نهضت کمینه گرایی یا همان مینی‌مالیسم، در سه دهه اخیر، به ویژه با گذار به قرن بیست و یکم، رونق بسیار گسترده‌تری نسبت به اواخر قرن بیستم گرفته است. این نهضت در گونه‌های متعدد هنر، به ویژه در ادبیات و سینما جلوه نمایان‌تری داشته است. عبور داستان‌نویسی کوتاه از کلاسیک کمینه‌نویسی به مینی‌مالیسم روایی، تبدیل آن به Flash Fiction  و در فاصله کوتاهی مدرنیزه‌تر شدن این قالب با پیدایش فرم نوشتاری Micro Fiction و گسترش آن، رفته رفته به سینمای عصر جدید نیز سرایت کرد. سینمای قرن بیست و یکم از این ره‌توشه استفاده‌ای بهینه برد و سینماگران نیز از گیر و بند‌های رایج فیلم کوتاه کلاسیک، رهایی یافتند و همچون شاعری که از غزل و قصیده به سرایش شعر سپید و آزاد می‌پردازد، در فرم فیلم کوتاه نیز دخل و تصرف کردند تا فیلم‌های چند دقیقه‌ای (گاه زیر یک دقیقه) نیز به سرعت جای خود را در هنر مدرن عصر حاضر باز کنند. موج نوی فیلم‌های کوتاه در ایران نیز، بیش از یک دهه پیش با باد موافق توام شد. تاسیس «جشنواره فیلم ۱۰۰» که به آثار سینمایی زیر ۱۰۰ ثانیه اختصاص داشت، کاری بود که از دهه ۸۰ در ایران باعث شناسایی استعدادهای نوظهور فیلم‌سازی سینمای ایران به ویژه در حوزه فیلم کوتاه شد. خبرنگار صبا در این شماره با کارگردان فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای «درامپس» گپ و گفت کوتاهی داشته است.

شما پیش‌تر هم در «جشنواره فیلم ۱۰۰» حضور داشتید. آیا این دوره نسبت به دوره‌های پیشین، ممتاز بود؟

همینطور است. این دومین بار است که من در «جشنواره فیلم ۱۰۰» حضور می‌یابم. راستش به شخصه برای من که تجربه بسیار خوبی محسوب می‌شد. فیلم «درامپس» در واقع سومین ساخته من بود که با آن در سیزدهمین دوره این جشنواره حضور یافتم. همانطور که از نام این جشنواره پیداست، همه شرکت‌کنندگان آن در حوزه فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای آثار خود را تولید کرده‌اند و به عبارت دیگر همه دستاوردهای حرفه‌ای خود را در قالب فیلمی ۱۰۰ ثانیه‌ای جمع‌بندی کرده‌اند.

ایده ساخت «درامپس» به نظر متعلق به خودتان است. از چگونگی پیدایش این طرح در ذهن‌تان می‌‎گویید؟

بله دقیقا متعلق به خودم بود. من از قطراتی  که از شیر آب می‌‎چکید به این ایده رسیدم. البته ایده ساخت «درامپس» از جشنواره دیگری با من بود و خوشبختانه در این جشنواره محقق شد.

ممکن است کمی بیشتر توضیح دهید؟ یعنی فیلمی در جشنواره دیگری دیدید و کاری مشابه آن ساختید؟

نه، راستش را بخواهید حدود دو سال و نیم پیش و درست پیش از آغاز شیوع COVID-19 من فیلمی مشابه «درامپس» برای شرکت در یک جشنواره ساختم که فیلم خوبی از کار درنیامد و خب بالطبع موفقیتی را هم برای من در پیش نداشت. آن جشنواره در اصل به مقوله آب اختصاص داشت. پس از پایان جشنواره به خودم گفتم چرا روی این ایده کار نکنم و فیلم بهتری نسازم؟ از آنجا که موسیقی هم خوانده بودم و سنتور هم می‌نوازم، این ایده را با موسیقی تلفیق کردم و حاصلش فیلم «درامپس» شد. جشنواره فیلم ۱۰۰ این اعتماد به نفس را به من داد تا روی ایده‌ام کار کنم و موفق شوم.

