در شب چهارم جشنواره، تالار وحدت با اجرایی مفرح و لذت بخش از کشور پرتقال، میزبان مهمانان سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر بود، قطعاتی شاد و مفرح که گاهی صدای کف تماشاگران و پایکوبی تماشاگران را با خود همراه می‌کرد و بیش از پیش نشان می داد که موسیقی یک زبان فرا ملیتی و جهانی است که در ساعتی لذت بخش بستر تعاملاتی از جنس زیبا شناسی را  از ملت های مختلف فراهم می‌کند. لحظاتی که تماشاگران ایرانی را  آزادانه وا می‌داشت با خواننده گروه ماریانو در هم آوایی ردیف هایی از قطعات همراه شوند. و تقریبا مخاطبان تا قطعه پایانی با تشویق‌های پی‌در‌پی، گروه موسیقی را همراهی کردند و در یک یا دو قطعه همخوانی‌هایی هم با خواننده داشتند. فادو با یک ریتم ساده موسیقیایی ساده در ردیف های آوازی کودکانه ما راه همراه خود به دنیایی تخیلی فرا خواند که گویا در آن به راحتی می توان به همه رنج ها و مرارت های جهانی در شکل یک کمدی تکرار‌شونده خندید.

گروه موسیقی فادو پرتغال نخستین بار بود که در جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداختند و جالب آنکه ماریو مویتا که نام هنری او ماریو دوبراگا است، خواننده، نوازنده پیانو و سرپرست گروه پیش از اجرای هر قطعه توضیحاتی درباره آثار ارائه می‌کرد تا مخاطبان موسیقی کلاسیک غربی، شاهد یک اجرای دیدنی و پژوهشی باشند و با موسیقی فادو از کشور پرتغال که به نوعی موسیقی فولک این منطقه است آشنا شوند.اعضای این گروه سه نفره متشکل بودند از یورگ داسیلوا نوازنده گیتار و اوربانو اولیویرا نوازنده درامز و ماریو دوبراگا نوازنده پیانو که در ابتدا یک قطعه بی‌کلام اجرا کردند و پس از آن ماریو، خواننده گروه در سخنانی رو به حاضران در سالن گفت: بسیار خوشحالم در این سالن حضور دارم و برای شما اجرا می‌کنم. اولین قطعه را با یک آکاپلا آغاز کردیم و قطعه بعدی یک کار فیوژن است. قطعه سوم هم نغماتی تماتیک از موسیقی شبه جزیره ایبری بود در گام ماژور محسوب می‌شود.در ادامه پس از قطعه چهارم که در گام مینور اجرا شد، سرپرست گروه به معرفی موسیقی فادو پرداخت و افزود: گروه فادو در سراسر جهان اجرا داشته است. اگر به شهر ما لیسبون سفر کرده باشید، خواهید دید در آنجا بسیاری از موسیقیدانان کارهایی که اجرا می‌کنند و به گوش می‌رساندند، تم‌هایی رمانتیک و عاشقانه دارد و معمولا شاد هستند؛ موسیقی که به دوران کهن این سرزمین باز می‌گردد.این خواننده پس از اجرای قطعه پنجم گفت که این قطعه را سال‌ها قبل و در شرایط و روحیه خاصی ساخته است که تقدیم به مخاطبان شد.ماریو با اشاره به نوازنده گیتار اظهارداشت: اوربانو سازنده ساز است و این گیتار را خودش ساخته است. این گیتار از سازهای اصلی موسیقی ما است و یک گیتار خاص پرتغالی است که سال ۱۸۷۰ میلادی در کنار ساز پیانو بیشتر به مردم معرفی شد. شهر من در جنوب کشور پرتغال است و موسیقی فادو در آنجا بسیار شناخته شده و پیانونوازی این منطقه هم خاص خودش است و خیلی خوشحالم که به نمایندگی از موزیسین‌های فادو، اشعار و ملودی‌های کهن این منطقه را برای شما ارائه می‌کنم.قطعه بعدی اثری بود ساخته ماریو نوازنده پیانو در سه پارت عاشقانه و در ادامه قطعه «اسرار خانه» را به اجرا درآورد. بعد از آن یک موسیقی فادو دیگر به اجرا درآمد که به گفته ماریو، این اثر در همراهی سولونوازی گیتار است و آن را در ۳۷ سالگی و در دانشگاه موسیقی ساخته‌ام، به بهانه فارغ‌التحصیلی‌ام از دانشگاه، این قطعه را به والدینم تقدیم کردم.وی بیان کرد: ما این موسیقی را در بیش از ۴۰ کشور اجرا کرده‌ایم و تقریبا با آن ارتباط برقرار کردند. آیا شما هم با آن ارتباط می‌گیرید؟ و در ادامه حاضران در سالن با تشویق‌های پی در پی این اثر را با خواننده همراهی کردند و در ادامه یک موسیقی بی‌کلام در سه بخش بر پایه و بیس پیانو اجرا شد و این هنرمند ابراز امیدواری داشت تا مخاطبان از این کار لذت برده باشند. ماریو پس از اجرای قطعه بعدی اظهارداشت: مادربزرگم اصالتا اسپانیایی است و این سبک موسیقی در دهه‌های ۵۰- ۶۰ میلادی در آنجا رونق گرفت و در پایان قطعه «دختری با چشم های سبز» به اجرا درآمد.این خواننده و نوازنده گفت: بسیار خوشحالم توانستم پرانرژی برای شما اجرایی داشته باشم. سپاس از اینکه ما را به این جشنواره موسیقی دعوت کردید. نخستین باری است که به ایران می‌آیم و علاقه‌مندم موسیقی‌ام را در سراسر جهان و برای ایجاد وحدت و همدلی در بین مردم اجرا کنم تا مردم کشورهای مختلف به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.در پایان خواننده اشاره می کند که برای نخستین بار است که به ایران می آید ‌و خوشحال است که با زبان موسیقی که در جهان مرزی برایش نمی توان قائل شد با ایرانیان حرف می زند چرا که زبان  موسیقی یک زبان بین المللی برای رد شدن از همه مرزها و خط کشی هاست.

