هرگونه سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی برای اعتلای جامعه، باید از کودکان و آموزش آن‌ها آغاز شود. هر اندازه که کودکان به لحاظ رشد ذهنی و ادراکی، پربارتر باشند، در آینده می‌توانند خالق فرهنگ و اجتماعی بهتر و سالم‌تر شوند. یکی از مهم‌ترین مواردی که به اعتلای شخصیتی کودکان کمک می‌کند، تئاتر کودک و نوجوان است؛ نمایش تنها قالب جدی در عالم است که با سه دریچه سمعی، بصری و هیجانی با مخاطب ارتباط مستقیم برقرار می‌کند، و در پرتو این ارتباط می‌تواند جریان تاثیر و تاثر پذیری بالایی را در لحظه برای مخاطب ایجاد کند، هنرمندان تئاتر کودک، تلاش‌های بسیاری داشتند که  به عنوان یک فعالیت تخصصی و هنری از سوی مسئولان و مخاطبان به رسمیت شناخته شود. قدم‌های هرچند اندکی نیز برای بهبود شرایط آنها برداشته شده بود که شیوع کرونا، و شرایط جوی کنونی تمام محاسبات را بر هم زد. اکنون جامعه نیازمند است، تا فعالان نمایش کودک، جمع شده و به همه بقبولانند تئاتر‌کودک؛ باید بخش اعظمی از آموزش کودکان را به خود اختصاص دهد. امیدواریم که با این اتفاق با کمک هنرمندان سراسر کشور، بتوانیم جایگاه و وضعیت تئاتر کودک و نوجوان را ارتقا داده و به جایگاه اصلی‌اش برسانیم.

محمدحسین داداش‌نیا بازیگر، نویسنده و کارگردان تئاتر است که نمایش «چوپان و چوب جادویی» را در سالن شماره ۳ پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه برده است.داداش نیا که دانش آموخته کارگردانی سینماست و نمایش‌های بسیاری را نوشته و کارگردانی کرده، در زمینه تئاتر کودک نیز فعالیت داشته است که از آن جمله می توان به نمایش‌های  «بپر شماره دو»، «زی زی و زو زو»، «تارهای هارمونی شده»، «ماجرای آقا ماهه و خورشید خانم» و… اشاره کرد. روزنامه صبا با محمدحسین داداش نیا، کارگردان نمایش «چوپان و چوب جادویی» گفتگویی داشته است که می‌خوانید:

نمایشنامه اثر کیست؟ و چه مضمونی دارد؟

نویسنده نمایشنامه خودم هستم، نمایشنامه درباره چوپانی است که به وسیله یک چوب جادویی مانع از آسیب رساندن گرگ به بره‎‌هایش می‌شود، در این نمایش نکاتی را به بچه‌ها آموزش می‌دهیم که یکی از این موضوعات، بحث کاربری ابزارها در حل مشکلاتی است که کودکان در طول روز با آن سر و کاردارند؛ مثلا با استفاده از یک اهرم می‎توانند، مانعی را از سر راه بردارند. نکته دیگری که در این نمایش به بچه‌ها آموزش داده می شود، مهارت های اجتماعی در محیط بیرون از خانه است،  مثل اینکه از خانه دور نشوند چرا که ممکن است با گرگ‌های زمانه مواجه شوند و موضوع دیگر همبستگی، همکاری و همدلی است که این مضامین با فرم‌های نمایشی، در فضایی بسیار مفرح برای بچه‌ها اجرا می شود

نوشتن و بازنویسی نمایشنامه چقدر طول کشید؟

من این نمایشنامه را سال ۱۳۹۵ نوشتم و حدود سه الی چهار ماه نوشتن و بازنویسی آن طول کشید و از سال ۱۳۹۶ تا کنون نیز در حال اجرای آن هستیم.

با ممیزی هم روبرو شد؟

بله برخی قسمت‌ها ممیزی داشت و البته برخی ممیزی‌ها اصلا منطقی نداشت اما چون باید مجوز می‌گرفتیم به ناچار تن به ممیزی دادیم و گاهی چیزی را جایگزین می‌کردیم که ارتباطی به بچه‌ها نداشت اما چون ناچار بودیم این تغییرات را انجام دادیم تا اجرای نمایش لغو نشود.

این نمایش هر سال برای اجرا بازپرداخت شده است؟

بله. در اجراهای مختلفی که در طول این سال‌ها داشته‌ایم، تغییراتی را در اجرا داشته‌ایم. برخی بازیگران تغییر کردند، ایده‌های جدیدتری به کار گرفتیم و اجرای جدیدی را روی صحنه بردیم.

با توجه به شرایط موجود استقبال از این نمایش چطور بود؟

این نمایش را بچه‌ها بسیار دوست‌ داشتند و تا امروز که این نمایش روی صحنه است، استقبال بسیار خوبی از آن شده است. نمایش چوپان جادویی در اجرای فرهنگسرای فردوس موفق شد رکورد فروش تئاتر کودک را  در این مجموعه بشکند؛ و بیشترین فروش را داشته باشد.

