وقتی صحبت از مجموعه‌های کمدی تلویزیون می‌شود اغلب سریال‌های طنز به یادمان می‌آید. این گونه نمایشی که کمدی‌ داستانی نام دارد همواره مخاطبان خود را دارد چرا که یک خط روایی طنز ماجرا را پیش می‌برد اما در کنار این گونه کمدی‌های آیتمی یا جُنگ‌وار هم به دلیل قدمت و خاطره‌انگیز بودنش بسیار پرطرفدار است. گرچه امروزه کمدی موقعیت و داستانی سهم بیشتری در مجموعه‌های تلویزیونی دارد، اما کمدی‌های تلویزیونی در ابتدای راه بیشتر بر مبنای کمدی آیتمی شکل گرفتند که از آن جمله باید به « تهران بیست»، «نوروز ۷۲ »، « پرواز ۵۷» و… اشاره کرد که باب این نوع طنز به تلویزیون باز شد و در طول دو سه دهه گذشته مسیر خودش را ادامه می‌دهد. مجموعه «طنزستان» را باید جزو همین قالب‌ها دانست که در فصل جدید خود با تغییراتی روبه‌رو شد و با نام «جورچین» به شکل سریالی از طنز آیتمی و ترکیب چند قالب محتواسازی روی آنتن شبکه نسیم می‌رود. طنز «جورچین» به تهیه کنندگی محمد تاجیک و کارگردانی یزدان فتوحی با یک قصه قدیمی روایت می‌شود تا هم برای دهه شصتی‌ها و هم نسل جدید جذاب باشد. این برنامه ادامه «طنزستان» با رویکردی تازه و متفاوت است که با بهره مندی از طنزپردازان با سابقه تلویزیون و استعدادهای تازه این حوزه سه شنبه تا جمعه هر هفته ساعت ۲۰ به روی آنتن شبکه نسیم می‌رود. خبرنگار صبا با عوامل این برنامه تلویزیونی به گفت وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

آیتم سازی با گذر از چهار دهه قبل

محمد تاجیک، تهیه‌کننده «جورچین» که از ابتدای طراحی این برنامه حضور داشته با اشاره به جزئیات فصل جدید این برنامه ابتدا به تغییر نام برنامه اشاره کرده، می‌گوید: به دلیل فضای برنامه و ارتباط بخش‌های مختلف با هم، تصمیم گرفتیم نامش را از طنزستان به جورچین تغییر دهیم که به‌نوعی پازل را در ذهن تداعی می‌کند. براساس همین نام قصه‌ای با حال‌وهوای دهه‌۶۰ در محله‌ای به نام جورچین شکل گرفته که شامل جورچین بالا و جورچین پایین است.

وی می‌افزاید: فضای کلی قصه در دهه۶۰ و با محوریت خانواده معماریان است که مثل همه خانواده‌ها در آن زمان صمیمی و گرم هستند. مردم آن زمان با ساده‌ترین چیزها دل‌شان خوش بود و در اوج بحران یا در زمان موشک‌باران هم وقتی وارد پناهگاه می‌شدند، دورهمی‌های‌شان را ادامه می‌دادند. ما هم می‌خواستیم حس و حال آن زمان را به مخاطب امروز مخصوصا دهه هشتاد به بعدی‌ها که تصویری از آن زمان ندارد یادآوری کنیم.

تاجیک می‌افزاید: قصه در خانه دهه شصتی و با محوریت شخصیت دو نفر به نام‌های جهانگیر و صفدر اتفاق می‌افتد. صفدر یک مجرد سن و سال‌دار است که علاقه به ازدواج دارد و قصه از سمتی شروع می‌شود که می‌خواهند برای صفدر زن بگیرند.

نقد موضوعات روز به شیوه دهه ۶۰

این تهیه کننده با بیان اینکه لوکیشن‌هایی که داریم نسبت به فصل گذشته متنوع‌تر و زیباتر شده‌است بیان می‌کند: یک خانواده به‌عنوان کاراکترهای اصلی، در بخش‌ها و لوکیشن‌های مختلف برنامه حضور دارند. تنوع لوکیشن از مؤسسه چندمنظوره گرفته تا زندان، سنگر و جاهای دیگر متغیر است و برای این‌که دست عوامل برای طنز باز باشد و برای برنامه حاشیه درست نشود، سنگر جنگ را مرتبط با جنگ جهانی دوم نشان دادیم و شخصیت هیتلر را وارد ماجرا کردیم. اتاق عمل را هم پزشکان متخصصان هندی قرار دادیم که در دهه۶۰ بیشتر بودند.

