کربلا صحنه عشق بازی امام حسین(ع) با خداوند

طبق آمار مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران سریال «عشق کوفی» که این روزها با حال و هوای عاشقانه و تاریخی که در کربلا اتفاق می‌افتد روی آنتن شبکه سه سیما می رود، مشخص شد که پس از پخش ۹ قسمت از مجموعه خود به طور میانگین ۱۲۳ هزار بازدید در هر قسمت داشته و به عنوان پربازدیدترین سریال تابستان امسال تلویزیون برگزیده شده است. «عشق کوفی» محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که به کارگردانی حسن آخوندپور و تهیه‌کنندگی سعید سعدی پنجشنبه و جمعه‌ها روانه قاب رسانه ملی می‌شود. به همین منظور خبرنگار صبا با عوامل این سریال عاشورایی به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

یزدان محمد کاظمی (نویسنده):نمی‌شود از امام حسین(ع) صحبت کرد و از عشق نگفت

در ابتدا برای‌مان از شکل‌گیری فیلمنامه «عشق کوفی» بگویید.

واقعیت این است که من و فائزه یارمحمدی قبل از اضافه شدن کارگردان و تهیه‌کننده متون را آماده کرده بودیم و پس از اضافه شدن این عزیزان به پروژه بر اساس نظریات و آنچه دوستان می‌خواستند اصلاحیه زدیم، حتی در حین تولید سریال نیز فیلمنامه ما اصلاحیه داشت اما در مجموع می‌توانم اینگونه بگویم که یک تک خط برعکس برای ما موجود بود و از آن الهام گرفتیم، این تک خط این بود که یک دختر عثمانی مسلک عاشق یک پسر علوی می‌شود اما ما در گروه نویسندگان طی فعل و انفعالاتی عشق این دو بزرگوار را برای همدیگر گذاشتیم و از آنجایی که دوست داشتیم قصه عاشقانه بنویسیم این دو داستان را به هم گره زدیم و اینگونه بود که فیلمنامه «عشق کوفی» شکل گرفت.

روایت ماجرای عاشقانه در دل داستان‌های عاشورایی کمرنگ هستند، چه شد که این موضوع در «عشق کوفی» یا «نائله» سابق پررنگ شد؟

معتقدم نمی‌شود از امام حسین(ع) و کربلا صحبت کرد و از عشق نگفت؛ از نظر من کربلا صحنه عشق بازی امام حسین(ع) و یارانش با خداوند است و این صحنه مملو از عشق است. ما از اتفاقات کربلا الگو گرفتیم و نمود زمینی آن یعنی عشق بین دو انسان را انتخاب کردیم تا نشان دهیم با از خود گذشتگی در عشق به درجات بالاتری می‌رسیم و انسان هم از عشق زمینی به عشق حقیقی یا همان عشق انسان به خداوند می‌رسد. همچنین علاوه بر اینکه در دل این قصه از عشق صحبت می‌کنیم، سعی کردیم به نکات دیگر و آموزه‌های بیشتر واقعه کربلا هم توجه کنیم.

چالش خاصی در به تحریر در آوردن فیلمنامه این مجموعه داشتید؟

از چالش‌هایی که ما داشتیم این بود که بالاخره آثار فاخر دیگری که پیش از «عشق کوفی» تولید شده بودند، افراد مشهور آن زمان و برهه تاریخی را به تصویر آورده بودند و مردم با آن‌ها آشنا شده بودند مثل سریال مختارنامه که خیلی درباره این شخصیت‌ها حرف زده بود اما مشکل و تعهد اصلی ما این بود که کارکترهای بدیع و جدیدی برای مخاطب ارایه دهیم لذا مجبور شدیم از طریق شناخت موقعیت سیاسی و اجتماعی آن زمان، برخی کاراکترها را خودمان خلق کنیم تا روایت را پیش ببریم و مابقی داستان را خلق کنیم و در واقع این مهمترین چالش ما بود چرا که شخصیت‌پردازی‌های عمیق و سنگینی را می‌طلبید که امیدوارم از پس آن برآمده باشیم و مردم هم شخصیت‌های این سریال را دوست داشته باشند.

