حالا ۶ سالی می‌شود که شبکه دو برنامه «نشان ارادت» را به تهیه‌کنندگی پویان هدایتی در ماه‌های محرم و صفر روی آنتن می برد. برنامه‌ای که از پیش از این طی ۵ سالی که روی آنتن بوده است، مفهوم عاشورا و ابراز ارادت به ابا عبدالله الحسین (ع) را عمدتا از طریق افراد معروف روایت می‌کند. این برنامه که حسین متولیان اجرای آن را برعهده دارد از ظرفیت سلبریتی‌های هنری، فرهنگی و ورزشی بهره می‌برد تا امام حسین (ع) را از زاویه‌ای متفاوت به مخاطبان خود نشان بدهد، همچنین تلاش می‌کند توجهی ویژه به آئین‌ها و مناسک عزاداری اقوام داشته باشد. «نشان ارادت» در سری ششم از نمایش مراسم عزاداری در شهرستان‌ها، گفتگو با صاحبان مشاغل مختلف در محل کارشان، روضه‌های خانگی و مجالس قرآنی، خوانش وصیت نامه شهدا، معرفی فعالیت‌های ستاد بازسازی عتبات عالیات در کربلا، مستندهای قدیمی از کربلا و عزاداری‌ها و… نیز بهره می‌برد. برنامه‌ای که مخاطب مجری آن را در قاب دوربین نمی بیند؛ رویکرد جالبی که مجری برنامه درباره دلیل آن توضیح خواهد داد. در این فصل محمد روح الامین لوگوی برنامه را طراحی کرده و نماهنگ «راز فریاد» با صدای مصطفی راغب نیز به عنوان تیتراژ روی آنتن می رود. همچنین پویشی به نام پویش «کاشی» در برنامه راه افتاده است که بر اساس آن مهمانان برنامه پشت کاشی‌هایی که قرار است در صحن و شبستان بارگاه حضرت زینب (س) نصب شود، نام خود و چند نفر دیگر و یک دلنوشته را می‌نویسند. تاکنون بیش از ۲۰ هزار پیام به سامانه پیامکی و نشانی‎های برنامه در فضای مجازی و بیش از ۲۰۰ هزار اسم به دست برنامه رسیده و قرار است طی یک مراسم این اسامی توسط چند خطاط پشت کاشی‌ها نوشته شود. در ادامه گفت و گوی خبر نگار صبا با پویان هدایتی تهیه‌کننده و حسین متولیان مجری این برنامه را از می‌خوانید.

پویان هدایتی:عَلَم امام حسین(ع) هرگز زمین نخواهد افتاد

در کارنامه پویان هدایتی آثاری چون «حب الحسین» و «حس مشترک» دیده می شود. او همچنین به عنوان مدیر تولید با برنامه‌های زیادی مثل «عصر جدید»، «سلام صبح بخیر»، «وقتشه» «شوتبال» و … همکاری داشته است.

وقتی یک برنامه به فصل‌های بعدی می رسد، سوال اصلی این است که آیا ظرفیت تداوم دارد. بنظر خودتان ضرروت ادامه دادن «نشان ارادت» چیست؟

خودتان بهتر می دانید که برخی موضوعات هیچ گاه رنگ تکرار نمی گیرند. نمونه بارز آن قیام عاشورا است که میراثی ماندگار برای همه دوران ها محسوب می شود. در همه این سال ها برغم مشکلات متعددی که مردم دارند، چراغ هیئت‌ها نه تنها خاموش نشده که عاشقان با شور بیشتر برای سید الشهدا (ع) عزاداری می‌کنند. این یک باورِ اثبات شده است که علم امام حسین (ع) هرگز زمین نخواهد افتاد. بنابراین چنین ظرفیتی می‌تواند به خدمت برنامه‌ای چون «نشان ارادت» در آید.

