کارگان ریشه فارسی کلمه رپرتوار در انگلیسی است و شمبه اصطلاحی است که توسط اعضای این رویداد انتخاب شده است. رویداد کارگان شمبه  به همت عاطفه چطرروز در سه دوره متوالی در پردیس تئاتر شهرزاد برگزار شده است، این رویداد در ابتدا کار خود را در روزهای شنبه به واسطه تعطیلی تئاتر شروع کرد، در دوره‌های بعدی این رویداد در هر ۳۰ شب ماه به جز روز شنبه ادامه پیدا کرد. این رویداد تمهیداتی را برای گروه‌های جوان نمایشی قائل شده است تا بتواند تسهیل کننده‌ای موثر بر جریان تئاتری کشور باشد. ۳ دوره از این رویداد تا کنون برگزار شده است و گروه هم اکنون در حال آمادگی و برنامه‌ریزی برای برگزاری دوره چهارم است. کارگان شمبه، در هر دوره با نگاهی آسیب شناسانه از تئاتر کشور با رویکردی خاص طراحی و اجرا می شود. علاقه‌مندان می توانند رویدادهای کارگان را از طریق سایت تیوال و … دنبال کنند. در هفته گذشته مجموعه صبا میزبان ایده‌پردازان و سمت‌های اجرایی این رویداد هنری بود و در پی یک نشست رسانه‌ای درباره محورهای اجرایی کارگان شمبه صحبت شد، در این گفت و گو همراه ما باشید.

آرمان طیران:در تئاتر دچار فقر علمی و فرهنگی هستیم

آرمان طیران با سابقه‌ تدریس در دانشکده هنر و معماری در دانشگاه آزاد واحد شیراز و واحد تهران مرکز از سال ۱۳۸۰ فعالیت جدی خود را درتئاتر با کارگردانی، نویسندگی و طراحی صحنه آغاز کرده است.

در ابتدا از علت شکل گیری رویداد کارگان شمبه بگوئید و اینکه این رویداد چه نیازی را در جامعه هنری کشور برآورد کرده است که در صددپاسخگویی به آن است؟

در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اگر تئاتر بود به این وضع دچار نمی‌شد. این حد از گسست فرهنگی باعث اختلاف نسل‌های شده است که موفق به درک یکدیگر نمی‌شوند. مردمی‌که تئاتر نمی بینند و هنر را نمی‌شناسند، نمی‌توانند در یک روند مسالمت آمیز با هم گفت و گو کنند و عدم دیالوگ دو سویه بزرگترین معضل جامعه است. تئاتر یعنی متکلم وحده نبودن. مردم ایران به شکل روزمره با انبوهی از کلمات آمرانه روبرو هستند که درکی از آن ندارند. لباسی شده‌اند در قامت دو پا که تنها دغدغه شغل، درآمد و خواب دارند. در این میان کارگان شمبه قصد دارد محفلی باشد برای گفت و گو نه گفت و گفت… تا بتواند امکان برقراری ارتباط و تعامل را میان نسل‌های مختلف و جهان بینی‌های متفاوت برقرار کند. گفت ‌و گو با نمایشنامه اتفاق می‌افتد، در تئاتر دچار فقر علمی و فرهنگی هستیم. تئاتر یعنی زیبا بودن و زیبا اندیشیدن. کارگان در صدد فراهم سازی  امکانات نمایشی است، تا کسی که متن‌هایش از جنس جامعه و مردم  است، خوانده و شنیده شود. این رویداد جریان تئاتر را به تبع هر دوره پالایش و ویرایش می‌کند و با معرفی برگزیدگان هنری روندی ادامه‌دار و منظم را تا سرانجامی معین طی می‌کند تا یک خروجی جریان ساز از کانالی کاملا پژوهشی و علمی را با تکیه بر نمایشنامه نویسی هدایت و به سرانجام‌های ممتد برساند. این رویداد با تحقیق و آسیب شناسی از ۴۰ سال تئاتر جشنواره‌ای و اجرایی کشور در دوره چهارم بیشترین نگاه خود را بر نمایشنامه‌نویسانی گذاشته است که زیر فشار نظارت و ارزیابی‌ها له شده‌اند و چه بسا که دیگر انگیزه‌ای برای نوشتن نداشته باشند. در حالی که از یک اجرای هنری صحنه‌ای تنها و تنها نمایشنامه است که ماندگار می‌شود! به همین خاطر در دوره چهارم به سراغ نویسندگان هنرمندی رفتیم که آثارشان چاپ نشده و یا به طور کل دیده نشده است.

