جلال مقامی با صدای مخملین، چهره معصوم و متبسم و مهربان خاص خود که همواره در نقش‌هایی که دوبله می‌کرد، موج می زد، یادآور خاطرات بسیاری برای چندین نسل در سینما، تلویزیون و رادیوی ایران است. نقش های متنوعی که با صدای استاد مقامی در ذهن ما حک شده به قدری اثر گذار بوده که گویی آن شخصیت تنها با صدای او باورپذیر است و اگرهمان کاراکتر با صدای دیگری برای مخاطب پخش شود آن جذابیت و شیرینی اولیه که با صدای این هنرمند، گره خوره را ندارد. اگر چه سال ها بود علیرغم میل باطنی ، صدای دل‌نشین و صمیمانه او را در فیلم‌ها و سریال‌ها به دلیل مشکل حنجره‌ای که برای‌شان پیش آمده بود نمی شنیدیم ولی همین‌که سایه او برسر هنر دوبله بود و هنوز تجربیاتش را در اختیار هنرآموزان دوبله قرار می‌داد هم دلگرم کننده بود.

اما صدای مخملی او دیگر شنیده نمی‌شود چرا که پنجشنبه ۵ آبان ماه سفر ابدی خود را آغازکرد و دوستان و همکارانش را در افسوس‌ این روزهای هنر دوبله تنها گذاشت. کسانی که درماتم و اندوه، از فراق او به روزنامه صبا می‌گویند.

مقامی ستون بزرگ دوبله ایران بود

به سراغ تورج نصر یکی از پیشکسوتان عرصه دوبله و بازیگری و از همکاران قدیمی زنده یاد جلال مقامی می‌رویم،او گفت: جلال مقامی ستون بزرگ دوبله ایران بود، که برای شادی روحشان دعا می‌کنیم. او مردی بسیار بزرگ، باوقار، مهربان، خوش اخلاق، گوینده بسیار توانا و مدیر دوبلاژ بسیار برجسته بودکه ما خاطرات خوبی از ایشان به یادگارداریم. چه من و چه کل گویندگان ایران هیچ خاطره بدی از آن بزرگوار در ذهن نداریم و هرچه بوده همه خوبی است و مهربانی. من در این سال‌ها همکاری‌های زیادی با او داشتم و آن‌قدر تعداد این فیلم‌ها وسریال‌ها زیاد است که بردن نام آن‌ها برایم آسان نیست. در فیلم‌های ایتالیایی و فیلم‌های آمریکایی زیادی من با آن بزرگوار افتخارهمکاری داشتم.

وی با اشاره به مشکلات جامعه دوبله ایران و ارج نهادن به پیشکسوتان این رشته ادامه می‌دهد: ما بارها در جلسات عنوان کردیم که دست اندرکاران باید برای هنر دوبله ارزش قائل بشوند، اما متاسفانه تا به امروز ما نتیجه‌ای نگرفتیم.

نصر افزود: ما در پذیرش گویندگان سعی می‌کنیم افرادی را تربیت کنیم که بتوانند جایگزین جای خالی صداهایی باشند که دیگر در بین ما نیستند هر چند که پر کردن جای خالی آن صداهای ماندگار غیر ممکن است، اما لااقل صداهایی پرورش یابند که بتوانند یکی از ستون‌های بزرگ و خوب دوبله ایران شوند و این هنر با رفتن پیشکسوتان خود، نمیرد.

او که امروزه شاگردان زیادی را در زمینه دوبله آموزش داده است، یادآور شد: مهمترین هدف من در جذب شاگرد افزایش تعداد دوبلورهای آموزش دیده چه برای فیلم های رئال و چه برای فیلم های انیمیشن است و به نوبه خود سعی می‌کنم افرادی تربیت شوند که بتوانند در هنر دوبله مثمر ثمر باشند.