نظرتان درباره نسخه سینمایی چیست؟ در ابتدا می‌دانستید که قابلیت سینمایی شدن هم دارد؟

بله هر قصه‌ای قابلیت تبدیل شدن به هر مدیومی را دارد اما ما در ابتدا هم قرار بود نسخه سینمایی «عشق کوفی» را به صورت جدی بنویسیم اما منتفی شد، سپس در جوار جشنواره فیلم فجر عوامل تولید تصمیم گرفتند یک نسخه سینمایی هم داشته باشند به همین خاطر نسخه‌ای با تغییرات ۵۰ درصدی نسبت به سریال نگارش شد و گرفته شد اما متاسفانه به دلیل اینکه ضبط در آبادان طول کشید و وضعیت آب وهوا و تولید سخت بود به جشنواره نرسید. اما این داستان پتانسل بالایی دارد که  قابلیت تبدیل شدن به هرمدیوم و شکلی را دارد.

ویژگی فیلمنامه عشق کوفی به نظر شما چیست؟

مهمترین دغدغه ما میزان استفاده از کلیشه‌ها بود. در واقع یک سری کلیشه از آن دوران وجود داشت که برای مخاطب و تمام ما شیعیان هم بارها گفته شده و هم درست تصویر شده است. مثلا اینکه  عده‌ کثیری از شیعیان برای امام نامه نوشته‌اند و بعد امام را تنها گذاشتند. خب سوال اصلی از خودمان این بود که نشان دادن این نامه‌ها برای مخاطبی که از پیش می‌داند آیا جذاب است؟ در واقع آیا می‌توانیم روایتی که نشنیده‌ایم را  بیان کنیم؟ که مثلا در این مورد خاص نتیجه این کنجکاوی ما به این رسید که درست است که شیعیان نامه نوشته‌اند اما این کلیشه که می‌گویند بعد امام را تنها گذاشته‌اند غلط است. حکومت کاری کرد که شیعیان نتوانند امامشان را همراهی کنند. حالا این دست موارد بسیار است در فیلمنامه که سعی شد روایتی جدید از کلیشه‌های ذهن مخاطب بدهیم. به صراحت می‌توان گفت کلیشه‌هایی  وجود دارد که به غلط در ذهنمان جای گرفته مثل جایگاه و مقام زن در بین اعراب! ما همیشه شنیده‌ایم که مقام زن در آن برهه بی ارزش بوده اما  این کلیشه غلط است و سعی کردیم با دراماتورژی که برای امروز ایران انجام می‌دهیم مقام زن را در جایگاهی که بوده است نشان دهیم. چون واقعیت امر هم همین است. در راس اسلام حضرت خدیجه(س) است که مال و ثروت بسیار خود را برای تبلیغ اسلام هزینه می‌کند. یا حضرت فاطمه(س) را داریم که همه با داستان‌های او عجین هستیم. در کل سعی کردیم از این جنس کلیشه‌های غلط فاصله بگیریم و به کلیشه‌های درست هم با روایتی جدید بپردازیم.

در تصویر، نکات فیلمنامه شما رعایت شد؟

خوشبختانه تهیه‌کننده، کارگردان و گروه تولید سریال خیلی به متن وفادار بودند و در دل قصه و در نگارش کمک کردند. جزو معدود گروه‌هایی بودیم که بدون حاشیه با حال خوب از ابتدا تا انتها با آرامش کار کردیم و حالا نیز با حال خوب کنار هم می‌نشینیم و سریال را با همدیگر می‌بینیم.

به نظر شما «عشق کوفی» قابل قیاس با «مختارنامه» هست؟ (خیلی ها از «عشق کوفی» به عنوان مجموعه هم نظیر با مختارنامه یاد کرده‌اند!)

از لحاظ بودجه و جنس پرتره نگاری اساسا کاملا با این سریال متفاوتیم. در «عشق کوفی» قصه خیالی را روایت می‌کنیم اما مختارنامه نعل به نعل تاریخ جلو می‌رود. بودجه ما بودجه سال ۱۳۸۳ «مختارنامه» هم نیست اما در مجموع این دو سریال یک زمان را روایت می‌کنند که شاید مخاطب را دچار سو تفاهم کرده باشد اما ما نسبت به اثر فاخری که استاد میرباقری روایت کرده‌اند، بسیار نحیفیم.

سعید شریف (بازیگر):لحظه لحظه هلال را زندگی کردم

چه شد که به «عشق کوفی» پیوستید؟

بعد از سریال «یاغی» پیشنهادات زیادی داشتم اما به نظرم فیلمنامه‌هایی را که می‌خواندم معمولی بودند و همچنین نقش‌های پیشنهاد شده نیز تخت بودند. اما مجموعه «عشق کوفی» برایم بسیار جذاب بود چرا که هم فیلمنامه دلنشینی داشت و نویسندگان، فوق‌العاده داستان را روایت کرده بودند و هم نقش هلال نقشی بود که هر بازیگری دوست دارد آن را تجربه کند. هلال کاراکتری است که در زندگی پستی بلندی‌های زیادی دارد که تجربه ایفای چنین شخصیتی لحظه‌های نابی را برای بازیگر رقم می‌زند.