کارگان چه استراتژی خاصی را برای جریان‌مند شدن هنر تئاتر در ایران طراحی کرده است؟

اکوسیستم و زنده مانی در شرایطی که زندگی ممکن نیست، ایده اولیه و اجرایی کارگان شمبه است. اکوسیستم یعنی اینکه در شرایط سخت و با تمامی کمبودها بتوانی زنده بمانی و به حیات خود ادامه دهی. تئاتر در طول سال‌هایی که گذشت بزرگترین لطمه را از سویه‌های بیماری کرونا و جنبش‌های مدنی دید. در تئوری اکوسیستم زنده مانی کارگان شمبه منحصرا به این مقولات پرداخته‌ایم که هر هنرمند در کسوت نویسنده، کارگردان، بازیگر و … به چه عواملی نیاز دارد تا اثر هنری خود را به مخاطب منتقل کند. کارگان در جهت تامین تمامی این نیازمندی‌ها برای هنرمند امروز است و در این راه نمایشنامه را به عنوان کف و یگانه خاستگاه هنری‌ که تمامی هنرهای دیگر از دل آن متولد می‌شود را مورد توجه و تعمق قرار داده است. با برنامه‌ریزی که در طول رویداد انجام شده است، نمایشنامه‌های ارزشمند را نزد متولیان امر، اعم از کارگردان، سالن‌دار و تهیه‌کننده پرزنت می‌کنیم. حقیقت این است که تئاتری‌های امروز دانشمندانی سرخورده‌اند و این هنرمندان دانشی به فراخور شرایط بیش از هنرمندان در رشته‌های دیگر دارند. چرا که با هرچه بغرنج‌تر شدن شرایط این دوستان متریال‌های کاری خود را در جامعه واجتماع به وضوح دیده و حس می‌کنند و در ادامه با یک خود تخریب‌گری تمام عیار آن را بر روی صحنه می‌آورند تا جان کلام را با ابزار بدنی خود که گوشت و پوست و جان آنهاست در صحنه جاری کنند. نویسنده نمی‌تواند هم بنویسد و هم کارگردانی کند و هم تهیه‌کنندگی و… در دنیا کار نویسنده با نوشتن متن و امضای قراردادی که او را از نظر مالی تامین می کند، تمام می‌شود و پس از آن به سراغ نوشتن متن‌های دیگر و دیگر می‌رود، این سیکل درایران سال‌هاست که قفل است.

با این حساب کارگان شمبه، چه امکاناتی را برای هنرمندان عرصه تئاتر فراهم می‌کند؟

ایده تئاتر و درام امکان از مهم‌ترین رویکردهای این رویداد است که بر طبق آن هر امکانی که به هنرمند اجازه دهد، هنرش را از منبع به مخاطب منتقل کنید، جایز است. در واقع  ایده تئاتر و درام امکان، راهکارهای عملی زودبازده را به هنرمندان می‌دهد تا در مسیر خود متوقف نشوند. به طور مثال گروهی که تئاتر دارند اما پول ندارند را به راهکار عملی تئاتر تعاونی هدایت می کند و یا تئاتری را که مخاطب ندارد، به فعالان حوزه دیجیتال مارکتینگ معرفی می‌کند تا با مشاورت سالن نمایش خود را پر کنند. و یا به نمایشی که به دلیل نظارت‌های سخت گیرانه و یا نبود سالن  امکان اجرا ندارد پیشنهاد اجرای تئاترروزنامه ای، تئاتر نامرعی و آپارتمانی… را می‌دهد. در دنیا مثال‌های واضح و خوبی از این مدل‌های اجرایی وجود دارد که خوانش آن‌ها برای فعالان این حوزه بسیار راه گشاست. مثلا فردی به نام آگوستو بوآل در برزیل با اجرای تئاتر‌‌های روزنامه‌ای و قانون‌گذار توانست قوانین مهمی را که به نفع مردم است را به جامعه معرفی کند، او این جریان هنری را در تبعیدهای خود در کشورهای مختلف ادامه داد تا اینکه سرانجام کشور فرانسه او را به خاطر ایده‌های جذابش پذیرفت و ماحصل آن نگارش ۵ جلد کتاب تئاتری شد که سر آمد آن‌ها کتاب تئاتر ستمدیدگان است. در دوره چهارم کارگان شمبه دیتیل‌ها و امکاناتی به اعضا ارائه می‌شود که مسیر ادامه را برای آنها هموار و تسهیل می‌کند.

