رادیو و برنامه‌های آن‌ برای شنوندگان و مخاطبان در سن و سال‌های مختلف یادآور خاطرات بسیاری از گذشته‌های دور و نزدیک است. بی‌گمان علت این خاطره‌انگیز‌بودن را باید در صداقت و قدرت تصورگری و خیال‌انگیز‌بودن آن برای شنوندگانش جست‌وجو کرد. میل به تصویرسازی و خلق فضاهای خیال‌انگیز بخشی از ماهیت و کارکرد رادیو است. رادیو دو سال پس از راه‌انداری نخستین آنتن فرستنده و برنامه‌های رادیویی، به اجرای نخستین نمایش‌ها در رادیو و قصه‌گویی روی آورد. این روندی بود که در کشور‌های دیگر دنیا نیز رخ داده بود. به‌عنوان مثال در سال۱۹۲۱ ایستگاه‌های رادیویی متفاوتی، به‌ویژه ایستگاه رادیویی kDKA و ایستگاه تازه‌تاسیس شده WLW روی ایده نمایش رادیویی کار می‌کردند. در تابستان۱۹۲۲ نیز ایستگاه رادیویی WGY اقدام به اجرای برخی از نمایش‌های معروف آن زمان کرد. رادیو در ایران نیز کم‌وبیش همین روال را در تولید نمایش‌های رادیویی‌اش طی کرد زیرا رادیو در ایران در روزهای آغازین‌ خود عموما برنامه‌های مختلفی چون اخبار، موسیقی و گفتارهایی پیرامون مسائل بهداشتی، ورزشی، فرهنگ و خانه‌داری را پخش می‌کرد.

رادیوی ایران در ابتدای تاسیس تنها پنج‌ساعت برنامه پخش می‌کرد؛ البته این زمان به مرور افزایش یافت. دو سال بعد از افتتاح رادیو در خرداد۱۳۲۱، آیتمی به نام نمایش به فهرست برنامه‌ها اضافه شد. تا سال‌ها، برنامه‌های رادیو (از جمله نمایش) به‌صورت زنده از فرستنده بی‌سیم زندان قصر پخش می‌شد. نمایش در آن دوران بیشتر به تک‌گویی به وسیله بازیگران تئاتر اختصاص داشت؛ به این معنا که بازیگر، متن نمایش را با تیپ گرفتن به جای شخصیت‌های نمایش به‌تنهایی اجرا می‌کرد و از افکت یا موسیقی‌های نمایشی خبری نبود، در ضمن نمایش‌هایی که در تئاتر تهران و به وسیله سیدعلی خان‌نصر و بازیگران نامدار تئاتر تهران به روی صحنه می‌رفت تقریبا به همان صورت تئاتری و نه رادیویی به‌صورت زنده در رادیو اجرا می‌شد.

بازی‌های ایران در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر از ۳۰ آبان شروع شده است و تیم ملی ایران در نخستین بازی خود در برابر تیم با انگلیس ناکام ماند و در بازی دوم خود با تیم ملی ولز، خود را پیدا کرد و توانست شادی را به مردم ایران تقدیم کند. اما بازی سوم ایران با تیم ملی آمریکا، که فردا شب، هشتم آذر ماه، انجام می‌شود، مصادف است با بازی پلی‌آف آسیا-اقیانوسیه، دردور مقدماتی جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸ فرانسه، که به حماسه هشت آذر و حماسه ملبورن معروف است. شبکه رادیو نمایش معاونت صدای رسانه ملی، که با مجموعه «جام جهانی» از ۲۸ آبان مخاطبان رادیو را با داستان یکی از تیم‌های حاضر در جام جهانی آشنا می‌کند، نهم آذر ماه نمایش رادیویی «ملبورن قاپو»را تقدیم علاقه‌مندان خواهد کرد. به همین منظور روزنامه صبا با مدیران و دست‌اندرکاران این نمایش رادیویی به گفت و گو نشسته است.

محسن سوهانی: روایت نمایشی، جذابیت را دو چندان می‌کند

محسن سوهانی، مدیرکل هنر‌های نمایشی و رادیو نمایش درباره نمایش رادیویی «جام جهانی» گفت: ایده مجموعه «جام جهانی» درباره تیم‌های حاضر در جام جهانی است که هر قسمت آن به داستان یکی از تیم‌های حاضر در جام جهانی و فوتبال‌شان می‌پردازد.