تاجیک استقبال از طنز آیتمی را زیاد می‌داند اما براین باور است که این نوع طنز در تلویزیون کم شده‌است. وی ادامه می‌دهد: به نظر می‌اید دیگر مثل گذشته طنز آیتمی در تلویزیون دیده نمی‌شود. اما این دلیل بر دوست نداشتن مخاطب از این گونه نمایشی نیست. ما تلاش کردیم آیتم‌ها به نوعی هم مرتبط باشند تا جذابیت و کشش لازم را در مخاطب ایجاد کند. در این فصل شخصیت‌ها با هم مرتبط هستند و در نهایت زیر چتر یک خانه و خانواده جمع می‌شوند. شاید مخاطب ابتدا فکر کند این کار آیتمی است و متوجه ارتباطات نشود اما به مرور آن را از روی دیالوگ‌ یا لوکیشن درک می‌کند برای همین در ابتدای هر قسمت بخشی با عنوان «آنچه گذشت» داریم که مخاطب متوجه خط داستانی برنامه شود.

وی درباره پرداختن به مسائل روز و نقد مشکلات جامعه امروزی در یک قصه دهه شصتی بیان می‌کند: مردم دوست دارند موضوعی را با کنایه متوجه شوند و از نقدهای مستقیم استقبال نمی‌کنند ما هم تلاش کردیم برخی مسائل از مطالبات مردمی و مسائل روز کشور را به شکل غیر مستقیم و از زبانی دیگر وارد برنامه کنیم. مثلا یک کلاس درس داریم که بچه‌ها در آن درباره آینده انشا می‌نویسد و هر کدام انشایش را در کلاس می‌خواند. این آیتم خیلی به ما کمک می‌کند تا در قالب پیشگویی و آینده‌نگری به موضوعات امروز بپردازیم. موضوعاتی که شاید سی چهل سال پیش خنده دار و عجیب به نظر می‌آمد اما فرصتی برای ماست که به دغدغه‌های امروز مردم بپردازیم.

تهیه‌کننده «جورچین» می‌گوید: می‌خواستیم با ورود به اتفاقات دهه ۶۰ هم برای آنهایی که دهه۶۰ را زیسته‌اند و از آن روزها نوستالژی دارند، خاطرات تداعی شود و در کنار آن برای نسل دهه هشتاد و نودی که این موضوعات برایشان عجیب و غریب است و آن‌ها را تجربه نکرده‌اند، هم فضای فخنده‌داری ترسیم کنیم.

از دفاع مقدس تا نوروز در دهه ۶۰

تاجیک با اشاره به فضای برنامه می‌افزاید: تلاش کردیم مخاطب شادی و مهربانی و همیاری محله جورچین را در روزگار سخت حس کند. آن زمان مردم با چیزهای ساده ای شوخی می‌کردند. البته از قسمت چهل و پنجم سیر داستان به سمت جنگ و دفاع مقدس هم می‌رود. گروه نویسندگان برنامه به سرپرستی نیما حسن‌نیا روایتی متمایز و شیرین از دوران جنگ را نیز در محله «جورچین» روایت می‌کنند که بسیار شنیدنی و دیدنی است.

به گفته این تهیه کننده برای ایام نوروز هم فکرهایی کردیم که چاشنی‌های نوروزی در قصه قرار بگیرد مثلا در این ایام به رسم و رسوم دهه شصت نوروز پرداخته‌ایم که مطمئن هستیم مردم خوششان خواهد آمد.

وی در ادامه از انتخاب بازیگران و تلاش برای ورود استعدادهای جدید به برنامه می‌گوید: بازیگران اصلی «جورچین» حدود ۲۰ نفر هستند. یک سری بازیگران مثل شهین تسلیمی، آرش نوذری و ابراهیم شفیعی، حمیدرضا نیک نبرد و سالارکریم خانی بازیگران شناخته شده در فضای طنز هستند اما قصدمان این بود که چهره‌های جدیدی را که اکثرا تئاتری و با استعداد هستند را به تلویزیون معرفی کنیم. در بین چهره‌های جدید محمد حاجی‌زاده حتما خواهد درخشید. در کل استعدادهای خوبی در این میان کشف شده که امکان تبدیل شدن به چهره را هم دارند.

تاجیک با اشاره به تغییراتی که در فصل جدید به دلیل همزمانی پخش با نوروز و ایام رمضان رخ داده تصریح می‌کند: نگاه ما از آیتم به روایت تغییر کرده‌است. شخصیت‌های قصه با هم در ارتباط هستند و این باعث می‌شود مخاطب با آن ارتباط برقرار کند. هم شاهد طنز آیتم است و هم می‌تواند آن را دنبال کند. قصه‌های در حاشیه این ماجرا در بخش‌های مختلف اتفاق می‌افتد. همه اینها به قصه‌ای نزدیک می‌شود که جهانگیر و صفدر روایت می‌کنند. درواقع برنامه ترکیبی از سریال و برنامه آیتمی است.

تهیه کننده «جورچین» با اشاره به موضوعات برنامه تاکید می‌کند: در قالب طنز و داستان به موضوعاتی چون همیاری، همکاری، مهربانی، سادگی، ساده زیستی، دورهمی، فرزندآوری، ازدواج آسان و امیدبخشی پرداخته‌ایم. حتی به بهانه اختراع ماشین زمان توسط یکی از شخصیت‌ها به آینده رفتیم و با شبکه‌های ماهواره ای شوخی کردیم چون در این موضوعات بهتر می‌توان شوخی کرد.

