پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با رویکرد هنر خلاق، وحدت‌بخش، امیدآفرین، هویت‌مند در قالب «هنر متعالی برای مردم» منتشر شد، این جشنواره با نمایش آثار منتخب در بخش‌ طوبای زرین (رقابتی)، بخش ویژه با موضوع قله‌ها (رقابتی) و بخش تجسم هنر ویژه‌ استان‌ها (غیررقابتی- با مشارکت کیوریتورها و گالری‌داران)، بهمن ماه امسال در تهران و سایر استان‌های کشور برگزار شد. آثار منتخب پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از هفتم بهمن در نگارخانه‌های ممیز، خیال، خیال شرقی، آیینه و نگارخانه ملی موسسه فرهنگی هنری صبا به نمایش گذاشته شد.آیین اختتامیه پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز ۵ اسفند ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد. دبیری این دوره از جشنواره را سیدعباس‌میرهاشمی به عهده داشته است. در ادامه گفتگوی خبرنگار صبا را با دبیرکل پانزدهمین جشنواره فجر می خوانید.

سیدعباس میرهاشمی، عضو شورای سیاستگذاری اولین تا ششمین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر و همچنین دبیر کل ۴ دوره از جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر نیز بوده است. همچنین تجربه حضور در هیأت مؤسس «انجمن فارغ التحصیلان عکاسی» و «انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس» را داشته است. او این روزها علاوه بر مشاور مدیر کل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت ارشاد در واحد پژوهش انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس دغدغه‌های خود را دنبال می‌کند.

پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی ایران امسال با چه رویکرد و هدف گذاری فرهنگی کار خود را آغاز کرده است؟

«هنر متعالی برای مردم» که ریشه در مفهوم «هنر برای مردم» دارد را عنوان رویکرد این دوره از جشنواره برگزیدیم، چرا که در حال حاضر هنر باید برای مخاطب به عنوان یک شکل قابل درک و قابل هضم دربیاید که مردم آئینه‌ای تمام نما از وجوه خود را در آن ببینند با همین پیوند جشنواره بر اساس سیاست گذاری هایی شورای جشنواره کار خود را در جشنواره پانزدهم با رویکرد هنر متعالی برای مردم شروع کرد آثار ارسالی به دبیرخانه این دوره از جشنواره هم به تناسب با موضوعات آزاد از میان تمامی مضامین و مفاهیم ملی ، اخلاقی، محیط زیستی، قومیتی و …بود که با توجه به این رویکرد باز و روشن، مسلما هر هنرمندی برگرفته از دغدغه‌های ذهنی و مفهومی به خلق اثر پرداخته و آن را در اثر خود در شمایلی بدیع خلق و انعکاس داده بود. این دوره از جشنواره در دو بخش رقابتی و غیر رقابتی برگزار شده بود و هنرمندان در هر دو بخش آثار خود را برای حضور در جشنواره ارسال کرده بودند.

میزان استقبال هنرمندان هنرهای تجسمی از جشنواره امسال نسبت سال های گذشته را چطور ارزیابی کرده‌اید؟

جشنواره امسال، مشابه سال‌های گذشته در بخش آثار ارسالی و انتخابی در نمایشگاه، تفاوتی با سال‌های گذشته نداشت، و استقبال خوبی را از سوی هنرمندان تجربه کرد در مجموع ۸۶۰۰ اثر از ۴۰۰۰ هنرمند از تمام استان‌های ایران به دبیرخانه جشنواره، اثر ارسال کردند که از این میان ۴۰۰ اثر در نمایشگاه در بخش رقابتی حضور داشتند، و ۳۰۰ اثر هم در بخش غیر رقابتی در نمایشگاه به معرض دید عموم قرار گرفتند. در مجموع ۷۰۰ اثر در هر دو بخش در موسسه فرهنگی و هنری صبا وابسته به فرهنگستان هنر به نمایش گذاشته شدند که در مجموع میانگین آثار ارسالی وانتخابی سال گذشته در همین تعداد بود.

با توجه به سابقه درخشان‌تان در دبیری و برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی و تسلطی که در این حوزه از هنر دارید، پیشرفت‌های هنری این رشته را در ایران نسبت به آثار شاخص جهانی در چه سطحی می‌دانید؟

هر چند که همواره بحث آموزش در هنرهای تجسمی با مشکلات و خدشه‌های زیادی همراه بوده، اما خوشبختانه این آموزش ها توانسته رشد دهنده و تاثیر‌گذار در این رشته باشد. البته بخشی از این رشد چشمگیر وابسته به استعداد علاقه مندان این شاخه هنری است اما در مقایسه این آثار در جهان باید اذعان داشت که خلاقیت های این مرزوبوم ازنظر ماهوی در تفاوت با هنر جهان است چرا که هنرمندان ما ریشه های محکمی در شاخه های هنری آمیخته با فرهنگ ایرانی  مانند نگارگری وخوشنویسی دارند که در جهان تقریبا بدون رقیب است. اما پویایی این شاخه ها در طول این سالیان نسبت به سال‌های گذشته همواره احساس شده است.

