روزنامه صبا – زمانی که می‌خواهیم مطلبی را به اطلاع عموم افراد جامعه برسانیم، بهترین وسیله رسانه است. بدون تردید رسانه‌ای موثرتر است که بیشترین طرفدار را داشته باشد. اما کدام رسانه؟ تاکنون در مورد مخاطبان رادیو تحقیقات بسیاری صورت گرفته که مهم‌ترین نتایج به این قرار است؛ مدت زمانی که هر فرد، شنونده برنامه‌های رادیویی است، بین ۵ دقیقه تا سه ساعت متغیر است. مخاطبین برنامه‌های رادیویی معمولا افرادی هستند که در حین انجام کاری دلشان می‌خواهد صدایی زنده را درکنار خود داشته‌باشند، مانند رانندگان و تاکسیرانان، که با استفاده مداوم از این رسانه بعدتر برای‌شان به‌صورت یک عادت در می‌آید، این تجربه که، گاهی در تاکسی نشسته‌ایم و اخبار یا برنامه‌ای را از رادیو دنبال می‌کنیم، برای همه ما رخ داده است، گاهی آن‌قدر برنامه و بحث‌های چالشی رادیو برای‌مان جذاب است، که دوست داریم از مقصد مورد نظر دورتر باشیم تا برنامه رادیویی در حال پخش از تاکسی هست را دنبال کنیم، گاهی هم که درگیر افکار پریشان روزمره و تلخی‌های هر روزه دغدغه‌های کاری هستیم، همان وقت‌هایی که با چهره‌ای در‌هم، نگران و پریشان در تاکسی نشسته‌ایم، برنامه‌ای طنز، شاد و مفرح رادیو ما را وادار به لبخند می‌کند، همان زمانی که سر برمی‌گردانیم و متوجه می‌شویم در صورت بقیه مسافران هم لبخندی معنا‌دار نقش بسته است. صدایی که افکار ما را می‌شکافد و بدون مقدمه ما را با چالش‌های جدیدی که شاید حتی به آن فکر نمی‌کردیم، وارد می‌کند. اما باید قبول کرد، یک برنامه رادیویی با سرعت بسیار بالاتر از سرعت جذب مخاطب، آن‌ها را از دست می‌دهد؛ بنابراین یک تغییر جزئی باعث می‌شود تعداد زیادی از مخاطبینی را که طی ماه‌ها و سال‌ها به دست آورده‌است، در عرض یک روز از دست بدهد. مسئولان شبکه‌های رادیویی باید با توجه به این مسئله فعالیت و عملکرد خود را با یک‌دیگر هماهنگ و همسو کنند تا نتیجه مطلوب حاصل شود.

یکی از برنامه‌های رادیویی که مخاطبانی خاص، البته از قشرهای متفاوت دارند نمایش‌های رادیویی است. پس از گذشت سال‌های اولیه ورود رادیو به ایران کم‌کم برنامه‌هایی برای این رسانه ساخته شد که در راس آن‌ها نمایش‌های رادیویی بودند. بسیاری از کسانی که تخیل را دوست دارند، نمایش رادیویی را هم دوست دارند. چرا که نیمی از اتفاق‌ها و شخصیت‌ها و صحنه‌ها در ذهن مخاطب بازسازی می‌شود. بدین ترتیب هنوز هم نمایش‌های رادیویی از اقبال عمومی برخوردار هستند. مردم امروز رمان‌ ده جلدی نمی‌خوانند و نمایش سه ساعته هم تماشا نمی‌کنند. نمایش‌های کوتاه در رادیو یک ضرورت هستند، اما نمایشی که در یک ربع ساعت اجرا شود نمی‌تواند حرف نمایشی را که در پنج قسمت پخش می‌شود بزند. هم‌چنین در رادیو به خاطر عدم امکانات بصری، طول نمایش رادیویی از نوع صحنه‌ای آن به مراتب بیشتر می‌شود. این ضرورت با نظر جامعه‌شناسان و روانشناسان و با بدعت در بازی و کارگردانی و نویسندگی رادیویی باید روی دهد.

پخش مستندهای پرتره مشاهیر ایران، از امواج رادیو نمایش

اگر چه پرداختن به موضوعات مختلف، مخاطبان خاص خودش را جذب می‌کند، اما بعضی سوژه‌ها که جنبه غنی سازی فرهنگ، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی دارند، می‌تواند طیف وسیعی از مخاطبان را جذب یک برنامه رادیویی می‌کنند.