او درباره ارتباط خود با زنده یاد جلال مقامی اظهار کرد: من و همه دوستان همواره با ایشان درارتباط بودیم گاهی به دیدنشان می رفتیم و تا آخرین ساعات با ایشان تماس تلفنی داشتیم، آقای مقامی همواره علاقه‌مند به بازگشت و فعالیت در دوبله بودند، اما متاسفانه ناراحتی حنجره برای ادامه فعالیت به او مجال نمی‌داد و از طرفی توانایی سابق را نیزنداشتند. او نقش‌های مهم و ماندگاری را در سینمای ایران و جهان دوبله کرد و به قول خودش چیزی نمانده بود که نگفته باشد. فیلم سینمایی دکتر ژیواگو، که هیچ وقت از خاطر نمی رود و سریال لبه تاریکی، که واقعا گویندگی بسیار زیبایی از ایشان شنیدیم و از جمله ماندگارترین آثار این هنرمند بزرگ است و یاد او را تا ابد در دل ما جاودان می سازد.

زحمات مقامی بی‌جواب ماند

شمسی فضل‌الهی، از دیگر پیشکسوتان عرصه دوبله، بازیگری و گویندگی با شنیدن آسمانی شدن استاد جلال مقامی بسیار ابراز تأسف و ناراحتی کرده وگفت: آقای مقامی در عرصه هنر دوبله زحمات زیادی کشید، اماآن‌طور که باید ارج گذاشته نشد و گاه بی جواب ماند. او انسان شریفی بود و من به عنوان یک همکار برای ایشان بسیار ناراحت هستم.

او ضمن اشاره به سختی‌های کار دوبلورها اذعان داشت: با توجه به این‌که ما در زمان فعالیت خود بیمه، رسیدگی پزشکی و سایرخدمات دیگر را برای پیشکسوتان‌مان نداشته‌ایم، در این شرایط سخت بیماری هنرمندان و تحت درمان بودن آن‌ها مسآله قابل تأملی است. قبل از این هم فوت همسر ایشان خانم رفعت هاشم پور من و بسیاری از همکاران را متأثر کرد و چه بسا فوت ایشان تأثیر بیشتری در تنهایی و آسمانی شدن آقای مقامی داشت. به هر حال این زوج هر دو با درستی و شرافت کار کردند و خود من نیز از علاقه‌مندان کارهای ایشان بودم و هرگز فراموشش نخواهم کرد و امیدوارم سایه مردم کل ایران برسر ایران زمین مستدام باشد.

بازنشستگی برای هنرمندان بی معنا است

اردشیر منظم، یکی دیگر از دوبلور های باسابقه و مجریان رادیو تلویزیون است، او درباره مقامی گفت: بچه‌های دوبله و هرکدام از پیشکسوتان دوبله نقش بزرگی در سینمای ایران داشته‌اند از جمله زنده یاد جلال مقامی و این بخش جزو بخش حرفه‌ای زندگی ایشان بود. به نحوی که می توانست الگوهایی را برای سینمای ایران بسازد که این الگو‌ها بعد ها بتوانند خود را در اذهان مردم جا بیاندازند و در جامعه به عنوان شخصیت های دوست داشتنی مردم قلمداد شوند. خیلی از بازیگران قدیم سینمای ایران و فیلم‌فارسی‌ها درگذشته دوبله می‌شدند؛ فیلم‌هایی با موضوعات مختلف و حتی دفاع مقدس، که هنر دوبله در گیرایی آن فیلم تأثیرگذار بود که هر بازیگری که به جای او صحبت می‌شد سعی می‌کرد، همان احساسات را بیان کند و به همان شکل اجرا کند در نتیجه، بعدها بازی آن بازیگر تا حد زیادی تحت تأثیر صدای گوینده‌ای بود که قبلا جای او حرف زده است.

