نمایش «مکبث زار» به نویسندگی وکارگردانی ابراهیم پشت کوهی و تهیه کنندگی سعیده اسمعیل‌نیا، با بازی شهروز دل افکار، گاتا عابدی، محمد هادی عطایی، یاشار نادری، سعید برجعلی فهیمه موسوی نیارکی و … از ۲۷ فروردین در سالن اصلی تئاتر شهر بر روی صحنه می رود. در خلاصه داستان این نمایش چنین آمده: مکبث در جزیره هرمز، برای رسیدن به پادشاهی اهل هوا «اجنیان» دانکن بابای بزرگ‌زار را به قتل می‌رساند. نمایش «مکبث‌ زار» تلفیقی از آیین‌های بومی ایرانی و شرقی است با “نمایشنامه مکبث” شکسپیر که البته با نگاه انتقادی روز مسعود پشت‌کوهی درباره وقایع اخیر در هم آمیخته و این به وضوح به تماشاگر اعلام و انتقال داده می‌شود. مسعود پشت‌کوهی در این اثر با تکیه بر مراسم زار، آیین‌های بومی و فولکلور جنوب ایران را با تلفیق داستان “مکبث” اسکاتلندی به تصویر می‌کشد. در اجرای این نمایش از آوازهای فولکلور جنوب ایران سازهای بومی ایرانی، ژاپنی، آفریقایی و هندی استفاده شده است.و نگاهی به شیوه‌ها، نمادها، رنگ و فرم و حرکت رجوعی به هنر کابوکی”ژاپن” کاتالاکی “هند”، بوتو “ژاپن” و کمدیا دلارته “ایتالیا” می‌کند.این نمایش اثر برگزیده شب‌های مسکو، نمایش تقدیر شده در جشنواره مونیخ، شرکت در جشنواره آونییون فرانسه، و اجرا در انستیتو تئاتر گیتس مسکو، را به دست آورده و در کشورهای ارمنستان، آذربایجان و هند نیز اجرا شده است. همچنین در شهرهای آمل، شهرکرد، یزد و بندرعباس روی صحنه رفته است.این اثر نمایشی در بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا کرد و با استقبال بی‌نظیری در دو روز اجرای خود روبرو شد. این اثر در بخش ملل چهل و یکمین جشنواره تئاترفجر دیپلم افتخار بهترین نمایش، طراحی لباس و کاندیدای بهترین کارگردانی نمایش را از آن خود کرد. در چند روز مانده به اجرای این نمایش خبرنگار صبا با بازیگران و کارگردان نمایش مکبث زار به گپ و گفتی نشست که در ادامه می خوانید.

شهروز دل افکار: هر آدمی شرایط مکبث شدن را دارد

فارغ التحصیل دانشگاه هنر است و از ۱۳۸۲ به طور حرفه ای سابقه اجرای تئاتر وهمچنین بازی جلوی دوربین را دارد، در کنار بازیگری و اجرا، سالها درحوزه بازیگری تدریس کرده از سابقه بازی های شهروز دل افکار می توان به سریال چرخ و فلک و تئاترهای پر مخاطبی چون «زمستان»، «باد شیشه را می لرزاند» و «رویای نیمه شب تابستان» اشاره کرد و همچنین حضور در سریال قورباغه به کارگردانی هومن سیدی در نقش جواد که چهره او را برای مخاطب رسانه های تصویری آشناتر کرد.

مسیر آشنایی تا پذیرش نقش مکبث برای تان چگونه اتفاق افتاد؟

حدود ۶ ماه تمرین داشتم، در این نمایش مکبث علاوه بر آن خاصیت و خلق و خوهای شناخته شده جهانی، به واسطه بومی شدن در آئین و رسم زار جنوب ایران، خاصیت جادوئی و ترسناک تری را به خود گرفته است، البته در فن اجرایی این نمایش علاوه بر نمایش رقص زار و جن گیری، از دیگر مولفه های اجرایی چون نمایش کابوکی و کاتالاکی هم استفاده شده است. به همین دلیل کار من اجرای ساده از نقش مکبث نبود، در این نمایش بابازار شخصیتی برگرفته از رسوم کهن جنوبی ایرانی با دانکن (پادشاه) جابه جا شده است و حالا مکبث به جای دانکن، بابازار را به قتل می رساند، در رسوم جنوبی ایران شخصی به نام بابازار و مامان زار وجود داشته اند، که سمت خیلی بالایی را از لحاظ مقامی داشته اند، دراین آئین و طبق ذهنیت مردم آن زمان شایسته‌ترین و عادل‌ترین فرد، به این مرتبه روحانی می‌رسد، در این نمایش هم مالیخولیایی شدن مکبث پس از قتل شاه، مترادف سازی شده است با قتل بابازار  و باد زاری که در انتها روح و تن مکبث را تسخیر کرده و او را به کام مرگ می‌رساند.