سوهانی ادامه داد: در پس زمینه داستان به فرهنگ و آداب و رسوم آن کشور پرداخته می‌شود. از این منظر هم برای ورزش دوستان و هم به عنوان یک سریال متفاوت در رادیو نمایش کاری جالب است. این سریال همزمان با پخش بازی‌های جام جهانی آغاز شد. یعنی از ۲۸ آبان تا ۲۴ آذر ساعت ۱:۰۰ بامداد روی آنتن رادیو نمایش می‌رود و تکرار آن در ساعت ۲۲ روز بعد خواهد بود.

مدیر رادیو نمایش افزود: تهیه‌کننده این سریال، شهریار کرمی است که جزو تهیه‌کننده پیشکسوت رادیو هستند و سردبیر و سرپرست نویسندگان آن مجید نظری نسب است که او نیز از پیشکسوتان و صاحب قلمان قدیمی رادیو است. کارگردانی  این مجموعه بر عهده فریدون محرابی و میرطاهر مظلومی است و جمعی از بازیگران اداره کل هنر‌های نمایشی نیز در این سریال ایفای نقش می‌کنند.

سوهانی در پاسخ به این سئوال که در این مجموعه چقدر از واقعیت و تخیل استفاده شده، توضیح داد: این مجموعه یک اثر نمایشی است. درست است که از مستند و اقتباس بهره گرفته شده، ولی اصل داستان پرداخت نمایش‌گونه است. در کنار جاذبه‌ای که فوتبال برای مخاطبان دارد، پرداخت داستان‌گونه و روایت نمایشی از موضوع، جذابیت را دو چندان می‌کند.

وی گفت: چون هم جذابیت ورزشی را در این مجموعه داریم و هم بخش مستند و اطلاعات تکمیلی را ارائه می‌دهیم، مخاطب با شنیدن این نمایش‌ها می‌تواند با ، فرهنگ، آداب و رسوم و فوتبال کشور‌های مختلف آشنایی پیدا کند. علاوه ‌بر این‌ها، جذابیت نمایش رادیویی به این موضوعات پیوند می‌خورد. به‌خصوص علاقه‌مندان ورزش و دنبال‌کنندگان جام جهانی می‌توانند با شنیدن این سریال از نکات متفاوت و کمتر شنیده شده درباره ورزش، فرهنگ و ملیت‌های مختلف آگاه شوند.

امین رهبر: تلاش کردیم قصه‌ای متفاوت داشته باشیم

امین رهبر، مدیر ادبیات نمایشی، با اشاره به این که به مناسبت شروع بازی‌های جام جهانی فوتبال قطر،۲۱ نمایش رادیویی با موضوع جام‌جهانی تهیه شده است، گفت: یکی از این نمایش‌ها که به تیم ملی ایران مربوط می‌شود، نمایش رادیویی با موضوع  «ملبورن قاپو »است،که در ۳۰دقیقه تهیه شده و هشتم آذر ماه پخش می شود.

رهبر، ادامه داد: نمایش‌ها تک قسمتی است که هر کدام توسط بازیگران اداره کل هنر‌های نمایشی، ضبط شده است.

او با اشاره به هدف از تهیه این نمایش‌های رادیویی، افزود: جام جهانی فوتبال که مهم‌ترین رویداد ورزشی جهان به حساب می‌آید، از سال ۱۹۳۰ و هر ۴ سال یک بار برگزار می‌شود. تلاش کردیم قصه‌ای متفاوت داشته باشیم و آن را بر اساس جایگاه و فرهنگ فوتبال، ستارگان و نحوه راهیابی هر یک از تیم‌های حاضر در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، در قالب مجموعه نمایش رادیویی تولید کنیم.