خبرنگار صبا با ماریو دوبراگا، خواننده و پیانیست گروه فادو به گفتگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید:

در ابتدا لطفا خود را معرفی بفرمایید؟

ماریو دوبراگا هستم خواننده وپیانیست گروه فادو از کشور پرتقال، آنچه که امشب اجرا شد در واقع موسیقی فادو و یا موسیقی سنتی کشور پرتقال بود که از قرن ۱۷ و ۱۸ که بر روی پیانو اجرا می شود. این برنامه در ۴۰ کشور دیگر جهان نیز اجرا شده است و خوشحالم که برای نخستین بار به کشور ایران آمده‌ام و با این موسیقی میزبان مهربانی هنردوستان ایرانی بوده ام.

با توجه به اینکه گفتید برای اولین بار است که به ایران آمده اید، آیا در سفر به ایران و شرکت در سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر، به تماشای اجرای آثار موسیقیایی ایرانی هم نشسته‌اید؟

خیر متاسفانه به دلیل اینکه اقامت ام در ایران بسیار کوتاه بوده است نتوانستم به دیدن این اجراها بنشینم، من امروز صبح به ایران آمده ام و فردا بلیط برگشت دارم و در این فرصت مجالی برای شنیدن این آثار نداشتم. اما در همین فرصت کوتاه از فرهنگ قدیمی و کهن ایران بسیار لذت برده ام و قصد دارم  در همین زمان باقی مانده بازدیدی از اماکن مختلف فرهنگی و هنری ایران داشته باشم.

در مورد موسیقی فادو، و جایگاه آن در تاریخچه موسیقی پرتقال بفرمایید؟

موسیقی فادو، موسیقی کهن و سنتی پرتقالی است، که برای مردم کشورمان جنبه نوستالوژیک دارد این موسیقی از قرون گذشته وجود داشته است و دارای فرم های متنوعی است وما امروز در اینجا موسیقی هایی که با ریتم های شادتری بوده اند را اجرا کردیم.کلمه فادو به معنای نهایت است.

در مطالعاتی که درباره این موسیقی داشته ام، متوجه شده‌ام که از دیرباز دریانوردان پرتقالی به این موسیقی گرایش داشته‌اند و به نوعی این موسیقی روح موسیقایی کشور پرتقال است

بله همین طور است این موسیقی خاستگاه بلندی در اعماق کشور پرتقال و دریانوردان کهن آن دارد، فادو یک موسیقی شهری و بومی است که از دل دریانوردان این کشور آغاز شده است و اجراهای ابتدایی آن برای مردم عادی وفقیر این کشور بوده است که بعدتر ها به تاریخ موسیقی پرتقال تبدیل شده وتوسعه یافته است.

در میانه کنسرت اشاره فرمودید، که در اجرای این موسیقی از گیتار منحصر به فردی از کشور پرتقال استفاده می‌کنید که در صحنه هم شاهد خاص بودن شکل و شمایل آن شده ایم، سوالم این است که آیا این گیتار پرتقالی در نوع نواخت و صداسازی با سایر گیتارهای جهان متفاوت است؟

چقدر خوب که برایتان قابل توجه بوده است، من دلم می خواست در این مورد صحبت های تخصصی اوربانو اولیویرا  را که نوازنده گیتار پرتقالی بود را بشنویم، چرا که اوربانو سازنده ساز است و از مهارت‌های او ساخت گیتار پرتقالی است.گیتار پرتقالی یک ساز منحصر به فرد است که کوک مخصوص به خودش را دارد، این گیتار ۱۲ سیم دارد که به صورت دوتایی بر روی ساز بسته می شود. از آنجایی که سازهای موسیقی در قرن ۱۸ بسیار گران بوده است و مردم عادی قدرت خرید آن را نداشته‌اند در واقع این ساز که توسط مردم فقیر ساخته شد از همان زمان توسعه پیدا کرد و از حوزه سلطنتی و کاخ ها به کف خیابان انتقال پیدا کرد و به سرعت همه گیر شد.