صحبت پایانی

کارگان به مانند یک دو امدادی و مارتن است که ابتدا و بخشی از آن را ما راه می اندازیم و در ادامه دیگران نیز این مسیر پرقدرت را ادامه خواهند داد. ماحصل این روند ملحق شدن افراد خالصی است که تمامی سرمایه‌های مادی و معنوی خود را در این مسیر می‌گذارند. امیدواریم با برگزاری این دوره‌های ادامه‌دار و منسجم با رویکردهای استراتژیک مقوله تئاتر از آغاز تا سرانجام آکادمیزه و تولیدی کنیم و نمایش‌های برگزیده در هر دوره را در یک بازه تاریخی مشخص ارائه دهیم. این مسئله چیزی است که سال‌هاست تئاتر خصوصی به دنبال تحقق آن است.

عاطفه چطرروز:کارگان بدون هیچ سرمایه هنگفتی شروع به کار کرد

چطرروز ایده پرداز و موسس سلسله رویدادهای نمایشی در قالب رپرتوار است و سال‌هاست در حوزه تئاتر خدمت می‌کند.

از ایده اولیه کارگان شمبه و مسیر آن تا به امروز بگویید؟

کارگان شمبه در ابتدا رویدادی بوده است برای گروه‌های نمایشی تازه کار و آکادمیک که در پرتو آن بتوانند نمایش‌های خود را بر روی صحنه ببرند. در اولین دوره، این رویداد فقط اجرای نمایشنامه خوانی داشت و ۳۰ گروه نمایش‌های انتخابی خود را در در قالب نمایشنامه خوانی اجرا می‌کردند و از بین آن ها به ۳ اثر برگزیده لوح تقدیر و کارت هدیه تعلق می‌گرفت. در ادامه به جهت استقبال اعضا و حمایت بیشتر از این دوستان مستعد و مشتاق تصمیم بر این شد که از کارهای برگزیده حمایت شود تا بتوانند اجرای خود را به صحنه بیاورند به همین منظور ۳ کار برگزیده رویداد کارگان شمبه هر کدام به مدت ۷ شب اجرای صحنه ای داشتند که در مجموع ۲۱ شب اجراهای متنوعی از ماحصل رویداد کارگان را روی صحنه داشتیم.

پرداخت هزینه های اجاره سالن های شهرزاد برای گروه های اجرایی به چه شکل است؟

کارگان تسهیلات حمایتی و ویژه‌ای را برای گروه‌های نمایشی خود فراهم کرده است بدین شکل که محل اجاره سالن را از روی فروش بلیت‌های نمایشی تامین می‌کند و به صورت اعتباری به عوامل نمایشی فرصت می‌دهد تا بتوانند در فواصلی قابل انجام هزینه کرایه سالن‌های خود را بپردازند و علاوه بر این، این گروه‌ها از بسته‌های حمایتی همیشگی شهرزاد نیز بهره می‌برند، طوری که تا بحال هیچ گروهی با معضل کرایه سالن در شهرزاد روبرو نبوده است.