ساخت این فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای چقدر زمان برد؟

ببینید اگر زمان مفید را در نظر بگیریم، «درامپس» یک روزه  آماده می‌شد ولی برای نمونه ما نمی‌توانستیم در یک روز ۵ دقیقه از یک شیر آب با آن فرمتی که می‌خواستیم، تصویربرداری کنیم. از سوی دیگر در شهرستان یزد، از آنجا که آب آشامیدنی و مصروفی کیفیت آب بسیاری از شهرها را ندارد، اغلب با شیرهای فرسوده، جرم گرفته و زنگ زده روبرو می‌شدیم. شاید باورتان نشود ولی مجبور بودیم گاهی برخی شیرها را تمیز کنیم تا آماده تصویربرداری شوند! در مجموع فیلم «درامپس» در ۲۰ روز ساخته شد.

کمی درباره خط روایی فیلم هم صحبت می‌کنید؟

فیلم با صحنه‌ای از شیرهای آب که چکه می‌کنند آغاز می‌شود و بعد از مدتی این چکه‌ها به ضرباهنگ تبدیل می‌شوند و نوایی شبیه درامپس تولید می‌کنند. در انتهای فیلم نیز پسری را می‌بینید که در بیابان با ایده‌های خود، با جهان خود نشسته و ضرباهنگ نیز ریتم خود را دارد.

فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای نیز، زیرشاخه‌ای از فیلم‌های کوتاه است. این حقیقت که فیلم‌سازان برای دریافت امتیاز ساخت فیلم بلند، ناگزیر از ساخت فیلم کوتاه باشند و در این ورطه درواقع فیلمسازی بلند را مشق کنند، به نظر شما، ساخت فیلم کوتاه را آماتورگونه نشان نمی‌‎دهد؟

متاسفانه در ایران این تفکر وجود دارد که فیلم‌سازان مقوله فیلم کوتاه را به عنوان پله‌ای برای رسیدن به فیلم بلند تلقی می‌کنند اما  این تفکر واقعاً درست نیست. حتی فیلم‌سازان بزرگی مانند کریستوفر نولان، دیوید فینچر و دیوید لینچ همین حالا با وجود آوازه‌ای که دارند، به ساخت فیلم کوتاه می‌پردازند. به یقین آن‌‎ها این کار را برای مطرح شدن انجام نمی‌دهند، بلکه فیلم کوتاه را برای خود فیلم کوتاه می‌سازند. شاید باورتان نشود اما همین حالا اعضای خانواده‌ام از من می‌پرسند پس کی قرار است فیلم بلند بسازم؟! فیلم کوتاه دنیای خاص خود را دارد.

خب زمانی که ساخت فیلم کوتاه بازگشت سرمایه ندارد و تهیه‌کنندگان رغبتی برای سرمایه‌گذاری روی آن ندارند، به نظر شما نباید حق را به کسانی داد که دوست دارند در حوزه فیلم بلند فعالیت کنند؟

ببینید همیشه اینطور نیست! همین فیلم «درامپس» برای من چند برابر هزینه ساختش، بازگشت سرمایه داشت! خوشبختانه حالا درگاه‌هایی وجود دارد که در آن‌ها عموم برای آنکه فیلم کوتاه شما را ببینید، پول می‌پردازند. فیلیمو و تیوال هم بخشی را به فیلم کوتاه اختصاص داده‌اند. به تازگی موجی پدید آمده که سینمای کوتاه را به سمت و سوی حرفه‌ای شدن رهمنون می‌کند.

بسیار عالی. فیلم کوتاه مورد علاقه شما چیست؟

خب پیش از آنکه در سیزدهمین جشنواره فیلم ۱۰۰ شرکت کنم، فیلم کوتاه «حیوان» ساخته براداران ارک (بهمن و بهرام ارک) اثر موردعلاقه من بود اما در این جشنواره، زمانی که فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای «مادر» را دیدم و حدود یک و نیم دقیقه اشک ریختم، این فیلم را اثر مورد علاقه‌ام می‌دانم.

و اینکه آیا برنامه‌ای با فیلم «درامپس» برای حضور در جشنواره‌های خارجی دارید؟

بله همین دیروز برای حضور در یکی از جشنواره‌های خارجی ثبت نام کردم. زمانی که داورانی از جمهوری چک و یونان کار من را در جشنواره فیلم ۱۰۰ دیدند، از من دعوت کردند بدون واریز ورودی در جشنواره‌ای بین المللی حضور یابم و امیدوارم بتوانم به این جشنواره بروم.

یاسر سماوات