قطعاتی که امشب روی صحنه تالار وحدت ایران به اجرا گذاشتید، بسیار زیبا و گوش نواز بودند، آیا این اجرا دست چینی از بهترین قطعات موسیقی فادوی پرتقالی بود؟

بله، قطعه هایی که اجرا شدند گلچینی از موسیقی محلی مناطق مختلفی از کشور پرتقال بود و خوشبختانه ۳ الی ۴ فرم مختلف از نواهای فادویی کشور پرتقال را پوشش دادیم که از بخش های مختلف انتخاب شده بودند.

به این ترتیب احساس من بر این است که موسیقی فادو بیشتر یک ملودی شاد با ریتمی ساده و کودکانه است که در همین سادگی و بی پیراستگی اش می تواند نظر تمامی مخاطبان موسیقی جهان را به خود جلب کند

موسیقی فادو اصولا از پورتو شروع شده است و بعدها توسعه بیشتری پیدا کرد، این موسیقی در ابتدا بسیار موسیقی غمگینی بود ولی در بستر زمان در طی دو قرن گذشته، وقتی در میان مردم راه پیدا کرد در کف خیابان ها هم اجرا شد، کم کم ریتم شادی توامان با حسی از زندگی و حرکت را به خود گرفت. البته میان موسیقی فادو و سنتی پرتقال تفاوت هایی است، به همین دلیل برخی مجذوب موسیقی فادو و برخی علاقه مند به موسیقی فادو هستند.

آیا دوست دارید که با هنرمندان موسیقی ایران یک اجرای تلفیقی از موسیقی محلی ایران و فادوی پرتقالی داشته باشید؟

بله، بسیار هم علاقه مندم. اتفاقا این ما این کار را در چندین کشور جهان، من جمله برزیل و ژاپن و کشورهای مختلف دیگر دنیا هم انجام داده ایم و تجربه بسیار خلاقانه و لذت بخشی را رقم زدیم. به همین ترتیب در ایران هم امکان این اتفاق حتما هست و من از آن استقبال می کنم.  چرا که موسیقی زبانی ملی است که قادر است در همه جای دنیا بدون نیاز به کمک کسی خودش را معرفی می کند.

چطور شد که در جشنواره موسیقی فجر شرکت کردید؟

حدود ۱۵ سال است که با مترجم ایرانی الاصل خود در دنیا سفر می کنم و در جشنواره های مختلف موسیقیایی دنیا شرکت می‌کنیم در آخرین نمایشگاه جهانی موسیقی در لیسبون پرتقال که در آبان ماه برگزار شده بود، مترجم ایرانی از بنده خواستند که در جشنواره بین المللی موسیقی فجر ایران شرکت کنم و من هم با کمال میل پذیرفتم.

جشنواره موسیقی فجر ایران را در سطح بین المللی چگونه ارزیابی کرده‌اید؟

همه چیز  درایران برای من بسیار جذاب بوده است، چه از کیفیت صدای خوب و حرفه ای سالن، و سازهای بسیار تخصصی و حرفه ای و… اما بیشتر از همه خوشحالم از اینکه به ایران سفر داشته و از ارتباط با مردم این کشور با این تمدن کهن لذت برده‌ام.

از نظر شما، زبان موسیقی تا چه اندازه در تعامل ملت‌ها  و دیپلماسی کشورهای جهان با یکدیگر تاثیر دارد؟

از نظر من دنیا بسیار کوچک است و حالا همین دنیای کوچک به زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف و متنوع تقسیم شده است. بعد از اتفاقی که با ویروس کرونا و همه گیر شدن بیماری کوید در جهان افتاد من به این فکر کردم که تنها چیزی که می تواند منجی این تنهای ودورافتادگی انسان‌ها از هم باشد، فقط زبان هنر است. چرا که این زبان نیاز به درک غیر مستقیم ندارد و همه مردم دنیا از هر نژاد و تبعیتی می توانند بدون واسطه، هنر را  درک کنند. از نظر من این افق چشم اندازی روشن به آینده جهان است و تنها چیزی که دنیا را به اتحاد می‌رساند هنر است.

سمیه نجفی خاتونی