مستندسازی در رادیو جزو همین نوع از برنامه‌هایی است که مورد توجه مخاطبان زیادی قرار می‌گیرد و برنامه‌ای که در تاریخ غور می‌کند و مخاطب را با مشاهیر ایران آشنا می‌سازد قطعا حس کنجکاوی و افتخار و غرور هر ایرانی را به غلیان می‌آورد. اصولا، هویت ملی هر کشوری اساسی‌ترین رکن فرهنگی و قوام تربیتی در آن کشور است. و ایران ما، از نظر هویت و تاریخ، دارای شخصیت‌های تاثیرگذاری حتی در جهان می باشد. برنامه ایرانبانان، که پنجشنبه شب‌ها از رادیو نمایش پخش می‌شود از این دسته از برنامه‌های رادیویی است که درآن از اسامی پر آوازه و مشاهیر ایران یاد می‌شود. شخصیت‌هایی که هرکدام به جای خود و به تنهایی باعث افتخار ایران و ایرانی هستند.

ماجرا از آن‌جا آغاز می‌شود که رضا گل سوسن، مدیر گروه دانش و اندیشه رادیو نمایش، خبر از پخش برنامه‌ای با عنوان ایرانبانان، می‌دهد. او گفت: در برنامه «ایرانبانان»، هویت ملی ایران و افراد مشهوری که در تاریخ این سرزمین نقش مهمی را ایفا کرده‌اند به مخاطبان معرفی می‌شوند و در این برنامه از کوروش و داریوش هخامنشی تا بیهقی و فارابی و بسیاری دیگر از افراد تأثیرگذار قرون گذشته و عصر حاضر سخن خواهیم گفت.

تصمیم گرفتم با هماهنگی‌های لازم در یک روز پاییزی که تکلیفم با هوای دم‌دمی آن روشن نیست و نمی‌دانم لباس گرم بپوشم یا هم‌چنان پاییز را جدی نگیرم به اداره کل نمایش‌های رادیویی در میدان ارک می‌روم. تا بتوانم موقع ضبط برنامه در کنار عوامل صمیمی این گروه، در جریان روند تولید آن قرار بگیرم. نویسنده برنامه فاطمه حاتمی، تحقیقات گسترده‌ای از منابع مختلف انجام داده است، هم‌چنین از تجربه کارشناسان متبحری بهره گرفته‌است تا مستندات جمع آوری شده کاملا حقیقی و به دور از تحریف باشد.

قبل از شروع برنامه آنونس‌های رادیو نمایش پخش می‌شود. همه ما دنیایی خیالی داریم، گاهی بین تصویرهای ذهنی‌مان قدم می‌زنیم، همراه کلمه‌های یک داستان شادی و غم را تجربه می‌کنیم. یک وقت‌هایی با یک شعر قشنگ پر از احساس می‌شویم. ولحظه‌هایی دل به صدا می‌سپاریم .چشمانمان را می‌بندیم و به نمایش رادیویی گوش می‌دهیم. چشمانمان را می‌بندیم و در دنیای خیال قدم می‌زنیم.موج Fmردیف ۵/۱۰۷ مگاهرتز، رادیو نمایش

بعد از آن ریحانه یزداندوست (تهیه کننده) که همکاران رادیو از او به خاطر تهیه‌ برنامه‌های تولیدی‌اش به خوبی یاد می‌کنند، تیتراژ ابتدایی برنامه را پخش می‌کند:«از شمال تا جنوب ، از شرق تا غرب ایران زمین ، بر دانش سیمرغان اندیشه استوار است .ایرانبانان».

محتشمی صدا بردار برنامه، میکروفون مجری را باز می‌کند و با اشاره دست یزدان‌دوست تهیه‌کننده، فاطمه حاتمی، که پشت اتاقک شیشه‌ای نشسته است،رسما برنامه را شروع می‌کند: به نام پروردگار ایران زمین ، درود.

موسیقی سنتی و گوش نوازی پخش می‌شود و با ایجاد یک حس نوستالژی، درکتب‌ کهن ایران زمین تورقی می‌شود و با دیباچه‌ای آشنا، به دل روایت و زندگی یک برگ زرین دیگر، از درخت کهن ایران زمین می‌روند.

به نام خداوند خورشید و ماه

که دل را به نامش خرد داد راه

صدایی گرم و آرام‌بخش مخاطب را به آشنایی با یکی از اسطوره‌های تاریخی که برای هر ایرانی تنها شنیدن نامش هم قوت قلب است، یعنی ابونصر محمدبن محمدطرخانی ملقب به فارابی، دعوت می‌کند.