چرا جشنواره هنرهای تجسمی با این حجم از آثار پربار بین المللی برگزار نمی‌شود؟

جشنواره هنرهای تجسمی در دوره های سوم تا هفتم به صورت بین المللی برگزار شده است، که اتفاقا در همین دوره‌ها شاهد پیشرفت‌های بسیار تاثیرگذار و مثبتی در این حوزه بوده‌ایم، اما بنا به دلایلی از جشنواره هفتم تا پانزدهم دوستانی که دست اندرکار این جشنواره بوده اند ترجیح داده‌اند که این رویداد به صورت ملی برگزار شود، اما در دوسال اخیر با مطالعاتی که در این حوزه انجام شده است به این جمع بندی رسیده‌ایم که این جشنواره می‌تواند زین پس به صورت بین المللی هم در سطح جهانی حضور داشته باشد و فکر می‌کنم باید زمینه های لازم برای این مهم فراهم شود تا مجددا جشنواره هنرهای تجسمی را به صورت بین المللی برگزار کنیم.

یعنی احتمال این ممکن می رود که در سال آینده این جشنواره به صورت بین المللی برگزار شود؟

پیشنهاد بنده بر این قواست که این امر شدنی شود، اما متولیان فرهنگی و برگزارکنندگان هستند که باید تصمیم نهایی خود را دراین زمینه اتخاذ کنند که جشنواره در گستره ملی برگزار شود یا بین المللی؟ چرا که برگزاری جشنواره بین المللی ساز و کار متفاوت تری نسبت به ملی دارد واز طرفی اعتبارات موردنیاز آن نیز متفاوت است. اما به هر حال تصمیم گیرندگان با توجه به دو دوره نهایی برگزار شده این جشنواره و افقی که در آن به وضوح دیده شده است، می توانند تصمیم مناسب‌تری را در این حوزه بگیرند،با توجه به اینکه برگزاری جشنواره در سطح بین المللی می‌تواند آورده های بسیار خوبی را برای هنرمندان و هنرهای تجسمی کشور داشته باشد.

در چند رشته و شاخه به این جشنواره اثر ارسال شده است ؟

بخش اصلی این جشنواره طوبای زرین بوده است که پذیرای آثار هنرمندان در ۸ رشته شامل ؛ رشته های تصویرسازی، حجم(مجسمه، سرامیک و چیدمان)، خوشنویسی، طراحی گرافیک، عکاسی، کارتون و کاریکاتور، نقاشی، نگارگری بوده است که پس از بررسی و رای گروه های تخصصی داوری به نمایشگاه راه یافته و از میان آثار منتخب، آثار برگزیده در اختتامیه مشخص و معرفی می‌شوند. بخش ویژه‌ دیگر هم به نام قله‌ها بود این بخش به قله‌های افتخار ایران و ایرانی می پردازد به این معنی که در این بخش هنرمندی که برای خود قله‌ای را فرض کرده و می توانست در آن رابطه اثری را خلق کند، می توانست اثر خود را به دبیرخانه جشنواره ارسال کند، دو رشته نمایشگاه گردانی در شاخه گرافیک وکاریکاتور هم در این دوره از جشنواره هم اضافه شده بود علاوه بر این ها بخش ویژه دیگری هم بود با نام تجسم هنر بود به این ترتیب که دنباله جشنواره هنرهای تجسمی فجر در استان ها بود. در این بخش ما در ۳۲ استان نمایشگاههای را با آثاری از هنرمندان مقیم استان‌ها در بخش غیر رقابتی به معرض نمایش گذاشته بودیم.

در کلیت آثار ارسالی که از سوی هنرمندان به دبیرخانه ارسال شده بودند، آیا می توانستید احساس کنید معنا یا مفهومی خاص به صورت نمادین‌تر در بیشتر آثار حضور پررنگ‌تری داشته است؟

خیر، نگاه هنرمندان بسیار متنوع بوده است، در این جشنواره بنا بر اینکه هنرمندان می توانند با موضوع آزاد در این عرصه خلق اثر کنند، هر کدام با توجه به حال و هوای شخصی و جغرافیایی زیسته خود در شکل آفرینی اثر همت گماشتند و به طور کلی از همه موضوعاتی که پیرامون هنرمندان است اثر ارسالی داشته‌ایم که هر کدام از آثار با موضوعی کاملا برآمده از ذهن هنرمند خلق شده بود.

