نمایش نوکر شیطان نوشته رسول بانگین با طراحی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی فاطمه زمانی از ۲۴ مهر ساعت ۱۹:۳۰ در سالن استاد جعفر والی تالار محراب روی صحنه می‌رود. احمدرضا ‌نورالهی، سیاوش ‌ضابط، رضا ‌حسین ‌نژاد، مهرداد ‌قادری، فرید گلریز، مینا ‌ترکمن، مسعود تاج‌کریمی، علیرضا یاسری، پویا ‌آصفی، سیدمجید حسینی، پرستش ‌پورمیرزا، پوریا رضایی، عارف ‌رستمی، آرمان مراثی، ایمان راعی، فاطمه ‌زمانی، سمیه رجبی، علی صدیقی‌سعید، نگین بیگی و لیلا صفری بازیگران آن هستند. روزنامه صبا با محوریت این نمایش به گفت‌گو با فاطمه زمانی کارگردان نمایش نوکر شیطان نشست.

از ابتدای آشنایی خود با تئاتر بگویید؟

تئاتر را با بازیگری شروع کردم و در۳۰ اجرای صحنه‌ای به عنوان بازیگر، ایفای نقش کرده‌ام و در حوزه کارگردانی ۱۳ اثر را به روی صحنه برده‌ام، نمایش بازی‌مرگ در سال ۱۳۹۸ از موفق‌ترین اجراهایم بود. در دوسال اخیر نیز این افتخار نصیبم شد که به عنوان پرکارترین هنرمند در عرصه کارگردانی و بازیگری انتخاب شوم.

ایده‌ این نمایش از کجا شکل گرفت؟

نوکر شیطان، نمایشنامه‌ای از استاد رسول بانگین از نمایشنامه‌نویسان مطرح ایران است، که تا کنون موفق به کسب جایزه‌های خارجی و داخلی متعددی شده‌اند. خواندن متن‌هایی که با محوریت مرگ هستند برایم جالب توجه بود. نمایشنامه نوکر شیطان توجه من را از همان ابتدا جلب کرد، و تصمیم به کارگردانی آن گرفتم. داستان نمایشنامه؛ در قهوه خانه‌ و در سال ۱۳۵۷ می‌گذرد. تعدادی افراد در قهوه‌خانه مشغول حرف‌های بیهوده هستند که نقش مثبت این نمایشنامه قهوه‌چی به آنها تذکر می‌دهد، اما کسی به او اهمیت نمی‌دهد، در ادامه یک شخصیت سورئال وارد جریان نمایشی می‌شود که تا انتها هم مشخص نمی‌شود از کجا آمده است، اما با تاثیری که روی افراد قهوه خانه می‌گذارد، باعث درگیری و نزاع بین آنها می‌شود، و در نهایت این درگیری موجب مرگ یکی از آنها می‌شود. این نمایش دارای لحظات کمیک فرح‌بخشی است و با ۱۳ بازیگر اجرا می‌رود. متن اصلی ۱۰ نقش داشت که من به آن‌ها یک شاگر قهوه‌چی و دو نوچه اضافه کردم.

این نمایش در چه سبکی اجرا و پرداخت شده است؟

این نمایشنامه، یک مضمون خوب و قوی در زیر‌متن دارد، که می‌تواند پایه‌های فلسفی داشته باشد. در روایت‌پردازی،  از دو سبک کمدی و تراژیک تبعیت می‌کند و به شیوه رئالیسم‌جادویی اجرا می‌شود. تئاتر چند نوع مخاطب دارد؛ مخاطب عام و مخاطب خاص. نوکر شیطان نمایشی است که می‌تواند با المان‌هایی نظر همه مخاطبان را جلب کند چرا که هم لحظه‌های کمدی دارد هم اینکه مفهومی و فنی است.

نمایش چند دقیقه است؟

این نمایش در ابتدا در ۹۰ دقیقه آماده شده بود که در ادامه به علت معذوریت‌های سالن به ۸۰ دقیقه تقلیل یافت.