 ابتدا نام‌های فارابی که در متون کهن آمده مورد بررسی قرار می‌گیرد. فیلسوفی ایرانی که در حدود سال ۲۵۷ هجری قمری، هشتصد و هفتاد میلادی در دهکده‌ «وسیج» از ناحیه‌ی پاراب (فاراب) در فرارود (شهر اترار کنونی در جنوب قزاقستان) یا پاریاب (فاریاب) خراسان متولد شد.ه‌است. در فواصل برنامه ، موسیقی با ساز قانون و تمبور زینت‌بخشی برای هر نوع سلیقه ایرانی است که فرصتی می‌دهد تا با یزداندوست همکلام شوم.

از سردبیری تا دیده شدن

 یزدان‌دوست که از سال ۱۳۷۸ فعالیت خود را از رادیو جوان آغاز کرده‌است، می‌گوید: در آن مقطع زمانی سردبیر و نویسنده برنامه‌هایی بودم که راجع به نویسندگان و طنزپردازان روز دنیا بود و آن‌ها را به مخاطبان معرفی می‌کردیم و کارهای‌شان را برای نمایش تنظیم می‌کردیم .سال ۱۳۸۱ وارد رادیو ایران شدم و برنامه‌هایی چون «پذیرایی» را با ویدا شهشهانی، اشکان صادقی و خانم شهین مهین‌فر تهیه می‌کردم. برنامه «آئینه جادو» از گروه فرهنگ و تاریخ رادیو ایران را با مرحوم سرور پاک‌نشان تهیه کردم که در خصوص سینما بود. برای برنامه «زیر گذرطنز» که معرفی طنزآوران ایران و جهان بود، از جشنواره بین‌المللی رادیو جایزه گرفنم. این برنامه با رعایت تمامی اصول طنز توانست با فراهم آوردن لحظاتی مفرح برای شنوندگان، جزو برنامه‌های خاطره ساز و ماندگار رادیو شود.

وی که سردبیر برنامه‌هایی چون «خانواده» و «شوقستان» که درباره ادبیات، سینما و موسیقی و تئاتر بود و تهیه کنندگی برنامه‌هایی چون «حوض نقره»، «نمای نزدیک» و «کافه هنر» را در کارنامه کاری خود دارد، گفت: در سال ۱۳۹۶ همکاری خود را با رادیو نمایش شروع کردم و شکلات تلخ ، دختر قفقاز که در خصوص اشغال آذربایجان ایران توسط روس‌ها بود و در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو جزو پرشنونده‌ترین نمایش‌ها معرفی شد، نمایش «ام لیلا» که در جشنواره سردارسلیمانی برنده شد و قصه شب «محمد امین» که درباره زندگی پیامبر اسلام (ص) بود و خیلی نمایش‌های دیگر از جمله کارهایی است که در رادیو نمایش انجام داده‌ام و در حال حاضر برنامه زنده«تلخ تر ازعسل» را هر پنج شنبه به مدت ۹۰ دقیقه از ساعت ۹ صبح روانه ی آنتن می کنم. این برنامه توسط فاطمه نیرومند اجرا می‌ شود و فاطمه حاتمی با همراهی خودم نویسندگی آن را بر عهده داریم.

تهیه مستندهای تاریخی

یزداندوست با سابقه‌ای که در تولید برنامه رادیویی دارد این‌بار به سراغ برنامه ایرانبانان، رفته است. او در این‌باره می‌گوید: اولین قسمت برنامه یک ساعته «ایرانبانان» از شبکه نمایش به روی آنتن رفته و الآن در حال ضبط قسمت دوم آن هستیم که به معرفی فارابی فیلسوفی ایرانی می‌پردازیم.

او ادامه می دهد: قالب برنامه «ایرانبانان»، مستند پرتره درباره زندگی شخصیت‌ها و مشاهیر ایران است که از تمام زوایا از جمله تاثیراتی که در ایران و جهان داشته‌اند مورد بررسی قرار می‌دهیم. در هر برنامه، کارشناسانی دعوت می‌شود که درباره شخصیت مورد نظر آن برنامه پژوهش‌ها و اطلاعات خود را در اختیار مخاطب قرار می‌دهند و از بخش‌های تخصصی برنامه است. تا کنون از حضور کارشناسانی چون دکتر غلامرضا اعوانی فیلسوف، دکتر غلامرضا جمشید اول محقق و متخصص در حوزه تاریخ و دکتر مصطفی محقق داماد پژوهشگر استفاده کرده‌ایم و ان‌شاالله در برنامه‌های آتی اساتید دیگری به برنامه دعوت خواهند شد.

