روزنامه صبا

روزنامه صبا

نگاه صبا به زندگی هنری رضاحداد

برای او که دیگر در میان ما نیست!


رضا حداد در جامعه تئاتری ایران پیشتر به واسطه ساخت آثار پست مدرن و  استفاده از المان‌های تصویری که به صحنه تئاتر افزود، معروف است.

جامعه هنری‌ ایران روز گذشته، ۲۹ اردیبهشت ماه یکی دیگر از هنرمندان خود را از دست داد، رضا حداد به سبب اینکه در حوزه تئاتر و نمایش در سمت کارگردانی و سرمایه‌گذار فعالیت می‌کرد، شاید نامی آشنا برای مخاطب نداشته باشد، اما نزد گروه‌های نمایشی با توجه به سبک و سلیقه ای خاص که در اجرا داشت شناخته شده و محبوب بود. رضا حداد در سال ۱۳۴۸ درشهر آباده چشم به جهان گشود و تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه هنر و معماری تهران در رشته کارگردانی تئاتر تکمیل و فعالیت حرفه‌ای اش را از سال ۱۳۶۵ با کارگردانی تئاتر آغاز کرد. از مهم ترین فعالیت های نمایشی او تشکیل گروه تئاتر سایه بود. گروه تئاتر سایه بیش از ۲۰ عضو اصلی و فعال داشت و در سال ۱۳۸۰ توسط رضا حداد، سیامک انصاری، لیلی رشیدی، برزو ارجمند و پانته‌آ پناهی‌ها و… تاسیس شد این گروه در طول یک دهه، فعالیت خود را مستمر بر تئاتر تجربی قرار داده بود. بیشترین نمایش‌هایی که از این هنرمند بر روی صحنه رفته، نمایشنامه‌هایی به نویسندگی محمد‌چرمشیر بوده‌ و همچنین یک متن نمایشی به نویسندگی آتیلا پسیانی که به کارگردانی وی بر روی صحنه رفته‌است.

نمایشنامه «با دهان بند سکوت» نوشته محمد چرمشیر؛ در سال ۱۳۸۳ با بازیگری پانته‌آ بهرام و بابک حمیدیان و … در بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر حضور یافت و موفق به کسب جایزه در بخش بهترین طراحی صحنه شد این نمایش نگاه نویی به واقعه تاریخی شهادت حضرت علی(ع) و عاملین آن دارد و به تشریح انگیزه‌های  خونبار انسان در ارتکاب به قتل می‌پردازد. دومین اثر نمایشی این هنرمند «مکاشفه در باب یک مهمانی خاموش» بود که در سال ۱۳۸۸ در تماشاخانه ایرانشهر به روی صحنه رفت. نویسنده این نمایش آتیلا پسیانی بود، از آنجا که جشنواره تئاتر فجر سال ۱۳۸۸ نیمه جان و کم رقیب برگزار شد، این اجرا به ناچار در بخش تجربه‌های نو بیست‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به روی صحنه رفت و توانست جایزه کانون جهانی منتقدان تئاتر در بخش بهترین نمایش را از آن خود کند و حداد نیز توانست با اجرای این نمایش سبک و سلیقه خاص خود را در اجرا که برگرفته از مولفه‌های پست مدرن و تئاتر آوانگارد و تجربی بود به صحنه بیاورد. مسیری که پس از آن استوار‌تر از قبل در آن گام نهاد. از جمله کارگردان‌های دیگری که دست به خلق آثاری با مؤلفه‌های پست‌مدرنیستی در ایران زده‌اند می‌توان به آتیلا پسیانی در «یک سمفونی ناکوک» کیومرث مرادی در نمایش «خانه» و حمید پورآذری در نمایش «ادیپ» اشاره کرد. آثار نمایشی پست مدرن در همان نگاه اول از نظر مخاطب کاملاً متمایز و متفاوت از هم به نظر می‌رسند اما به تناسب اینکه کارگردانان این سبک هنری، استفاده مشترکی از مولفه های سبکی پست مدرن در اجرای نمایش دارند، در یک گروه قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این سبک می توان به وجوه اشتراک مضامین نامتناجس اشاره کرد که تحت لوای مشترکی گردهم می‌آیند. این آثار از جذابیت بصری بالای برخورداند که این جذابیت ریشه در تنوع موضوعاتی دارد که در اثر با هم ادغام می‌شوند. به همین دلیل در جذب مخاطب و بالاخص مخاطب عام موفق عمل می کنند و این خود نشانگر آن است که هنر پست‌مدرن به دلایل متعدد، هنر نخبه‌گرا و دشواری نیست بلکه هنری سهل و ممتنع است که به راحتی با مخاطبش ارتباط برقرار می‌کند. همچنین کولاژ و کنار هم قرار دادن عناصر نامتجانس و ناهمگون از مهمترین ویژگی‌های یک اثر پست مدرن است که درتئاتر  «مکاشفه در باب یک مهمانی خاموش» چه در ساحت نوشتار و چه در ساحت اجرا موتور محرک این نمایش بود. در این اجرا به قطعات جدا از هم اما در عین حال به هم پیوسته پرداخت شد بود، قطعاتی که به زندگی، افکار و ویژگی‌های روانی شخصیت‌های نمایش می‌پردازد و به شکلی آگاهانه از سوی رضا حداد در سبک‌ها و شیوه‌های مختلف قرار گرفته ‌بودند. رضا حداد در اجرای این نمایش بیش از حد به متن وفادار عمل کرده بود که این مسئله نشان از اردات او به تقلید و تبعیت از آتیلا پسیانی در حوزه تئاتر ونمایش دارد.