آقای مقامی فردی بود که بیشتر از این می‌توانست مورد توجه باشد، ایشان موضع‌گیری سختی در خصوص افرادی که به تازگی وارد عرصه دوبله می شدند، نداشتند و افراد را بسیار مورد تشویق قرار می‌داد و به عقیده من این نکته برجسته‌ای در خصوصیات فردی ایشان بود که در آن زمان خیلی‌ها این موضوع را برنمی تابیدند. او درکارهای خود همواره سعی می‌کرد از نیروهای جوان استفاده کند و با همه دلخوری‌هایی که ازجایگاه خود داشتند، عاشق کارشان بودند.

وی به آخرین دیدارخود با استاد مقامی اشاره کرد و گفت: آخرین گفتگوی ما پیش‌تر درآموزشگاه بود و ایشان چه‌قدر دلخور بودند از این‌که نتوانستیم این حرفه را به شکلی که می‌خواهیم و شایسته است، حفظ کنیم. ایشان حتی در بحث گزینه‌های مالی این حرفه هم تاکید داشتند که این حرفه نتوانسته نیاز‌های مالی فعالان عرصه دوبله را برآورده کند و در نتیجه استعدادهای جدید کمتر جذب این حرفه شده و از پیشکسوتان نیاموخته‌اند.

او افزود: یکی از آثار ماندگار ایشان در فیلم سینمایی محمد رسول الله بود که درکنار سایر هنرمندان ماندگار دوبله هنر نمایی کردند. واین سئوال همیشه مطرح است که اگر همان فیلم امروز دوبله شود، می‌تواند تأثیرگذاری گذشته را داشته‌باشد؟ اگرشرایط روحی، جسمی و مالی هنرمندان دوبله به گونه‌ای بود که می‌توانستند به آموزش تجربی و سینه به سینه دوبله بپردازند، نسل امروز دوبله می‌توانست به همان اندازه تأثیر‌گذار باشد.

منظم ادامه داد: متاسفانه دوبله، امروزه بیشتر به شکل ترجمه و تبدیل گویش از یک زبان به زبان دیگر شده‌است. دوبله‌ها اغلب به شکل فان و سرگرمی در‌آمده و از آن حالت حرفه ای و اثرگذار درگذشته خارج شده‌است. این یکی از دغدغه های بزرگ آقای مقامی بود که اگر سریال ماندگاری مثل سلمان فارسی دوبله شود، احساس می‌کنم آن‌قدر خلاء وجود دارد که نمی‌توانیم بازنگری درستی در این مقوله داشته باشیم و البته تلویزیون تنها جایی است که می‌تواند در تقویت این بخش موثر باشد تا این خلاء‌ها برای نسل جدید مرتفع شوند.

وی با اشاره به پروسه زمانی برای یک هنرمند عنوان می‌کند: با توجه به شرایط جسمانی، آقای مقامی سال‌ها بود که از دوبله فاصله گرفته بودند، علیرغم این‌که بسیار علاقه‌مند حضور در پروژه‌های دوبله بودند، ولی توانایی‌شان کم شده بود. واحد دوبلاژ هم پی‌گیر این موضوع بودند که به نحوی بتوانند از حضور ایشان استفاده کنند. اما آن‌چه که مسلم است، هر حرفه زمان خاص خود را دارد و قابل توجه دوستانی که فکر می‌کنند یک دوبلور تا آخرین لحظه حیات خود شرایط صداپیشگی را دارد باید گفت: بسیاری از اساتید این حرفه از کسوت خود به بی‌کسوتی افتاده اند؛ به دلیل این‌که نتوانسته‌اند زبان جاری فیلم باشند و نگران هستند از روزی که نتوانند حرف بزند. مگر این‌که تعریف خود را از حرفه خود و زمان فعالیت خود بدانند. مثل آقای افشاریه که تشخیص دادند تا این سن کارکنند و بعد از این را به جوان ترها بسپارند.

این‌که یک هنرمند نقش مهمی در عرصه فرهنگی و اجتماعی جامعه خود داشته و حالا باز نشسته شده است، خیلی خوب است. اما بازنشستگی برای هنرمندی که تمام عمر خود را در تلویزیون می گذراند، بی معنا است.