از نظر شکلی و ساختاری چطور؟ بالاخره باید ایجاد تنوع کرد تا مخاطب دلزده نشود.

به نکته درستی اشاره کردید و به همین دلیل است که مدیران محترم تلویزیون بارها به برنامه‌سازان توصیه می‌کنند که نوآور باشند. «نشان ارادت» هم در هر فصل تغییراتی نسبت به قبل داشته است. مثلا در این سری دکور عوض شده است و آیتم‌ها سر و شکل تازه‌ای گرفته‌اند. از ابتدا هدف‌گذاری این بوده است تا برنامه ضرباهنگ داشته باشد. به همین خاطر  در کنار گفت‌وگوهای استودیویی، آیتم‌های متعددی پخش می‌شود. بخشی از آن به تلاش ستاد عتبات اختصاص دارد تا مردم آشنایی بیشتر پیدا کنند و در صورت تمایل در این امر مهم مشارکت داشته باشند. علاوه بر این دوربین برنامه سراغ مردم عادی ، هنرمندان، هیئات و … می‌رود.

در محتوا تغییرات چه بوده است؟

سال پیش که آخرین قسمت فصل قبلی «نشان ارادت» پخش شد با مسولان ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات گفت‌وگوهایی مفصل داشتیم. در جلسه با مدیران شبکه دو نیز همین اتفاق رخ داد. حرف این بود که چطور می‌توان ایده‌هایی تازه به برنامه تزریق کرد. صحبت دوستان را شنیدیم که راهگشا بود. در تحریریه هم مدت‌ها بحث داشتیم و در نتیجه اتفاقات تازه‌ای برای برنامه رخ داد. در این فصل هم مهمان‌ها مقابل دوربین می‌نشینند و از احساس خود نسبت به امام حسین (ع) و قیام عاشورا می‌گویند. منتها تلاش کردیم این اتفاق صرفا از طریق گفت‌وگو رخ ندهد؛ بلکه علاوه بر پرسش‌های آقای متولیان مجری برنامه، مهمان‌ها با عناصر عینی مواجه شوند. مثلا پرچم بارگاه مقدس سید الشهدا (ع) به دست آن‌ها داده می‌شود. خود پرچم سمبل استقامت، یکدلی و مفاهیمی از این دست است که هر کدام از مهمان‌ها به یک ویژگی آن اشاره می‌کنند. یا بومی در برنامه هست که روی آن یک درخت نقاشی شده است و مهمان‌ها با اثر انگشت خود به شکل نمادین آن را تکمیل می کنند. آثار انگشت در واقع همان میوه‌های درختی است که نسل‌های مختلف از آن خوردند و خواهند خورد و زیر سایه‌اش به آسایش رسیدند و می‌رسند. منظور واضح است و صحبتم اشاره به سایه بلند اهل بیت (ع) و مشخصا حضرت امام حسین (ع) دارد.

سهم مردم در سری جدید برنامه چیست؟

در همه فصل‌های «نشان ارادت» مخاطبان جایگاهی ویژه داشته‌اند. مثلا سری قبل به آن‌ها انگشتر، تربت و تسبیح متبرک به بارگاه سید الشهدا (ع) اهدا شد و جالب آن که برخی باور نمی کنند یک برنامه تلویزیونی به آن‌ها توجه کرده است! این بار در قالب پویش کاشی شرایطی مهیا شده تا نام و دلنوشته مردم پشت کاشی‌هایی که قرار است در صحن و شبستان بارگاه حضرت زینب (سلام الله عیلها) نصب شود، نوشته شود. این اتفاق نو البته برای مهمان‌ها هم انجام می‌شود. در همین قسمت‌های ابتدایی، بالغ بر ۱۰ هزار پیامک برای پویش ارسال شده است که جای شگفتی و البته تحسین و تامل دارد.