برای نسلی که دهه ۶۰ را نمی‌شناسد

یزدان فتوحی را شاید بیشتر با بازی در برنامه‌های طنز «خنده بازار» و «شکرستان» به خاطر بیاوریم اما او پیش از اینکه وارد بازیگری شود در نویسندگی و کارگردانی طنز فعال بود و اکنون نیز کارگردانی «جورچین» را برعهده دارد. اولین جمله‌ای که او در توصیف برنامه «جورچین» به زبان می‌آورد این است که ما در جورچین به دنبال آن هستیم که حال بیننده را برای چند دقیقه خوب کنیم و باعث لبخند زدن او شویم.

فتوحی با بیان اینکه فصل اول «جورچین» در ۱۱۰ قسمت ۳۸ دقیقه ای پخش می‌شود، اظهار می‌کند: رونمایی سریال در شب میلاد حضرت علی(ع) انجام شد و به همین بهانه تعداد قسمت‌های آن ۱۲۰ قسمت است و بخش‌های نوروزی آن نیز در حال ضبط است که امیدواریم مخاطبان در ایام نوروز و ماه رمضان از آن خوش‌شان بیاید.

این کارگردان با اشاره به فصل اول این مجموعه که مربوط به خانواده معماریان در محله جورچین است می‌گوید: این محله دهه شصتی از آدم‌هایی از اصناف مختلف تشکیل شده است. نگاه ما براین است که جورچین یک طنز موقعیت است. در ابتدای کار، خانواده معماریان را تا ده قسمت اول معرفی می‌کنیم و پس از آن در بین آیتم‌های طنز به داستانی سریالی می‌رسیم.

وی درباره انتخاب فضای چهاردهه قبل برای این برنامه بیان می‌کند: نسل جدید جز چند تصویر گنگ و بیشتر خبری تصویری از زندگی در فضای دهه ۶۰ ندارد و اغلب در مواجهه با این دهه تعجب می‌کند و می‌گوید: مگر چنین ماجراهایی وجود داشته‌است؟. به نظرم باید با زبانی متفاوت از این دهه برای نسل امروز می‌گفتیم که این برنامه این کار را برعهده گرفت.

فتوحی می‌افزاید: نسل امروز بیشتر با طنز و کمدی‌های سخیف فضای مجازی همراه شده‌است. طنز فضای مجازی بیشتر کلامی است و بازی ندارد و شاید هم هجو است اما در این کار ما به سمت کمدی موقعیت رفتیم و کمدی کلامی را هم در کنار آن گنجاندیم.

به گفته این برنامه ساز در حالی که در یک مهمانی و یا دورهمی خانواده‌ها همه سرشان تو گوشی است شاید قصه‌ای که به دهه ۶۰ نقب می‌زند باعث گفت‌وگو و تبادل نظر شود. سبب شود که دهه پنجاه و شصتی‌ها یاد خاطرات‌شان بیافتند و با هم بخندند.

آیتم سازی دشوار است

کارگردان «جورچین» رفتن به سمت قصه دهه ۶۰ را کاری دشوار دانسته می‌گوید: یکی از دغدغه‌‌های خانواده‌ها شکاف بین نسل‌ها است که تجدید خاطره می‌تواند به حل این موضوع کمک کند. مثلا وقتی صحبت از صف نان می‌شود یعنی نسل قدیم صبورتر از الان بودند و چون هرچیزی را به سختی به‌دست آورده‌بودند قدرش را می‌دانستند اما نسل امروزی که فست فودی است برای رسیدن به هدفش صبر وحوصله ندارد و پخته شدن در مسیر را بیهوده می‌داند و می‌خواهد زود به مقصودش برسد. حالا ما تلاش کردیم در زیر لایه متن این موارد را به بیننده بگوییم. این موارد شاید در چند دیالوگ یا یک اکت باشد که تاثیرگذارتر است. به نظرم مردم با این مجموعه ارتباط برقرار می‌کنند.

بازیگر مجموعه «خنده‌بازار» با اشاره به دشواری‌های برنامه‌‌های آیتمی طنز و مقایسه این اثر با دیگر کارهای طنز بیان می‌کند: بدیهی است که این برنامه را با نمونه‌‌های مشابه و موفق گذشته از جمله «خنده بازار« و یا حتی «ساعت خوش» مقایسه کنند علت اصلی هم ذات آیتم است.

وی ادامه می‌دهد: تصور بعضی‌ها این است که آیتم‌سازی کار ساده‌ یا سبک است. اما به دلیل اهمیت جزئیات صحنه از جمله دکور، لباس و … سخت‌ترین کار دنیا آیتم‌سازی است. ضمن اینکه ما در این کار سعی کردیم فیلمنامه کمدی را طوری بنویسیم که آیتم‌ها با یک نخ تسبیح به هم متصل شوند. در «جورچین» یک‌سری سکانس است که نسبت به یک ماجرایی وصل و به یک قصه واحد تبدیل می‌شوند.

نیره رضایی مطلق