در شکل گیری روند نمایشنامه از مشورت‌های نویسنده نمایش، رسول بانگین هم کمک گرفتید؟

از ابتدای اثر ارتباط خوبی با نویسنده داشتم و معمولا هر سوالی که در متن برایم پیش می‌آمد را پاسخ می‌دادند. بیشترین کمکی که از ایشان گرفتیم برای فهمیدن عمق مطالبی که در زیر متن دیالوگ‌ها  نهفته بود. در انتها نیز فیلم کار را برای‌شان ارسال کردیم. در اجرا ۸۰  درصد وفادار به متن اصلی بودم اما به دلیل ممیزی‌ها مجبور شدیم ۴۰ درصد آن را نیز تغییر دهیم.

تمرینات شما از چه زمانی شروع شد و چقدر طول کشید تا این نمایشنامه آماده اجرای عموم شود؟

از ۱۵ اریبهشت، سال ۱۴۰۱ تمرینات خود را شروع کردیم. و در طول هشت ماه، در ۱۱۱ جلسه ۳ ساعته  نمایش برای اجرای عموم آماده شد.

آیا در زمانی که تصمیم به تمرین و اجرای این نمایش گرفتید، پیش بینی مقارن شدن شرایط حاضر را، با اجرای نمایش می‌کردید؟

خیر، به هیچ عنوان، ما حتی این پیش فرض را داشتیم که با توجه به ظرفیت سالن محراب ممکن نمایش نوکر شیطان در دو نوبت اجرا شود. همچنین تمام تصمیمات ما مبنی بر تبلیغات و قرارداد با شرکت هایی که تامین مخاطب را به عهده داشتند کنسل شد. و متاسفانه هیچ کدام را نتوانستیم انجام بدهیم. راههای تبلیغاتی ما در فضای مجازی کاملا بی نتیجه بود و تنها راه جذب مخاطب ما از راه تبلیغ دهان به دهان و کمی هم مطبوعات و رسانه ها شکل گرفت. من تابه‌حال اثر نمایشی خود را در صفحه خودم هم تبلیغ نکرده‌ام، با اینکه می‌دانستم ممکن است عدم تبلیغ اثر، منجر به خسارت‌های مادی شود، اما تحمل ضرر برایم از قضاوت شدن قابل قبول‌تر بود. متاسفانه تعریف عده‌ای از دموکراسی در حد اذهان میان‌گروهی خودشان است، در حال حاضر نه فقط من، بلکه هنرمندان دیگری که قصد دارند آزادنه مسیر خود را انتخاب کنند، مورد حجمه بی احترامی‌ها و توهین‌های مردم قرار می‌گیرند، آزادی یعنی با پذیرش قوانین کشور، اعتراض خود را با روحیه ای مطالبه‌گرانه از مسئولین پیگیری کنیم. در واقع اعتراضی که در بدنه خود همراه با خشونت و هتاکی باشد، برای شخص من راهکار درستی نیست.

در حال حاضر میزان استقبال مخاطب از نمایش شما چطور است؟

اجرای این نمایش به شب دهم رسیده است و خدا را شاکرم که تاکنون با مشکل عدم جذب مخاطب روبرو نبوده‌ایم، نمایش نوکرشیطان، بعد از نمایش پرده خانه به کارگردانی گلاب آدینه، میزان استقبال خوبی را از نظر مخاطب تجربه کرده است. در نظر سنجی های تیوال هم امتیاز کسب شده این نمایش از رده بندی خوبی برخوردار شده است.

چه شد که سالن محراب را برای اجرای این نمایش انتخاب کردید؟

یکی از دلایل مهم آن نداشتن تهیه‌کننده بود، به همین دلیل برای صرفه جویی در هزینه‌ها سالن محراب را که دولتی بود انتخاب کردم. سالن محراب از اتفاقات خوب برای من و گروهم بود، و من نمی‌دانم با چه زبانی می‌توانم از کارمندان و مدیران این سالن تشکر کنم، پرسنل این سالن در طول تمرین و در شب‌های اجرا دلسوزانه در کنار ما بودند، ولطف های بی‌حدشان شامل ما شد. در طول این چند سال تجربه‌ام در تئاتر، برای اولین بار بود که با این اندازه از همراهی سالن با گروه نمایشی مواجه می‌شدم که برای من غافل‌گیر کننده بود.