در دوره چهارم این دوره چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟

در دوره چهارم با دعوت از استاد طیران و ایده اجرایی تئاتر و درام امکان، دیتیل‌ها و آلترناتیوهای که به فضاگشایی تئاتر خصوصا برای نویسندگان محقق است، پرداخته‌ایم. دراین دوره قصد داریم از پتانسیل‌های موجود و نهفته‌ای این چند سال که هنرمندان خانه‌نشین شده بودند به نحو احسن استفاده کنیم. در واقع شاهکارهای زیادی در این دروه به صورت زیر زمینی خلق شده است که دیده نشده است. فراخوان دوره چهارم این رویداد در مرداد ماه از سایت تیوال و دیگر شبکه‌های اجتماعی در دسترس فعالان تئاتر قرار می‌گیرد. این دوره نگاه ویژه به قلم نویسندگان دارد و ممکن است در دوره‌های دیگر به سراغ مقولات دیگر تئاتر مانند کارگردانی و … بروند.

صحبت پایانی

کارگان شمبه گروهی است که در ابتدا کار خود را بدون هیچ سرمایه هنگفت و با تکیه بر اعتبار و استفاده از شرایط کمک کننده مجموعه شهرزاد و حمایت های مدیر مجموعه قاسم جعفری و صدیقه صحت شروع کرده است. خانواده کارگان با اعضای ارزشمند خود که در طول این دوره‌ها جذب می‌کند تصمیم دارد به نخستین کمپانی تخصصی تئاتر تبدیل شود.

پیمان چراغی:بدون اقتصاد هنر محکوم به مرگ است

پیمان چراغی، کارگردان نمایش‌های برگزید در دوره دوم کارگان شمبه است که با نمایشی خاص و مختصاتی متفاوت در این رویداد پس از طی کردن مسیرهای سنجش موفق شده است از امتیازهای کارگاه در جهت اجرای نمایش خاص خود بهره‌مند شود. پیش از این نیز مدیر تولید نمایش های زیادی در عرصه نمایش بوده است.

از نمایش هوی و ایده‌های بکر آن در اجرا بگویید؟

نمایش هوی به نویسندگی مانی ارمغان و با بازیگری زری اماد، فقیه سلطانی و … است که در طول ۱۵ شب با ۱۵ بازیگرمتفاوت و هر شب با شیوه و سبک اجرایی خاص به نمایش در می آید و محصول تفکر آکادمیک در تئاتر است. از نظر من کارگان با ارزش دادن به این رویکرد نوگرا در نمایش های صحنه ای نوید تولد یک تئاتر حرفه ای در ایران است. نام هوی برای این نمایشنامه به معنای ستاره ای است که در سقوط خود به درون یک سیاهچاله جذب می شود. و همچنین در قرآن به معنای بی مفهومی و به بی جایگاه شدن اشاره  دارد. در این نمایش دختری به نام ستاره به خاطر اختلافات و جدایی پدر و مادرش از خانه بیرون می زند و جذب یک گروه فیلمسازی می شود که بهروز وثوقی بازیگر آن است. این نمایش با نگاهی به تغییرات احتمالی در ابتدا و انتهای اثر هر شب  به شیوه و سبکی خاص پرداخته است و موقعیتی را ازیک تئاتر سریالی پدید آورده که البته هر کدام می توانند به صورت مجزا یک اثر کامل باشند.

کارگان شمبه چه نگاه تازه‌ای را در شما قوام بخشیده است؟

معتقدم که هر هنری  اگر به بخش اقتصادی خود توجه نکند محکوم به مرگ است. تفاوت سینما و تئاتر از همین جا مشخص می‌شود، سینما علاوه بر دسترسی پذیری آسانی که برای مخاطب دارد مخاطب عام رانیز با خود همراه کرده است. برخی معتقدد کارگردانی تئاتر یعنی میزانسن ها و دیالوگ و فضاهای عجیب و غریب خاص که توجه که مخاطب خاص را به دنبال داشته باشد در حالی که از نظر من کارگردانی تئاتر یعنی اجرای نمایشی که  مورد توجه و قابل قهم برای همه اقشار باشد. تئاتر و هنر فقط عشق نیست و برای ماندگاری خود نیاز دارد به علم اقتصاد و درآمد زایی نیز تجهیز شود. چرا می‌گویند هنرمند نباید به دنبال مادیات باشد؟! در صورتی که اقتصاد باعث مانایی هر جریانی در دنیا شده است. طرح اکوسیستمی که استاد طیران آن را طراحی کرده است تمامی این جوانب را سنجیده و قواعد حیات و روند ادامه دار شدن نمایش را در یک چرخه اقتصادی و هنری سنجیده است.