درسال ۱۳۹۱ نمایش « آمدیم نبودید رفتیم » به کارگردانی رضا حداد در تماشاخانه ایرانشهر بر روی صحنه رفت که با استقبال مخاطب مواجه شد. این نمایش نوشته محمد چرمشیر و بازخوانی تازه‌ای از داستان مشهور «پینوکیو» بود که در نهایت انسان شدن را در برابر فنا و نابودی نشان می‌داد. نویسنده در این اثر تلاش پینوکیو برای آدم شدن را در تقابل با رذایل اخلاقی انسان‌ها و تمدن بشری قرار دهد و پدر ژپتو و پری مهربان، تنها افرادی هستند که دوست ندارند پینوکیو آدم شود اما در مقابل، نیروهای شیطانی، در کنار گربه نره و روباه مکار ابله، تلاش می‌کنند او را در این راه یاری کنند. البته این خلاصه داستان پینوکیو به روایت چرمشیر است، این نمایش برای اجرا شدن توسط گروه سایه، تبدیل به یک تئاتر چند رسانه‌ای شده بود که با نور و صدای زیاد  مخاطب را هیجان زده کرد، با اینکه منتقدان این اثر را فاقد ا انسجام ساختاری کامل دیده بودند اما رضا حداد در این نمایش نشان داد که بازخوانی پست مدرن یک نمایش از یک داستان کلاسیک، به این معنا نیست که مخاطب نتواند در طول نمایش با شخصیت‌های نمایش ارتباط برقرار کند.

نمایش «کابوس‌های خنده‌دار برای شب و چندتایی هم برای روز» نوشته محمد چرم‌شیر، همکاری مجدد دیگری از حداد و چرم‌شیر بود که در تماشاخانه ایرانشهر به اجرا رفت. رضا حداد در این نمایش از تکنولوژی‌های صحنه‌ای، کلاژ تصویر، موسیقی و رویاپردازی بصری استفاده کرده تا تماشاگر را در موقعیتی درهم و برآمده از حضور زنده بازیگر و تکنولوژی نوین قرار دهد.

در سال ۱۳۹۳ حداد نمایش «کسی نیست همه داستانها را به یاد آورد» نمایشنامه‌ای دیگر از محمد چرمشیر را در تماشاخانه ایرانشهر برروی صحنه برد. سیامک انصاری، برزو ارجمند، روزبه بمانی، ستاره پسیانی، خسرو پسیانی، لیلی رشیدی و … از بازیگران این نمایش بودند این نمایش داستان ساختمانی را که آتش گرفته و افرادی که با این واقعه در ارتباط هستند به تصویر می کشید. در سال ۱۳۹۴ او نمایش «کشتن کفتر چاهی» به محصولی از کمپانی تئاتر آفتاب را در سالنی تازه تاسیس اجرا کرد. در این اثر برخلاف اجراهای قبلی، حداد با گروهی از هنرجویان و بازیگران جوان، این نمایش را بر روی صحنه برد.

نمایش «بی بی و سرباز دل» از محمد چرمشیر آخرین اثر نمایشی این هنرمند در حوزه تئاتر است. این نمایش با هنرمندانی چون؛ سیامک انصاری، برزو ارجمند، سروش جمشیدی، روزبه بمانی، علی‌لک‌پوریان، شقایق فراهانی به اجرا رفت. این نمایش نیز مانند همکاری‌های پیشین حداد و چرمشیر نمایشی اجتماعی بود که حال و هوای شخصیت‌ها و موقعیت‌های طبقه‌ متوسط امروز جامعه ایران را با رویکردی طنزگونه نشان می‌داد. نمایش ««بی بی و‌ سرباز دل» از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۳۹۸ در کشورهای مختلف جهان از جمله آلمان، اتریش، سوئد، انگلستان وکانادا به اجرا رفت.

رضا حداد در جامعه تئاتری ایران پیشتر به واسطه ساخت آثار پست مدرن و  استفاده از المان‌های تصویری که به صحنه تئاتر افزود، معروف است. نمایش‌های او به سبب، سبک و سلیقه‌ای که در اجرای تئاتر آوانگارد و تجربی داشته و همچنین استفاده از بازیگران چهره از سوی مخاطب عام همواره با اقبال روبرو بود. در واقع او در حوزه تئاتر بیشتر از محتوا شیفته فرم و نحوه اجرای نمایشی بود. همچنین او موسس «تماشاخانه آفتاب»، دبیر اولین دوره «جشن کارگردانان» و عضو هیئت موسس و مدیرعامل هلدینگ «گروه ارتباطی شبکه آفتاب» یکی از بزرگترین شرکت‌های تبلیغاتی ایران بود. از میان آثار او نمایشی که در قالب فیلم تئاتر روانه بازار شده‌اند فیلم تئاتر«مکاشفه در باب یک مهمانی خاموش» و «آمدیم، نبودید، رفتیم» است. رضا حداد در بهار سال ۱۴۰۲ در سن ۵۴ سالگی به دلیل عارضه سکته قلبی چشم از دنیا فروبست. روزنامه صبا، درگذشت این هنرمند را به جامعه هنری تسلیت می‌گوید.

سمیه خاتون

هنوز دیدگاهی منتشر نشده است