عنصر تخیل چقدر در این نمایش به کار گرفته شده است؟

عناصر تخیلی را باید با احتیاط استفاده می کردیم چرا که خط ممیزی روی آن بسیار حساسیت داشت هر چند که دنیای  کودک تماما با تخیل سروکار دارد. با این حال برای نمایش کودک «چوپان جادویی» از عناصر تخیلی استفاده شده است. همین که حیوانات حرف می‌زنند. استفاده از چوب جادو که البته در ممیزی‌ها  به این شکل اصلاح شد که گفتند باید در پایان کار عنوان شود که ما فکر می‌کردیم جادویی است و در انتها خاصیت جادویی آن باید اصلاح شود. با این اصلاحات روند نمایش غیر منطقی جلوه می‌کرد، و از اثری که مورد نظر نویسنده و کارگردان است، دور می‌شود و چیزی که اجرا می‌شود که حتی از نظر کارگردان هم کامل نیست.

بله همین طور است. گاهی برخی از ممیزان و کارشناسان با فرمول های قدیمی و با تصور این که بچه های امروز همچون بچه های دهه ۶۰ یا ۷۰ هستند،  دست به ممیزی می زنند.  در نمایش ما خیلی  از خانواده‌ها نگران بودند که شاید کودک‌شان با دیدن گرگ نمایش دچار ترس و وحشت شوند اما من به آنها اطمینان خاطر دادم که بچه‌ها نه تنها از گرگ قصه ما نخواهند ترسید بلکه این شخصیت را بغل می‌کنند و با او عکس یادگاری هم می‌گیرند و به راحتی با آن ارتباط برقرار می کنند. اما برخی کارشناسان وزارت ارشاد متوجه این قضیه نیستند. افرادی که کار کارشناسی در زمینه تئاتر کودک به آنها واگذار شده است، شاید در این حوزه اصلا کار نکرده‌اند، هیچ نمایش کودکی را روی صحنه نبرده‌اند و با دغدغه‌های تئاتر کودک و دنیای کودکان آشنایی ندارند. شاید مدرکی داشته باشند که آن هم ارتباطی به این حوزه ندارد. اما من که کارگردان تئاتر کودک هستم، در این زمینه سال‌ها تحصیل؛ تحقیق و کار کرده‌ام وقتی استقلال عمل نداشته باشم و نمایش من با ممیزی‌های بسیار غیر منطقی کارشناسان مربوط روبرو می‌شود، در نهایت نمایشی از آب در می‌آید که کارشناسان وزارت ارشاد آن را کارگردانی کرده اند.

آیا حدود ممیزی برای تمام کسانی که در این عرصه فعالیت می کنند، یکسان است؟

برای برخی کارگردان‌ها و بازیگران شناخته شده این ممیزی‌ها کمتر اعمال می‌شود، مثلاوقتی کارگردان یا مجری که شناخته شده‌تری در یک برنامه حضور دارد مثل آقای پورنگ و محله گل و بلبل ممکن است کارشناسان سخت‌گیری کمتری نسبت به المان‌های تخیلی و غیره آن داشته باشند. جدا از این مسئله به طور کلی از نظر من این سریال «محله گل و بلبل» ربطی به کودکان ندارد چرا که درباره مسائلی که ارتباطی به کودکان ندارد از جمله نرخ دلار و … صحبت می‌کند ومشخص نشده است که مخاطبان این اثر در چه گروه سنی هستند.اما در نمایش ما که یک تئاتر کودک است، مضمون و محتوا کاملا مختص به دنیای کودکان ساخته و پرداخته شده است، به همین دلیل همه کودکان به راحتی با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

اجرای این نمایش کودک درشرایط کنونی جامعه توجیه اقتصادی دارد؟

این نمایش چهار بازیگر دارد و یک ماه‌و‌نیم برای اجرای آن تمرین کرده‌ایم. اجرای این نمایش در حال حاضر هیچ توجیه اقتصادی برای گروه ما ندارد بیشتر وجوه معنوی است که به ما انگیزه اجرا می‌دهد دارد. شرایط جامعه ملتهب است، اما از نظر من مشکلات نباید دنیای کودکانه بچه‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد، دوران کودکی غیر قابل تکرار است، و از مهم‌ترین دوره‌هایی است که در زندگی هیچ‌کس تکرار‌پذیر نیست، بچه‌ها گناهی ندارند و باید کاری کنیم که از مسائل و مشکلات کنونی جامعه دور بمانند. من هم نسبت به خیلی از مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری اعتراض دارم ولی با این‌حال معتقدم که این مسائل مربوط به بزرگترهاست و باید بگذاریم که کودکان و نوجوانان باید در دنیای خودشان زندگی کنند.همان طور که می دانید بچه ها‌ی ما یکی از بهترین دوران زندگی خود را در طول دوران شیوع کرونا در خانه گذراندند و این باعث می‌شود که در بزرگسالی با مشکلات روانی روبرو شوند، بنابراین باید کاری کنیم که مسائل و مشکلات جامعه امروز ما ذهن بچه‌ها را درگیر نکند. کار من هم اجرای تئاتر برای همین کودکان است و بنابراین لازم است که در چنین شرایطی کارم را انجام دهم تا حداقل بخشی از کودکان که مخاطبان ما هستند لحظات شادی را در یک سالن تئاتر تجربه کنند و همین دیدن شادی و خوشحالی آنها برای ما کافی است. من معتقدم که فرهنگ از اقتصاد مهم‌تر است و بچه‌های ما امروز تفریح ندارند، تنها جایی که می‌توانند در یک محیط امن و گرم یک اثر فرهنگی وهنری ببینند، تئاتر است. نیاز به حمایت دولتی در این بخش بسیار واجب است اما متاسفانه، دولت هیچ حمایتی از تئاتر کودک نمی‌کند و حتی در زمینه تبلیغات و اختصاص بنرهای رایگان در سطح شهر نیز حمایتی از ما نشده است. و هنرمند امروز بلاتکلیف است، چرا که تمامی راههای تبلیغاتی نیز مسدود شده است، و از طرفی هم هیچ کانال پربازدیدی که قابلیت فنی داشته باشد، جایگزین نشده است.

