بشر از دیرباز تا امروز، تا زمانی که انسان مدرن لقب گرفت، همواره فلسفه تدوام زندگی پس از مرگ را به صور گوناگون، دغدغه خود می‌داند. پدیده‌ای ناشناخته که ناگزیر بود در ذهن کالبد فانی خود از آن تصویری بسازد. متون مذهبی نیز همواره بر ماهیت جنت و دوزخ تاکید خاصی داشته‌اند. البته توصیفی که در متون مقدس ادیان الهی از جهان پس از مرگ شده، در بعد مکانی و زمانی نمی‌گنجد و به بیان بهتر مشابه دنیا نیست. چه واژه «دنیا» خود بر دون بودن (پایین بودن) زندگی این جهانی تاکید دارد. بر خلاف برخی مکاتب، ادیان ابراهیمی به مقوله دنیای دیگر نمی‌پردازند. در این ادیان، ممات در حقیقت ادامه حیات است و اصولاً واژه «دنیای دیگر» از پایه نادرست است و «آخرت» به معنای پایان یا همان آخر این دنیا تعریف می‌شود. پرودگار یکتا در یگانه کتاب آسمانی جهانیان می‌فرماید:« مَثَلُ الْجَنَّهِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ» آیه ۱۵ سوره مبارکه محمد (ص) به بشر می‌گوید بهشت برین، مقوله‌ای تمثیل‌وار برای پرواپیشگان است. پس تصور بشر از زندگی پس از مرگ، نگاهی انتزاعی به تداوم حیات در جهان دیگر است. به هر ترتیب این مقوله در سینما و ادبیات بستر خلق آثاری گوناگون شده است. «لبخند بی‌دلیل گوزن‌ها» فیلمی کوتاه ساخته سجاد ایمانی در فضای فانتزی با همین دستمایه است. با او در این شماره هم‌کلام شدیم. شنیدن صحبت‌های ایمانی زوایای بیشتری از درونمایه این اثر را نمایان می‌سازد.

*نقدهایی که درباره فیلم «خنده بی‌دلیل گوزن‌ها» منتشر شده، این فیلم را در ژانر فانتزی تعریف می‌کند اما از آنجا که برداشت بیننده از فیلم به زندگی پس از مرگ می‌رسد، یعنی چیزی که در باور ما وجود دارد، به نظر من باید فیلم شما را از منظر رئالیسم جادویی (ژانری که به وهمی برگرفته از واقعیت می‌پردازد و رئال و جادو را که اساساً تعاریفی متضاد دارند، درهم می‌آمیزد) توصیف کرد. قبول دارید؟

ببینید رئالیسم جادویی  و طنز سیاه و …خودشان زیرمجموعه ژانتر فانتزی‌اند.

*البته این فرمایش شماست و نظر من چیز دیگری است.

بله اما به هر ترتیب ژانر فانتزی گونه‌ای برجسته از سینماست و من هم دوست داشتم فضای جدیدی را تجربه کنم. به همین دلیل ترجیح دادم «لبخند بی‌دلیل گوزن‌ها» را در ژانر فانتزی بسازم.

*فیلم کوتاه شما اسم بسیار جالبی دارد. «خنده بی‌دلیل گوزن‌ها» برگرفته از چیست؟ درباره وجه تسمیه این اثر توضیح می‌دهید؟

این اسم از ابتدا روی فیلمنامه گذاشته شده بود و ما هم به احترام نویسنده آن را تغییر ندادیم. ببینید نام هر فیلم، بخش بسیار مهمی در آن اثر است. اسمی که شما هم آن را جالب می‌دانید، به یقین می‌تواند مخاطب را به سالن بیاورد. اسم یک فیلم باید حس کنجکاوی مخاطب را تحریک کند. اگر دقت کرده باشید اسم فیلم ما خودش به فانتزی پهلو می‌زند و به نوعی زمینه‌چینی می‌کند تا مخاطب برای ورود به جهانی فراواقعیت و وهم‌انگیز آماده شود. دلیل دیگری که این اسم روی فیلم ماند، صورت گوزن‌هاست. شما هروقت به صورت یک گوزن نگاه کنید، به نظرتان می‌رسد انگار دارد می‌خندد! در هرحالی که باشد، گویی لبخندی روی صورتش وجود دارد! یک راوی حاکم کل فیلم است و از فانتزی و فضایی غیرواقعی که انگار همه چیز در آن یک وهم است، روایت می‌کند.

*گمان نمی‌کنم برای «لبخند بی‌دلیل گوزن‌ها» تا امروز اتفاقی خارجی افتاده باشد. برنامه‌ای برای حضور در جشنواره‌های خارجی دارید؟

خب فیلم ما تازه اکران شده است و البته همانطور که گفتید تا کنون در جشنواره‌های خارجی حضور نیافته اما در جشن خانه سینمای ایران در چند حوزه نامزد دریافت جایزه شد.

*ساختن فیلم کوتاه که به یقین بازگشت سرمایه ندارد. چه چیزی شما را برای باقی ماندن در این فضا ترغیب کرده است؟

من سال‌ها پیش دانشجوی رشته سینما بودم و علاقه بسیار زیادی هم به داستان‌نویسی داشتم. البته من ساخت مستند بلند را هم در کارنامه‌ام دارم. چون ساخت فیلم مستند با تجهیزات کمتر و عوامل محدودتر نیز میسر است. از سوی دیگر، همانطور که می‌دانید یک فیلمساز برای این‌که مجوز ساخت آثار بلند را بگیرد حتما باید در حوزه فیلم کوتاه نیز فیلم ساخته باشد. اینجاست که کارگردان تجربه ویژه‌ای به دست می‌آورد و در بازی گرفتن از بازیگران و قصه‌گویی تبحر پیدا می‌ کند. دلیل دیگر نیز عشقی است که در وجود ما به سینما وجود دارد. انسان عصر مدرن، آهسته آهسته با فضای مجازی خو گرفته و در این فضا ویدئوهای کوتاهی به اشتراک گذاشته می‌شود. به دلیل نداشتن وقت کافی و مشغله زیاد افراد و رو آوردن آن‌ها به تماشای آثار کوتاه، به نظرم فیلم کوتاه می‌تواند گونه موفقی نام بگیرد. ضمن اینکه احاطه رسانه‌ها بر مخاطب نیز می‌تواند او را به فضایی دعوت کند که خیلی زود پایان یک کار را ببیند. به همین دلایل است که با وجود اینکه سرمایه در فیلم کوتاه بازگشتی ندارد، ما همچنان در این حوزه فعالیت می‎‌کنیم.

*فکر نمی‌کنید همین که ساخت فیلم کوتاه باید پیش‌درآمد مجوز دریافت فیلم بلند باشد به نوعی فعالیت در حوزه فیلم کوتاه را آماتورگونه نشان دهد؟

نه من اینطور فکر نمی‌کنم. بالاخره تجربه است و شما باید این تجربه را کسب کنید. فیلم‌های کوتاه متعددی را می‌توانم نام ببرم که چیزی از آثار بلند کم ندارند. باید توجه کنید که در حوزه ساخت فیلم کوتاه، زمان مطرح نیست، بلکه کیفیت، مهارت قصه‌گویی و توانایی کارگردان حرف اول را می‌زند.

*شما فیلم بلندی در دست تولید دارید؟

خوشبختانه مجوز ساخت فیلم بلند را از بنیاد سینمایی فارابی دریافت کرده‌ام. اگر حمایت‌هایی که قولش را گرفته‌ایم محقق شود، طرح ساخت یک فیلم بلند را با برخی همکارانم ریخته‌ایم.

یاسر سماوات