محمدجواد ملک زاده:فضاگشایی برای کسانی که سودای اجرا موفق در تئاتر دارند

محمدجواد ملک زاده، مجری طرح و مسئول ارزیابی فنی از ایده تا اجرای کارگان شمبه و همچنین مدیر آتلیه هنری و متریال‌های تبلیغاتی و طراح پوستر کارگان شمبه است که تامین بخشی از پکیج های گرافیکی و اقلام تبلیغاتی را بر عهده دارد.

درباره رویکرد موضوعی دوره چهارم رویداد بگویید

موضوعیت این رویداد در دوره چهارم بیشتر با نگاه به قلم نویسندگان ایرانی است که متن شان چاپ نشده باشد. این متون با وجود اینکه در چارچوب قواعد مرسوم به نگارش در آمده اند و ارزش و قابلیت بالایی برای اجرا و ارائه دارند به دلایل مختلف نتوانستند به خوبی معرفی شوند. در این دوره دوستان نمایشنامه نویس متون خود را طبق تاریخ اعلام شده به دبیرخانه رویداد ارائه می‌دهند و متون برگزیده با مشورت استاد آرمان طیران به مرحله نمایشنامه خوانی راه پیدا می‌کنند. در طول یک هفته و ۶ شب نمایشنامه‌ها خوانده شده و ۲ اثر برگزیده اول امکان اجرای صحنه‌ای می‌یابند و دیگر نمایشنامه‌ها طبق یک لیست تهیه شده و به کارگردانان جهت اجرا از سوی کارگان پیشنهاد می‌شود. از جوایز ویژه این دوره چاپ آثار منتخب است. کارگان شمبه در این دوره به آثاری که از سال ۱۳۹۵ تا کنون نوشته شده است و پاسخی به فراخور اجتماع و شرایط محیطی امروز دارند توجه ویژه‌ای دارد. ایده تئاتر و درام امکان به ما این اجازه را می‌دهد تا در یک فضای محدود شرایطی را برای خلق رویدادهای مختلف مهیا کنیم و در کارگان دوره‌های متفاوتی را رقم بزنیم. از نظر من دوره نمایشنامه نویسان یک قدم رو به جلو در تئاتر کشور می‌باشد چرا که نمایشنامه در هر سبکی اصلی‌ترین بخش شکل گیری نمایش است. فکر می‌کنم دوره چهارم یک سکوی پرتاب باشد برای دوره‌های بعدی که کاملا نگاه ویژه‌ای به تکامل این روند داریم و از دوستان و اساتید متخصص و با تجربه‌ای برای قدم‌های بعدی کمک گرفتیم. دوره‌های بعدی کارگان شمبه می‌تواند این نوید را به تمام علاقه‌مندان به تئاتر بدهد که درباره تمامی بخش‌های اجرایی تئاتر چندین رپرتوار برگزار خواهد کرد و خودش را هر روز یک قدم بیشتر به کمپانی شدن نزدیک می‌کند. به طور مثال قصد داریم تا در دوره‌های بعدی رپرتوارهای مونولوگ، رپرتوار تئاتر کوتاه، تئاتر سریالی، تئاتر با فضای کارگردانی‌های خلاقانه و … را به روی صحنه بیاوریم.

صحبت پایانی

کارگان شمبه قصد دارد با مشاوره‌های هنری راه‌گشا و استفاده از اساتید حرفه‌ای تئاتر و همچنین ایده‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای همکارانی همچون امیرحسین نجاح و محمد دانشور عزیز برای کسانی که سودای نمایش دارند اما موقعیت آن را ندارند، فضاگشایی کند و با پایش تمامی کمبودها، امکانات بالقوه و اجرایی را در زمینه تئاتر برای موفق شدن به آن ها ارائه دهد.

فرهومند ناظریان