آیا برای شخصیت مکبث یک مابه ازای بیرونی در جهان خود یافته بودید؟

هر آدمی شرایط مکبث شدن را دارد، مکبث از حسی جاه طلبانه پرده برمی دارد که هر انسانی برای رسیدن به اهدافش ممکن است، بدترین اشتباهات غیرقابل جبران را رقم بزند.

هنرمندانی در تئاتر مشغول هستند در حال حاضر چه شرایطی را تجربه می کنند؟

من واقعا و از صمیم دل برای کسانی که تازه به این حوزه وارد شده اند ناراحت هستم، من ۲۰ سال است که در تئاتر فعالیت دارم و به واسطه تجربه ای که داشتم، خیلی در این اتفاقات از کرونا تا تحریم هنرمندان آسیب ندیدم، اما واقعا شرایط برای کسانی که تازه می خواهند شروع کنند بسیار سخت است.

ابراهیم پشت کوهی: نمایش تعطیل شدنی نیست

چه شد که این ایده به ذهن‌تان رسید که نمایشنامه مکبث اثر شکسپیر را با آئین زار ایرانی تلفیق کنید؟

به دنبال یک مفهوم تازه از یک مضمون اصیل و قدیمی بودم، به همین خاطر این نمایش را از زاویه دیگر که بومی است بازتولید کردم، به نظرم اقتباس‌های قبلی که از نمایش مکبث شده بود، پویایی جسورانه‌ای نداشتند و معمولا خیلی شبیه به هم بودند.

منابع تحقیقاتی و پژوهش‌های میدانی‌تان آئین‌زار ایرانی  چطور اتفاق افتاد؟

غلامحسین ساعدی تحقیق مکتوبی دارد به نام «اهل هوا» که در آن به تفسیر در این مورد صحبت شده است، جدا از آن من خودم جنوبی هستم و می توانم ادعا کنم که در همین محیط و آئین زندگی کرده ام و کاملا  بر این موضوع اشراف داشته ام. در تحقیقات شخصی خود به لحاظ ریشه ای زار را مورد بررسی قرار دادم و از نتایج این تحقیق این بود که زار تنها آفریقایی نیست و ریشه هایی ایرانی و زرتشتی هم دارد که در این نمایش از همان ها استفاده شده است. ما بیش از ۷۰ نوع زار و یا بادزار داریم که اجنه یکی از آنها به حساب می آیند. و نتیجه این باد پیوند یک روح بیگانه با یک جسم دیگر است که بعد از آن، تن تسخیر شده می شود راکب و روح بیگانه مرکب می شود.

چه شد که از سایر مولفه های اجرای نمایشی مانند تئاتر کابوکی و …در این نمایش بهره جسته‌اید؟

علاقه‌ای که به سبک و شیوه اجرایی نمایش های شرقی داشتم، و در این موضوع تحقیقات زیادی داشتم، و احساس کردم حضور هنر کابوکی”ژاپن” کاتالاکی “هند”، بوتو “ژاپن” و کمدیا دلارته “ایتالیا” می تواند به غنای این نمایش کمک کند، و باعث فراخ مرزهای آن را در موضوعی جهان وطنی‌تر شود. در واقع مکبث زار؛ ملغمه ای از سبک های نمایشی شرق آسیا و کهن جهان است.

استقبال مخاطب از نمایش مکبث زاردر شرایط فعلی با وجود کارشکنی‌ها چگونه ارزیابی می کنید؟

نمایش و اجرای نمایش مکبث زار که آغاز شود، حضور گسترده و استقبال مخاطبان حتما خودش جوابگوی این سوال خواهد بود. اما آنچه که مسلم این است که؛ زندگی جریان دارد، تئاتر بطن واقعی‌تر از واقعی زندگیست و هنر نمایش تعطیل شدنی نیست.

گاتا عابدی: لیدی را عاشق مکبث کردم

گاتا عابدی در نمایش مکبث زار نقش لیدی مکبث را بازی می کند، او که متولد ۱۳۷۰ و دانش آموخته رشته روان‌شناسی است و ۵ سال است که به صورت حرفه‌ای تر در حوزه نمایش فعالیت می‌کند.

لیدی مکبث نقش بسیار جذاب و ویژه ای است، روش نزدیک شدن و پذیرش نقش در گاتا عابدی چگونه رخ داد؟