یزدان‌دوست ادامه داد: تاکنون درباره زندگی ابوالفضل بیهقی صحبت کرده‌ایم و فارابی دومین شخصیتی است که به آن می‌پردازیم و در برنامه بعدی قصد داریم درباره زندگی عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی، مورخ و ادیب ایرانی » صحبت کنیم.

او درباره نوع تحقیقاتی که درباره زندگی مشاهیر انجام می‌دهد، گفت: با توجه به تقویم تاریخ ، به تولد یا سال‌مرگ شخصیت‌ها می‌پردازیم  و برای تحقیقاتم، حدود ۳۰ درصد حقوقم را صرف خرید منابع و کتاب‌هایی می‌کنم که مرتبط با زندگی شخصیت‌های تاریخی و مشاهیر ایران می‌شود.

وی معتقد است برای تهیه مستندهای تاریخی ، اینترنت منبع قابل اعتمادی نیست و برای این‌که اطلاعات غلطی در برنامه به مخاطب ندهیم تاکید دارد، منابع اصلی را خریداری یا به  کتابخانه‌های معتبر مراجعه کند.

یزدان‌دوست افزود: یک برنامه‌ساز برای ارائه مستند معتبر نمی‌تواند به داده‌های فضای مجازی اعتماد کند. متاسفانه این کار غلطی است که در رادیو باب هست و بین برخی تهیه‌کنندگان رایج شده و بیشتر برنامه‌سازان به اینترنت مراجعه می‌کنند. البته شاید گرانی کتاب باعث این امر شده‌است ولی ما به عنوان برنامه‌ساز باید اطلاعات درست به مخاطب ارائه دهیم و در این راستا از رئیس رسانه ملی توقع دارم مانند قبل به برنامه‌سازان بن‌ خرید کتاب اختصاص دهند. چرا که مطالعه کتاب نتنها باعث ارتقاء علمی برنامه‌ساز می‌شود، بلکه در ارائه اطلاعات به مخاطب منبع و مرجع خوبی خواهد شد.

این تهیه‌کننده رادیو درباره موسیقی‌هایی که در دل برنامه استفاده می‌شود، اظهار کرد: در این برنامه از موسیقی‌هایی استفاده می‌کنیم که مربوط به زمان یا نزدیک به دوران زندگی افراد مورد معرفی باشد. به‌طور مثال فارابی کسی بود که ساز قانون را ساخته و نت‌های موسیقی را کشف کرده‌است ، به خاطر همین من در برنامه از «قانون» و «تمبور» استفاده کرده‌ام.

انتقال مطالبی قابل اعتماد

به سراغ نویسنده و گوینده برنامه ایرانبانان فاطمه حاتمی می‌روم، او می‌گوید: در این برنامه می‌خواهیم به رسالت ملی – فرهنگی خود عمل کنیم و مشاهیر، بزرگان و اندیشمندان ایران را که در عرصه های مختلف برای توسعه، ارتقاء ، حفظ و نگهداری علم، فرهنگ و ادب تلاش کرده‌اند، به مردم معرفی کنیم. مردم باید از افتخارات ملی ، قومی ، فرهنگی، دینی و مذهبی خود آگاه شوند و اطلاعاتی بیشتر از نام آن‌ها را داشته باشند. در انجام این مهم، از منابع کتابخانه‌ای ، دایره المعارف‌ها و کتب تاریخی وکهن معتبر و نیز رساله‌ها و مقاله‌های اساتید و پژوهشگران استفاده می‌شود تا مطالبی قابل اعتماد و صحیح به مخاطب منتقل شود.

او افزود: برنامه ایرانبانان با تهیه‌کنندگی ریحانه یزدان دوست و البته با حمایت‌های دلسوزانه و بی‌دریغ مدیر رادیو نمایش دکتر سوهانی که خود از فرهیختگان هستند و نیز آقای گل‌سوسن، مدیرگروه محترم دانش و اندیشه رادیو نمایش توانست روی آنتن برود و به مخاطبان و شنوندگان فهیم و خاص این رادیو ، هدیه شود. امیدواریم این برنامه، مورد قبول مردم نیک‌اندیش و بزرگوار ایران قرار بگیرد که شایسته بهترین‌ها هستند.

غزاله باران

انتهای پیام/