وجه تمایز این سریال با دیگر سریال‌های تاریخی صدر اسلام در چیست؟

ویژگی «عشق کوفی» کل گروه آن است، این گروه پر از آرامش بود و همه با هم همدل و رفیق بودند و به همین دلیل خروجی کار خوب شد و پربیننده‌ترین کار سازمان صداوسیما در تابستان سال جاری شد. درباره ویژگی این سریال به یک چیز خاص نمی‌توان اشاره کرد و تنها چیزی که قابل ذکر است این است که از فیلمنامه تا خروجی نهایی کار همه گروه با همدیگر همدل بودند.

صحنه‌های کمانداری و اسب سواری را خودتان ایفا کردید و یا بدل کار انجام داد؟

حدود یک ماه پیش از تولید و فیلمبرداری «عشق کوفی» شروع به تمرین کردم و تا قبل از آن آموزشی ندیده بودم اما آنقدر نقش را دوست داشتم که سعی کردم بیشترین تلاش خود را کنم و بهترین خودم باشم تا مردم هم نقش هلال را دوست داشته باشند. من تمرینات را زیر نظر بچه‌های بدل کار انجام دادم و آن‌ها بسیار کمکم کردند که جا دارد از امیرحسین خنجری و علی طالبی یاد کنم. بیشتر صحنه‌ها را خودم با کمک بچه‌ها انجام دادم اما سکانس‌هایی که مهارت‌های حرفه‌ای‌تری نیاز داشت، مثل زمین خوردن از اسب در سوارکاری را دوستان بدل کار انجام دادند.

 به نظر شما هلال کنار کدام شخصیت نمود پیدا می‌کند؟

کاراکتر هلال در کنار هرکدام از شخصیت‌ها در ابعاد مختلفی قابل بررسی است. کنار نائله بعد عشق، جوار سامیه بعد فرزند و کنار نعیم بعد دیگری از او نمود پیدا می‌کند و نمی توان گفت این شخصیت کنار یک فرد نمود پیدا می‌کند و به نظر این کنار هم قرار گرفتن کار را جذاب و قشنگ‌تر کرده است. اگر این طور نبود پازل ماجراهای هلال جور در نمی‌آمد.

چالش خاصی را در ایفای نقش اصلی سریال «عشق کوفی» پشت سر نگذاشتید؟

بیشترین چالش من رسیدن به کاراکتر هلال بود، لحظه لحظه سعی کردم درون این شخصیت زندگی کنم و بهترین اجرا را از خودم ارائه  دهم و تمرکزم روی این بود که کاراکتر را درست در بیاورم که امیدوارم این طور بوده باشد.

اگر بخواهیم یک بعد آموزشی به گفت‌وگوی‌مان دهیم چگونه به این نقش رسیدید؟

مطالعه دقیق فیلمنامه و کمک گرفتن از نظر دیگران در رسیدن به شخصیت مهم است. کارگردان، نویسندگان و بازیگران دیگر خیلی می‌توانند به بازیگر کمک کنند و همچنین بررسی ابعاد مختلف ذهنی دارای اهمیت بالایی است و شما به عنوان یک بازیگر باید بدانید که کاراکتری که آن را ایفا می‌کنید در موقعیت‌های مختلف چه واکنش‌هایی را نشان می‌دهد. همکاری با گروه‌های مختلف، از جمله گروه طراحی لباس و گریم و در نهایت گروه فیلمبرداری و صدا می‌توانند به شما به عنوان بازیگر کمک کنند و همین می‌تواند در خروجی کار مثمر ثمر باشد.

سخن پایانی…

به آنهایی که بازیگری می‌کنند و می‌خواهند بازیگر شوند یک پیشنهاد دارم، صبر کردن را تمرین کنند و خودشناسی را به شدت پیگیری کنند چرا که در خروجی کاری که از خود ارایه می دهند، تاثیر دارد. هرچه خودشان را بیشتر بشناسند بهتر می توانند دیگر کاراکترها را درک کنند. صبر کردن نیز جزء جدایی ناپذیر بازیگری است و یک هنرمند نباید دنبال این باشد که دوره بازیگری ببیند و همان موقع کار بگیرد. من خودم سال ۱۳۸۴ مدرک بازیگری را گرفتم و از آن موقع تا الان فقط من ماندم و همه هم گروهی‌هایم جذب کار دیگری شدند و از دنیای هنر جدا شدند؛ برای من پس از ۱۷ یا ۱۸ سال اتفاق افتاد و به نظرم صبر کردن گزینه مهمی برای خودشناسی و رسیدن به اهداف است، هرگز نا امید نشوید.