نظری‌نسب: نمایش‌هایی مستقل از فوتبال

مجید نظری‌نسب، که سابقه۴۰ سال همکاری با اداره نمایشی دارد به عنوان سردبیر این مجموعه نمایشی رادیویی درباره تولید و پخش آن گفت: هشتم آذرماه، در تقویم ورزشی ما روز خاصی است. بازی دو تیم  ملی  فوتبال ایران و استرالیا در مقدماتی جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸ فرانسه که در تاریخ هشتم آذر ماه ۱۳۷۶ در ورزشگاه ملبورن کریکت کشور استرالیا برگزار شد. دو تیم در این روز در حالی به مصاف هم رفتندکه بازی رفت در تهران یک بر یک مساوی شد.

وی ادامه داد: این قسمت از مجموعه نمایشی «یک جهان، یک جام» با نام «ملبورن قاپو» به همین موضوع می‌پردازد و داستان آن ماجرای دو باجناق اصفهانی است که همراه با خانواده در ملبورن حضور دارند و بازی ایران و استرالیا را از استودیوم ملبورن می‌بینند. بازی‌ای که نتیجه‌اش همدلی و محبت بین این خانواده ایرانی به وجود می‌آورد. به نظرم پخش این قسمت از نمایش به عنوان نمادی از خانواده‌های ایرانی در روز هشتم آذرماه که همزمان با مسابقه ایران و آمریکا نیز هست می‌تواند غرور و همدلی خانواده‌های ایرانی را به نمایش بگذارد.

نظری‌نسب، افزود: یکی از ویژگی‌های  این مجموعه نمایشی ، این است که هر قصه ساختار اپیزودیک و داستانی مستقل و مجزا دارد که برگرفته از فرهنگ و جایگاه فوتبال در یکی از کشورهای راه یافته به جام جهانی است. بر همین اساس برنامه‌ریزی کردیم که پخش نمایش ها همزمان با بازی هر تیم در همان روز باشد.

او درباره استفاده از موسیقی در این مجموعه نمایشی اظهار داشت: در نمایش‌های رادیویی کمتر و به ندرت موسیقی برای نمایش ساخته می‌شود و بیشتر موسیقی انتخابی است و از منابع مختلف که متناسب با فضای داستان باشد، استفاده می‌شود.

نظری‌نصب، در خصوص ویژگی موسیقی این مجموعه می گوید: چون از  فوتبال کشورهای مختلفی صحبت می‌کنیم بنابراین با فرهنگ‌های متنوعی مواجه هستیم که همین خصیصه سبب تنوع موسیقی در این مجموعه نمایشی رادیویی، می‌شود.به طور مثال موسیقی «مکزیک» نوع و جنس موسیقی‌اش متفاوت از قطر و عربستان است.

وی درباره انگیزه تهیه و پخش چنین مجموعه‌ای به مناسبت بازی‌های جام‌جهانی اذعان کرد: یکی از وظایف دفتر ادبیات نمایشی، تولید متن برای اجرا در رادیو است. برای همین برنامه‌ریزی سالیانه و طراحی محتوایی می‌کنیم .کنداکتور در سه ماهه اول تا پایان سال بسته می شود. به طور مثال از فصل بهار تا زمستان نمایش‌ها با توجه به الویت‌های تعیین شده و تشخیص سردبیر دیده شده است.

نظری‌نصب، افزود: البته تهیه نمایش، برای جام جهانی دومین تجربه ما است.۱۲سال قبل برای اولین بار در تاریخ رسانه‌های جهان، مجموعه «یک جهان، یک جام» را با توجه به فرهنگ فوتبال، طراحی کردیم که در حال حاضر دومین سری این ماجرا تدارک دیده شده و نویسنده‌هایی چون مریم فتحی و زینب آرمند آن را نوشته‌اند و در حال حاضر هم که کار در حال پخش است.

او اضافه کرد: از ۲۸ آبان تا امروز نمایش‌های «سرگذشت نیکه» در خصوص تاریخ جام جهانی،«شناسنامه» برای کشور اکوادور،«یار دوازدهم »آمریکا،«پیتر دیوانه»استرالیا،

«عقاب های کارتاژ» تونس،«دربی به سبک مکزیکی»مکزیک،«جادوگر ولزی»ولز،«شهر من ، فوکوکا»ژاپن و «هیونگ ما»کره جنوبی پخش شده است

نمایش های «عنّابی ها»در مورد کشورقطر و «کاپیتان کانادا»در  مورد کشورکانادا از دیگر نمایش‌هایی  است که در آینده پخش می‌شود.