«نشان ارادت» صرفا دنبال اشک است یا در صدد تبیین مفاهیم عاشورا هم برمی‌آید؟

هر دو از اهداف برنامه در همه فصول بوده است. طبیعی است که وقتی مهمان در شرایطی احساسی قرار می‌گیرد، اشک بریزد. اتفاقا مخاطبان این بخش برنامه را دوست دارند و می‌گویند با صحبت‌های مجری و مهمان‌ها و نمایش پرچم بارگاه امام حسین (ع) و مسائلی از این دست منقلب می‌شوند. در کنار آن اهتمام به درس‌های مکتب عاشورا فراموش نشده است. کما این که مجری به شکل اختصاصی سوالاتی ناظر به این مساله مطرح می‌کند. امسال به دلیل هتک حرمت بی شرمانه و البته عبث، قرآن کریم بخش ثابت «نشان ارادت» است. از مهمان‌ها می‌خواهیم فراتر از حرف‌های دلی و با استدلال محکم پاسخ بدهند. در کنار این‌ها شبهه زدایی از مساله راهپیمایی اربعین نیز مد نظر است. برخی می‌خواهند این جوشش مردمی را امری حکومتی القا کنند اما مهمان‌ها روایت عینی خود از حضور در کربلا را به زبان می‌آورند که حاوی پاسخ‌های اقناعی و درخور است.

مهمان‌ها بر چه اساس انتخاب می شوند؟

«نشان ارادت» هم سراغ چهره‌های آشنا می‌رود و هم به مردم توجه دارد. اولویت دعوت از چهره‌های مطرح، پیوندی است که با سیدالشهدا(ع) دارند. یادمان نرود مردم حرف چهره‌ها را بهتر گوش می‌دهند؛ بویژه که مهمان‌ها غالبا موجه و دارای کارنامه‌ای روشن هستند. در «نشان ارادت» همواره سعی بر این بوده که نگاه‌های منفی درباره ارادت آدم‌ها از هر طیفی نسبت به امام حسین (ع) اصلاح شود و بگوییم زیر بیرق سرخ ایشان همه همدل و همسو هستند. اگر خاطرتان باشد چند سال پیش موجی منفی راه افتاد که البته حرف برخی هنرمندان درباره راهپیمایی اربعین و فعالیت ستاد عتبات عالیات در سوریه و عراق از سر ناآگاهی بود. «نشان ارادت» دست به شفاف سازی زد و خوشبختانه نتیجه‌ای مطلوب هم حاصل شد.

برای این که محتوای برنامه اصولی باشد و مبرا از روایت‌های نادرست درباره قیام عاشورا، چه می کنید؟

تیم تحریریه در این زمینه تحقیقات مفصلی انجام می‌دهند تا سره از ناسره جدا شود و خدای ناکرده حرفی ناصواب مطرح نشود. مجری برنامه هم اهل پژوهش است و در این باره اشراف دارد. همچنین از نظر دوستان در شبکه دو و ستاد عتبات عالیات به شکل مستمر بهره می گیریم.

به نظر شما که تجربه ساخت چند برنامه محرمی دیگر مثل «حب الحسین» و «حس مشترک» را دارید، چالش‌های برنامه‌سازی عاشورایی چیست؟

اصولا برنامه سازی برای تلویزیون کاری سهل و ممتنع است. یعنی می توان یک خط را گرفت و به اصطلاح آنتن را پر کرد. در دوره تحولی که جناب آقای جبلی و همکاران شان بر آن تاکید دارند، چنین نگاهی در حال اصلاح است. حساسیت درباره برنامه های محرمی چند برابر است؛ چون برای ایجاد جذابیت و کسب مخاطب نمی توان دست به هر کاری زد. ابتدا به ساکن باید حرفی که قرار است بیان شود، متقن باشد. این که مفهوم مد نظر چطور انتقال یابد چالش و مساله اساسی است؛ آن هم در دوره ای که مخاطب سخت پسند شده. بنظرم تجربیات اخیر نشان داد برنامه های محرمی ظرفیت تحول در ساختار را دارند؛ منتها باید به هوش باشیم که در این راه خدای ناکرده دچار خطا و انحراف نشویم.