آزاده قوام (طراح لباس):دوست داشتم لباس هلال و نائله فوق العاده باشد

تجربه طراحی لباس آن مقطع زمانی را پیش از «عشق کوفی» داشتید؟

«عشق کوفی» اولین تجربه‌ام در ژانر تاریخی بود و با اینکه دهه‌های مختلفی را کار کرده بودم اما طراحی صدر اسلام را در حد تیزرهای تبلیغاتی و کارهای آرشیوی انجام داده بودم و تنها چیزی که من را به «عشق کوفی» جذب کرد فیلمنامه درجه یک و قصه عاشقانه و مثلث عشقی‌ای بود که در فیلمنامه خواندم. حقیقتا تا به امروز درباره قصه‌های عشقی دوران عاشورا نمی‌دانستم و وقتی سعید سعدی تهیه کننده این سریال طراحی لباس این پروژه را به من پیشنهاد داد خیلی علاقه‌مند شدم. پس از آن نشستی با مدیر پروژه و نویسنده‌ها گذاشتیم و درباره شخصیت‌ها پرسیدم و جلسات متعددی برگزار کردیم و با صحبتی که با کارگردان داشتم بنا شد تا طراحی‌ها واقعی باشند و همه رنگ‌ها واقعی باشند چرا که از آن سال‌ها فیلم و عکسی در دسترس نیست و هیچکس نمی داند که لباسی که تو طراحی می‌کنی درست است یا نه، اما می‌دانستیم که اکثر پارچه‌ها به خاطر گرمای عربستان سفید رنگ بوده است ولی چون کار تصویر بود خواستیم رنگ و لعاب به آن اضافه کنیم و با آکسسوری‌ها و بافت پارچه‌ها که به خانم‌ها اضافه می‌کنیم، عرب‌های زیباتری داشته باشیم.

چگونه در طراحی لباس به لایه‌های درونی شخصیت‌ها رسیدید؟

درباره همه شخصیت‌ها تا آنجایی که توانستیم رده بندی کردیم و برای نقش سامیه که لعیا زنگنه آن را ایفا می‌کند از رنگ‌هایی که پخته‌تر بود مثل سرمه‌ای و سبز سدری استفاده کردیم. او بازیگر تک رنگ ما بود اما برای خانواده اوحد یک تم اکسسوری را در نظر گرفتیم و خود دختر یا همان نائله رفته رفته از تجملات عاری می‌شود و از جای دیگر ساده زیست‌تر می‌شود و طراحی لباسش تا آخر قصه تغییر می‌کند. ما همه یک گروه بودیم و با یکدیگر همفکری می‌کردیم که در بخش طراحی واقعا به من کمک می‌کرد و به نظر هم خروجی خوبی روی آنتن رفت.

چه مشکلاتی در طراحی لباس این پروژه وجود داشت؟

واقعیت آن است که ما بسیار مشکل زمان داشتیم و نمی‌دانم چقدر کار طراحی لباس زمان برد اما بیش از ۳۰ جلسه وقت تولید نداشتیم و تا آخرین روز در حال دوخت و دوز بودیم و تولید ما همراه پیش تولیدمان بود. دوستان تولید، تداراکات، آقایی که کار پارچه و رنگ رزی را انجام می دادند و دوستان خیاط شبانه روزی کار می کردند. ولی چون قصه را دوست داشتیم برایمان انگیزه بود و اگر بازیگران نیز همکاری نمی کردند امکان پیشبرد کار وجود نداشت.

لباس کدام بازیگران بیش از همه کار برد؟

من خیلی دوست داشتم لباس نائله و هلال درجه یک باشد چرا که هم نقش اصلی‌های کار بودند و عملا سکانس‌های بیشتری بیشتری داشتند و به تبع لباس‌های بیشتری نیاز داشتند. این دو شخصیت لباس عروس و داماد می‌خواستند و حتی هلال در قسمت‌های زیادی احتیاج به چند دست لباس داشت. برای طراحی لباس سیدجواد هاشمی و ثریا قاسمی هم چالش داشتیم و محدودیت زمان ما را آزرد اما کار را رساندیم. کلا این سریال را دوست داشتم و همیشه دغدغه من زمان بوده است و امیدوارم سریال سازی به درجه‌ای برسد که ما نیز زمان پیش تولید بیشتری داشته باشیم.