بسیار عالی این امر نشانگر این است که خوشبختانه هنرمندان این رشته در بازنمایی صادقانه جهان زیسته خود موفق عمل کرده‌اند و مانند سایر رشته های هنری کمتر درگیر آثار سفارشی و یا تقلیدی هستند، با این حساب در سبک پردازی چطور؟ آیا هنرمندان این حوزه در سبک پردازی خلق اثر رویکردی متمایل‌گرا به یک سبک هنری خاص داشته‌اند؟  

عمدتا میل به تمام سبک‌های هنری در آثار دیده می‌شد، که با توجه به مفهوم ارائه شده سبک هنری مشخصی را برای خود برگزیده بودند و خوشبختانه در این مورد هم با تنوعی از سبک‌پردازی‌های مدرن و کلاسیک روبرو بودیم.

میزان پایبندی هنرهای تجسمی را در احیای ریشه‌ای مولفه های ایرانی در خلق آثار چگونه دیده‌اید؟

با توجه به اینکه آثار عمدتا با دغدغه‌های مشترک ملی و میهنی خلق می‌شود، طبیعتا آثار حال و هوای ایرانیزه‌ای دارد، مثلا در بخش عکاسی که کاملا مستند کار شده است و یا کاریکاتور که برگرفته از حال و هوای جامعه با نگاهی طنازانه است و همین طور سایر رشته های دیگر این حوزه که با توجه به کاربردی بودنشان در تقابل با جامعه ارائه شده بود.

فارغ ازجشنواره چشم انداز شغلی و حرفه ای هنرمندان این عرصه را در ایران در این مقطع زمانی چگونه برآورد کرده اید؟

یکی از مشکلات بزرگ در هنر معیوب بودن چرخه اقتصادی آن است، متاسفانه این معیوبی هنر در چرخه اقتصادی بیش از بقیه گریبانگیر هنرمندان می شود،این بحث هم وابسته به امروز و دیروز نیست، مدتهاست که متلسفانه شاهد این روند نا امن در هنر ایران هستیم.  بنابراین متولیان فرهنگ وهنر باید یک‌بار برای همیشه یک فکر جدی و تصمیمی قاطع برای پایان دادن و رفع این این مسئله بگیرند. و این در صورتی است که تصمیم گیرندگان در این حوزه دغدغه معیشیت این اقشار را به خوبی درک کنند با توجه به اینکه در ایران استعدادهای بالقوه و پتانسیل‌های بسیار قابل رشد و ارتقای در میان هنرمندان احساس می شود چنانچه نواقص این چرخه معیوب اقتصادی رفع شود، هنرهای تجسمی قابلیت این را دارد که در عرصه های ملی و بین المللی تولید ثروت کند در مقابل وقتی هنرمندان دائما در یک تنگنای دائمی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اجتماعی و فرهنگی قرار بگیرند، قدرت خلاقانه اشان در ارائه اثر هنری کاهش خواهد یافت. امیدوارم این مسئله از مباحث اصلی متولیان فرهنگی و هنری ما باشد تا هنرمندان با دغدغه های اقتصادی و … کمتری به فعالیت در رشته خود بپردازند.

بیشترین مشکل در علل شکل‌گیری این چرخه معیوب اقتصادی چیست؟

این مسئله نیاز به یک بحث کارشناسی و عمیق دارد که زمان آن از مقال این مصاحبه خارج است. این وضعیت برای خروج از این حالت نیاز به بررسی بسیار عمیق و با پیگیری پویا دارد.

آیا پس لرزه های اتفاقات اخیر که در جامعه رخ داد و بیش از پیش هنرمندان سینما، تئاتر و .. را تحت الشعاع قرار داد، در هنرهای تجسمی، خصوصا دربرگزاری پانزدهمین دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز احساس شد؟

بله، مطمئنا. چرا که هنر و هنرمند دو قطب تعاملی هستند که برگرفته از جامعه هنر خود را به تصویر می‌کشند. پس حتما تاثیر این اتفاقات هم در آثار و هم در روحیه هنرمندان قابل لمس بود البته باید اذعان داشت که این حوادث ممکن است راه خلق اثر را برای برخی تند، برای برخی کند و یا مسدود کند و در نتیجه برای بعضی از نظر حرفه ای پیامدهایی مثبت و یا منفی را به دنبال داشته باشد.

صحبت پایانی:

امیدوارم در این شرایط برای داشتن یک جامعه آرمانی و فرهنگی غنی که مستلزم پرورش هنرمند است همه دست به دست هم بدهند. هنر برای رویش نیاز به یک جامعه نقد و نقادی دارد، به این منظور باید همه مردم زبان هنری را بشناسند در این میان اصحاب رسانه می توانند بیشتر کمک رسانی را در این زمینه داشته باشند و با اطلاع رسانی دقیق و شبکه ای در همه زمینه های هنری میل به شناخت و توجه به هنر را در مردم بیدار کنند. و با ایجاد بحث های داغ علمی نقد و نقادی علمی و هنری پویایی جامعه را به سمت مسیری صحیح پیش ببرند که مطمئنا این موارد بسیار در تولید اثر هنرمند و نوع زندگی هنرمندان تاثیر مستقیم خواهد داشت.

فرهومند ناظریان