کارگردان های با مرام رادیو نمایش

وقتی باخبر شدم کارگردان این نمایش‌ رادیویی بر عهده میرطاهر مظلومی بوده است با او نیز تماس گرفتیم تا گپی کوتاه نیز با او داشته باشم. وقتی سر صحبت را با او باز می‌کنم، منکر قضیه شده و گفت: «من فقط سر چند تمرین حاضر شدم، لطفا خبرتان را اصلاح کنید». کارگردان این کار آقای فریدون محرابی هستند، چون کسالت داشتند، من فقط به ایشان کمک کردم و شماره وی را می‌دهد تا اگر قرار برگفت و گویی درباره این نمایش‌ها است با او باشد.

ساعت تقریبا ۱۹است و باید مطلب را به چاپ برسانم، محرابی، در حال برگشت به خانه که پشت تلفن با انرژی خاصی که در صدایش نهفته است،می گوید:

۳۰ سال از عمر کاری‌ام گذشته و در آستانه۵۰ سالگی هستم، بهترین نمایش‌های رادیویی را ضبط کرده‌ام. اگر کارگردان این کار بوده باشم با افتخار می‌گفتم که این اثر ،کار من است، اما میرطاهر، همه کارها را انجام داده است. سرتمرین بچه‌ها حاضر شده و چند اثر را ضبط کرده است. اما میرطاهر چون مرد با معرفت، مهربان و با مرامی است، می‌گوید کارگردان این کار نیست.

البته من به آقای شهریار کرمی(تهیه کننده) و فدایی (مدیر تولید )گفتم که من کاری انجام نداده‌ام و کار دیگران را نمی‌توانم به اسم خودم بزنم.

در نهایت هردو پیشکسوت به احترام یک‌دیگر به عنوان کارگردان این مجموعه به سئوال‌ها پاسخ ندادند.

خواجه‌نصیر : امیدوارم که یک هیچ برنده شویم

در آخر به سراغ نگین خواجه نصیر گوینده و بازیگر نمایش‌های رادیویی می‌روم تا دفتر این گزارش را با صحبت‌های او ببندم.

نگین خواجه‌نصیر، بازیگر نمایش‌های رادیویی «یک جهان ،یک جام » که فعالیت خود را از سال۶۴  با حضور دربرنامه‌های زنده، گویندگی و بازیگری در نمایش‌های رادیویی درباره مجموعه نمایش‌هایی که برای جام جهانی، تولید شده،گفت: هر کدام از کارها، زندگی نامه‌های ستاره های فوتبال را دنبال می‌کند. دوران بچگی، دوران نوجوانی و جوانی که چطور ستاره شده‌ و این مراحل را دنبال کرده‌اند.

وی افزود: در نمایش «ملبورن قاپو» نقش دختری را بازی می‌کنم که با پدرش سال‌ها در کشور استرالیا زندگی می‌کنند و به دلیل اینکه من به زبان انگلیسی تسلط داشتم ، توسط کارگردان برای این نقش انتخاب شدم. نقش را به زبان انگلیسی صحبت می‌کنم و با خانواده به استودیوم می‌رویم و تیم را تشویق می‌کنیم. این دختر در حین بازی با تیم ایران و قابلیت‌های‌اش آشنا می‌شود.

او درباره ایفای نقش در نمایش رادیویی گفت: با توجه به اینکه سالهاست کار می‌کنم، هر نقشی که به من محول می‌کنند، همیشه درباره آن مطالعه می‌کنم. زندگی نامه او را می‌خوانم و با حالت و خصوصیات او آشنا می شوم. عکسش را می بینم، اگر فیلمی وجود داشته باشد، آن را می بینم، یا کارهایی که بر مبنای فیلم تنظیم شده یا کتاب، سعی می‌کنم کتاب را بخوانم. به تحلیل نقش بپردازم و آنچه که کارگردان از من می‌خواهد را اجرا می‌کنم. سعی می‌کنم هر نقشی را با حس و حال خاص خود، ویژگی و شرایطی که در آن قرار گرفته ایفا کنم.

او در پایان به بازی ایران و آمریکا اشاره کرده و افزود: امیدوارم که یک هیچ برنده شویم.

غزاله باران

انتهای پیام/