اجرای ویژه مدارس هم داشته اید؟

هیچ ارگانی از تئاتر کودک حمایت نمی‌کند. آموزش و پرورش می‌تواند برنامه اجرای نمایش و دیدن تئاتر را در مدارس اجرایی کند، قبلا این حمایت‌ها تا حدودی بود اما در حال حاضر، این حمایت‌ها هم دیگر وجود ندارد. ما در حال رایزنی هستیم تا بتوانیم این امکان را فراهم کنیم.

هر شب حدودا چه تعداد تماشاگر دارید؟

با اینکه شرایط جامعه ملتهب است اما خوشبختانه، به طور‌کلی استقبال خوب بوده است. ساعت اجرای نمایش ما ۵ عصربود که هم‌زمان می‌شد با طرح ترافیک از طرفی سالن پردیس شهرزاد نیز در مکانی از شهر قرار گرفته که بسیار شلوغ است، اما با وجود این شرایط سالن نمایش ما هر شب به ویژه آخر هفته ها با حضور حدود هشتاد تا صد نفر مخاطب تقریبا پر بوده است.

ارتباط بچه‌ها با نمایش چوپان جادوئی چگونه است؟

بله بسیار خوب ارتباط برقرار می‌کنند به ویژه برخی خانواده ها نگران بودند که به دلیل حضور شخصیت گرگ در این نمایش، بچه ها دچار ترس و وحشت شوند اما بچه ها شخصیت گرگ را بسیار دوست داشتند و زمانی که در حین نمایش لج بازی می‌کند، بچه ها به او یادآوری می‌کنند که کارش درست نیست. این برای ما بسیار نقطه قوتی بود، چرا که نمایش به اوج ماهیت درمانی خود می‌رسد، یعنی مکالمه و گفتگوی خلق الساعه‌ای که تماشاگر با متن و بازیگران اثر برقرار می‌کند.

چه شد که سالن پردیس شهرزاد را برای اجرای این نمایش انتخاب کردید؟

مدیریت شهرزاد، از کار ما حمایت و استقبال کرد و همین همراهی و حمایت‌ها سبب شد که این نمایش را در این سالن روی صحنه ببرم و نمایش بعدی را هم تصمیم دارم در همین سالن اجرا کنم. و صد حیف که سالن‌های دولتی با امکانات و فضای بیشتر، نتوانسته‌اند در جذب مخاطب و همراهی با فعالان حوزه تئاتر موفق عمل کنند.

در فضای مجازی هم امکان تبلیغات برای اجرای نمایش‌تان داشته‌اید؟

قبل از مسدودی فضای‌مجازی تبلیغات خوبی در صفحه نمایش داشتیم و به نوعی فضای مجازی ویترین کار ما محسوب می‌شد، و برای‌مان درآمدزایی داشت اما اکنون این امکان بسیار کم شده است و ریزش مخاطب داشته‌ایم. پیام رسان های داخلی هم چاره کار ما نیست چرا که هم مخاطبان از این پیام‌رسان ها استقبال نمی‌کنند و هم امکانات مورد انتظار ما را ندارند،  متولیان فرهنگ‎‌وهنر در هر بخشی دلسوزانه باید برای حفظ نمایش بخصوص تئاتر‌کودک بصورت عملیاتی و در دراز مدت برنامه ریزی کنند. چرا که نمایش مجرایی بسیار زود بازده از نظر فرهنگ‌سازی است، و بسیاری از مشکلات امروز ما با فرهنگ‌سازی قابل حل شدن است. اگر نهادهایی مثل آموزش و پرورش و سایر ارگان‌ها از تئاتر و هنرهای نمایشی حمایت می‌کردند، می‌توانستند به جریان فرهنگ‌سازی برای کودکان و نوجوانان کمک کنند. خیلی از مسائل فرهنگی و شکاف‌های عمیق چالش‌زا مانند کتاب‌خوانی و … را می‌توان با نمایش‌های مرتبط حل کرد.

فرهومند ناظریان

انتهای پیام/