در طول تمرین و اجر آیا با ترک بازیگران و دیگر عوامل فنی نمایش هم مواجه شدید؟

بله، ما در طول این کار ناگزیر به تغییرچند بازیگر شدیم، و از شب گذشته نیز که با غیبت یکی از بازیگران مواجه شدیم، بنده خودم به جای بازیگر نقش را بازی کردم. این اتفاق‌ها در تئاتر اجتناب ناپذیر است، که برای تک تک آنها کارگردان موظف است تصمیم خلق‌الساعه و درست برای گروه بگیرد تا کمترین لطمه به نمایش وارد شود.

آیا این اتفاقات مربوط به شرایط فعلی بود؟

خیر، خوشبختانه همکاران من که بخش بیشتری از آنها از میان هنرجویان خودم هستند، به خاطر شرایط فعلی صحنه تئاتر را رها نکردند، البته من از همان ابتدا در جلسه‌ای که با عوامل نمایش نوکر شیطان داشتم، کاملا برای همه توضیح دادم که ما قشری برآمده از عموم مردم هستیم، و تمامی فشارها که سختی شرایط را بر دوش خود کاملا احساس می‌کنیم، اما روش و منش اعتراضی ما در مقابل با کسانی که در خیابان ریخته‌اند تفاوت دارد، در آن جلسه از تمام عوامل خود بدون هیچ فشار و تحمیلی خواستم، که چنانچه احساس می‌کنند به هر دلیلی نمی‌توانند ما را در این مسیر همراهی کنند، مختار هستند از گروه جدا شوند. و خوشبختانه با تعامل خوب و سازنده‌ای که میان عوامل اجرایی این نمایش و بنده اتفاق افتاد همه به این نتیجه رسیدیم که رسالت هنری و فعالیت سیاسی دو امر کاملا تفکیک شده از هم است، که هیچ کدام در دیگری اختلالی بوجود نمی‌آورد.

ارزیابی شما، در مورد برگشت هزینه‌ها و سودآوری این اجرا برای گروه چیست؟

سه روز اولیه اجرای نمایش رایگان بود و فروش گیشه نداشتیم. که جنبه افتتاحیه اثر را داشت. در آن سه روز سالن با ظرفیت ۸۰ الی ۱۰۰ نفر اجرا رفت. و در ادامه نیز تقریبا با همین تعداد، اجرا رفتیم، پیش‌بینی من برگشت نیمی از هزینه‌های صرف شده در پایان اجرا است. در کل این اجرا هیچ سود مالی برای من و گروه‌ام نخواهد داشت. و اگر از بعد مالی بخواهم نگاه کنم، متحمل ضرر و هزینه های بدون بازگشت هم شده‌ایم.