از همان ابتدا که این نقش به من پیشنهاد شد، برایم جذاب و در عین حال متفاوت تر از همه نقش های گذشته بود. لیدی مکبث زنی باتدبیر، مقتدر و پر از ظرافت های زنانه است. دوست داشتم یک لیدی مکبث متفاوت و مختص به خودم بسازم. راستش برای اینکه لیدی مکبث را در خودم زنده کنم، بسیار با خودم درگیر بودم تا اینکه یک روز با دیدن یک مستند از رازبقا محو تماشای صلابت، قدرت و لطافت یوزپلنگی شدم. در همان لحظه لیدی مکبث را درشمایلی از این حیوان مخوف و زیبا پیدا کردم. از طرف دیگر لیدی مکبث را زنی دیدم که عاشق همسرش مکبث است. و همین عشق را انگیزه‌ای بر اعمالش تلقی کردم زنی که آنقدر عاشق همسرش است که می‌خواهد همواره او را در اوج قدرت و ثروت ببیند. لیدی به واسطه اینکه بچه دار نمی شود، می‌خواهد آن ضعف درونی خود را در قدرت دادن به مکبث جبران کند. با همین دید که لیدی عاشق مکبث است با کارگردان اثر در دیالوگ نویسی مشورت هایی داشتم که خوشبختانه ایشان هم پذیرفتند، مثلا من در طول کار مکبث را مکبثم و یا مرد محبوب من صدا می زدم و این همان عاشقانه های است از لیدی که نمایش مکبث را متفاوت از گذشته می‌کرد.

اجرای نقش لیدی مکبث، با آن طراحی لباس، خصوصا کفش‌هایی با پاشنه‌های نامتعارف برایتان سخت نبود؟

کفش من در این اجرا به شکل سم طراحی شده بود، که جای پاشنه های پشت فقط پاشنه های بلند جلویی را داشت.برای من که در زندگی عادی‌ام اصلاکفش پاشنه‌دار نمی‎پوشم در ابتدا بسیار سخت بود. اما از جایی که دیگر لیدی را دراین هیئت و با این شکل پذیرفتم، و با تمرین‌های بدنی زیاد کاملا بر آن مسلط شدم، و بعد از آن دیگر صادقانه لیدی مکبث را فقط با همان کفش‌ها احساس می کردم. طوری که اگر بدون آن کفش ها به صحنه بیایم دیگر لیدی را پیدا نمی‌کنم.

صحبت پایانی:

تئاتر برای من یک الزام است برای زیستن.  برای دیگرانی که غیر از این فکر می کنند و اهمیت این جمله را در زندگی هنرمند درک نمی‌کنند، حرفی ندارم. از ابراهیم پشت کوهی متشکرم از نظر من او کسی است که اگر در هر کجای این کره زمین، غیر ازایران بود بسیار جایگاه والاتری داشت، اما در ایران آن طور که باید و شاید قدر و منزلت هنرمندان دانسته نمی‌شود.

فهیمه موسوی نیارکی: نمایش هنرمندانه‌ای از بدن، بیان و حس

کارشناس ارشد ادبیات نمایشی است و از سال ۱۳۷۵ بازیگری در جلوی دوربین و صحنه را در پرونده حرفه ای اش دارد. از نمونه کارهای تصویری او؛ ارتفاع پست، دوران سرکشی، سریال ابله و سرزمین کهن و … است. و همچنین درتئاتر طهرن محمود استاد محمدو قمر در عقرب مازیار لرستانی و … به عنوان بازیگر حضور داشته است.

از شخصیت هوا در نمایش لیدی مکبث بگوئید؟

کاراکتر هوا به همراه همسرش دل‌کنک در قصر مکبث به عنوان نوکرانی خانه زاد زندگی می‌کنند، و تمام اتفاقاتی که در نمایش می افتد از طریق این دو نفر، روایت می‌شود، هوا یک زن دهاتی و جنوبی است. اجرای این نقش به خاطر فعالیت های فیزیکی گسترده و نوع صداسازی خاص بسیار سخت بود، اما مشاوره‌های کارگردان نمایش، ابراهیم پشت کوهی که همواره با صبوری و دانش همراه بود، کار را برای همه ما راحت‌تر کرد. هدایت‌های موثر ایشان در پیدا کردن ضرباهنگ های مهم شخصیت به اینکه در زمان زودتری نقش را پیدا کنیم عالی بود.

بازخورد های مخاطبان از نمایش مکبث زار را چطور ارزیابی کرده اید؟

همه کسانی که این نمایش را به تماشا نشسته اند، این نمایش را دوست داشتند و معتقد بودند که یک تئاتر دیده‌اند، تئاتری پرشور با نمایش هنرمندانه ای از بدن، بیان و حس. همچنین ریتم و مدل دیزالو شدن صحنه ها در یکدیگر، موسیقی تلفیقی و اعجاب انگیز نمایش، همه و همه از بازخوردهایی خوبی بود که من از نمایش مکبث زار گرفته ام.

از نظر خودتان این نمایش چه برجستگی ویژه ای دارد؟

در این نمایش همه بازیگران یکدست هستیم ، گویا همگی از اعضای یک پیکره ثابت در حرکتی هماهنگ هستیم. هیچ چیزی در این نمایش بیرون زده و یا ناهماهنگ نیست.

صحبت پایانی:

بازی در این نمایش برای من تجربه گرانبهایی بود. و در یک کلام تئاتر حال مرا خوب می‌کند. طوری که اصلا نبود بازگشت هزینه‌ها در این کار به چشم‌ام نمی‌آید.