اردشیر منظم در ادامه به یکی از خاطرات خود با استاد مقامی پرداخته و توضیح می‌دهد: خاطره من مربوط به برنامه‌ای است که من مجری آن برنامه در شبکه آموزش بودم و از آقای مقامی به عنوان میهمان دعوت کردیم. در آن برنامه به سریال مارکوپولو اشاره کردم که با هنرمندی استادانه آقای مقامی به شکل زیبایی دوبله شده بود، سریالی که از شاهکارهای دوبله تلویزیون است و همه گوینده‌های قدیمی دوبله نیز در آن حضور دارند و به عقیده من می‌توان از آن سریال به عنوان کلاس گویندگی استفاده کرد. آقای مقامی با تعجب از من پرسیدند که این سریال را چه‌طور به خاطر دارم و من بخشی از دیالوگ‌های آن سریال را بازگو کردم وایشان با تعجب پرسیدند: همه دیالوگ‌های سریال رو حفظ کردی؟ این سریال آن‌قدر دوبله جذاب و ماندگاری داشت که نا‌خودآگاه اغلب دیالوگ‌های آن را هنوز بعد از سی سال به یاد دارم.

وی در پایان ضمن تسلیت به جامعه هنری خاطر نشان کرد: هنرمندانی مانند آقای مقامی، افرادی هستند که جدای از خلق و خو و رفتار مردم پسند، دراین کار بسیار توانا و استادان خوبی بودند. ولی عده زیادی این حرفه را خودآموز یادگرفته‌اند و تجربه‌ای که آن‌ها باید در چندین دهه کسب کنند، در یک دوره فشرده درکنار این اساتید می‌شد آموخت و این خلاء را پرکرد که متاسفانه این اتفاق در دوبله ایران نیافتاده است.

قدر اساتید و پیشکسوتان هنر دوبله را بدانید

راضیه مومیوند، از جمله گویندگان، دوبلورها و بازیگران رادیویی است که خاطره حضور جلال مقامی در نمایش های رادیویی را یادآور می‌شود: من سابقه همکاری با آقای مقامی را در رادیو نمایش و برخی کارهای دیگر در عرصه دوبله داشتم و از این‌که دیگر صدای ایشان را در عرصه دوبله نخواهیم داشت، متأسفم. من همواره حس شاگردی نسبت به این بزرگان دارم و همیشه از خدا می‌خواهم عمر طولانی به سایر اساتید و پیشکسوتانی بدهد که هنوز در بین ما هستند و شکر خدا هنوز از نعمت حضورشان بهره‌مند هستیم و امیدوارم بتوانیم از هنر این اساتید بیشتراستفاده کنیم.

من اغلب کارها و آثار استاد را می‌پسندیدم و هروقت صدای ایشان را در سریال یا سینما می شنوم غرق در خاطرات گذشته می‌شوم حتی ایشان در چند کار سینمایی هم ایفای نقش داشتند که همواره برای من خاطره‌انگیز است. اجرای مجموعه دیدنی‌ها با آن صدای مخملین را هم نباید نادیده بگیریم که مدت‌ها مخاطب را به دیدن برنامه دیدنی‌ها جذب می‌کردند. استاد مقامی فردی بسیار مهربان و تکرار نشدنی هستند و وظیفه من و همکارانم این است که همواره کارهای ایشان را به خاطر بسپاریم و ازآن‌ها در هنرخود الهام بگیریم و همواره به عنوان یک مرجع آموزشی برای نسل‌های بعد دوبله استفاده کنیم.

اودرخاتمه به علاقه‌مندان به هنر دوبله تأکید می‌کند: قدر اساتید و پیشکسوتان هنر دوبله را بدانید و از گوهر وجودی این پیشکسوتان بهره ببرید. احترام به پیشکسوتان جزوی از آداب آموزش دوبله است که البته در کنار آن به قول مرحوم منوچهر نوذری خودتان باشید، نوآوری کنید و از تقلید بپرهیزید .

انتهای پیام/