هدف شما از رقم زدن این رویداد در عرصه نمایش و هنر چیست؟

تعهد در کار گروهی برای من در اولویت است، تئاتر هنری چند وجهی است که از مهم‌ترین وجه‌های آن از نظر من انسان‌سازی است، تئاتر جریانی است که در آن در دل یک کار گروهی یاد می‌گیریم که نسبت به هم مسئولیت‌های متعهدانه داشته باشیم، در گروه من هنر جویانی هستند که تنها ۱۶ سال دارند و اولین اجرای  خود را بر روی صحنه،تجربه می‌کنند. این دوستان با حضور مداوم در تمرینات سخت از مسیرهای دور هر طور شده خود را به گروه می‌رسانند، برخی از بازیگران من از کرج و یا رباط کریم خود را به گروه می رساندند، این زحمات همه و همه خود را در اجرا نشان می‌دهند و باعث شکل‌گیری احساس نابی از موفقیت و مسئولیت پذیری را برای همه افراد گروه حتی خود من در پی دارد. مانند پزشکی که از آغاز کار قسم نامه‌ای را امضا می‌کند که برای کمک و درمان به بیماران‌اش میان دوست و دشمن تفاوتی قائل نشود، صنف تئاتر هم قسم خورده است که در هر شرایطی صحنه نمایش را ترک نکند. این سوگندنامه ای است که من و هنرجویانم به آن پایبند هستیم. این درحالی است که تئاتر در ایران نه به عنوان شغل و نه به عنوان منبع در آمد است، و گویای این امر که، انگیزه کسانی که در این دوره خاص باز هم در صحنه حضور دارند، چیزی فراتر از اهداف مادی و یا حتی شهرت است. بازیگری که  امروز در صحنه نمایش  حاضر می شود، عاشق است، عاشقی که جور سختی معشوقه‌اش را می‌کشد، ولی او را ترک نمی‌کند.

از رسالت هنری خود در هنرتئاتر بگویید؟

تئاتر، مانند مدرسه و دانشگاه است. وقتی ما این صحنه را تعطیل و یا ترک می‌کنیم، یعنی در حساس‌ترین شرایط که نیاز به دانش و آگاهی داریم دانشگاه را تعطیل کرده‌ایم، و ذهن‌مان را به حواشی معطوف کرده‌ایم که هیچ کدام راهگشا نیستند، تئاتر چه در صحنه نمایش و چه در میان تماشاگران درحال شکل دادن رویدای است از تاثیر وتاثر، من تماشاگرانی داشتم که بعد از دیدن اجرا برای من نامه نوشته و یا با من تماس گرفته‌اند که بعد از دیدن نمایش موفق شده‌اند تصمیمات معقولانه‌تری را درباره مسائل مهم زندگی خود بگیرند. یا تماشاگری که در پایان اجرا به من گفت، من تا به‌حال نمی‌دانستم چگونه باید خودم را دوست داشته باشم ونمایش شما باعث شکل‌گیری این حس مطبوع در من شد، برای من تغییر همین موردهای کوچک اما مستمر کافیست. در کل صحنه تئاتر برای من خود زندگی است. همان طور که نقاش بدون رسم خط و حجم نمی تواند زندگی کند، ریشه هنرمند تئاتری هم بدون اجرا خشک خواهد شد. از نظر من وقتی اختلافی شکل می گیرد ومنجر به دعوا میان دو گروه می‌شود، در هر دو گروه می‌توان ریشه تقصیر را جستجو کرد، به همین دلیل نقش مسئولین تصمیم گیرنده در اوضاع کنونی هم قابل بررسی است. همان طورکه سیاست های غیرحمایتی‌شان در هنر تئاتر برای خود من محسوس بوده و هست. در مراجعه‌ای که دیروز به یک نهاد دولتی داشتم برای حمایت از اجرا از آنها تقاضای کمک کردم که پاسخ‌شان به من این بود که می‌خواستی در این شرایط اجرا نروی!  هنرمند امروز در میان این دولبه تیز قیچی گیر افتاده است. به‌هرحال معتقدم که از یک سوی باید  اعتراضات مردم در چارچوب مدنی و هدفمند پیش برود و از سوی دیگر مسئولین هم باید پاسخگوی مطالبات به حق مردم باشند. من یادم هست که یک روز با دوستان فعال خود در حوزه نمایش برای مطالبه حقوق هنرمندان به خانه هنرمندان رفتیم، اما به محض اینکه به خانه هنرمندان رسیدیم، گروهی غیرتئاتری آمدند و شروع به هتاکی و شعار دادن کردند، که با این‌کار خود زحمت ما را هم بی‌نتیجه کردند. من این عده را دشمن مردم و هنر می دانم. که با جو‌ زدگی و برهم زدن فضا، اجازه تغییرمسالمت آمیز را در فضای امن را نمی‌دهند.

فرهومند ناظریان

انتهای پیام/