حسین متولیان:«نشان ارادت» از یک عشق مشترک می‌گوید

اغلب اهالی فرهنگ و ادبیات، سید حسین متولیان را به عنوان یک  شاعر آئینی می‌شناسند که اغلب سروده‌هایش در منقبت اهل بیت (ع) است. او تجربه حضور در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی به عنوان مجری و کارشناس را نیز دارد و در کنار تولید محصولات چندرسانه‌ای، در عرصه بازیگری در سینما و تئاتر نیز فعال بوده است. به این ترتیب علاوه بر تسلط بر آموزه‌های دینی و فرهنگی آشنایی کاملی با  کارکردهای رسانه دارد.

اما مخاطبان تلویزیون چند سالی است که صدای متولیان را به عنوان مجری و در حقیقت میزبان مهمانان برنامه «نشان ارادت» می‌شنوند؛ به تعبیر بهتر، او به عنوان گفتگوکننده در پشت دوربین و نه مجری، در این برنامه باسابقه حضور دارد.

از چگونگی پیوستن خود به برنامه «نشان ارادت» بگویید.

«نشان ارادت» برنامه باسابقه‌ و شناخته شده‌ای است و در این سبک از برنامه‌سازی، با یک سابقه ۱۳ ساله  قدیمی‌ترین برنامه تلویزیون محسوب می‌شود. من خودم مخاطب پیگیر نشان ارادت بودم و محتوای خیلی از این گفت‌و‌گوها برایم جذاب بود؛ به ویژه هدایایی که از عتبات عالیات به مهمانان داده می‌شد برایم رشک‌برانگیز بود و آرزویم این بود که کاش در آن لحظه جای مهمان بودم.

فکر می‌کنم سه سال قبل بود که آقای پویان هدایتی با من تماس گرفتند و با لطفی که به من داشتند گفتند که ما به این جمع‌بندی رسیدیم که شما مجری برنامه باشید. من هم با کمل میل پذیرفتم. خوشحالی من از دو جهت بود؛ اول این که حضور در این برنامه را فرصتی برای خدمت به دستگاه حضرت سیدالشهدا(ع) می‌دانستم. دوم این که به هرحال «نشان ارادت» برنامه‌ای ارجمند، با هویت و سابقه مشخص و دارای بینندگان پیگیر است. این نقطه‌ آغاز اتصال من و این برنامه بود و خدا را شکر سه سال است که انجام وظیفه می‌کنم.

درباره شیوه اجرای برنامه چه نکاتی از سوی تهیه‌کننده با شما مطرح شد؟

آقای هدایتی برحسب لطف و احترامی که به من داشت، دست مرا در هدایت برنامه باز گذاشت و اجازه داد تا هدایتگری محتوایی برنامه به عهده خود من باشد. البته دوستان نویسنده پرسش‌ها و محورها را آماده می‌کنند و خیلی از این پرسش‌ها نیز به همان شکل بیان می‌شود، اما بخشی از آنان هم به تشخیص من حذف شده و یا تغییر می‌کنند. من و آقای هدایتی با تکیه بر شناختی که از هم داشتیم و با همفکری در یک روند حرفه‌ای، به این سبک و سیاق اجرا رسیدیم.

 این که جلوی دوربین نیستید و مخاطب فقط صدایتان را می‌شنود برایتان سخت نیست؟

اتفاقاً در ابتد اصرار آقای هدایتی و دوستان دیگر این بود که جلوی دوربین و در قالب یک برنامه گفت‌و‌گو محور مرسوم اما با ارائه‌ای متفاوت اجرا کنم، اما من همواره مقاومت کردم. دلیل خودم را هم داشتم؛ اگر ما  می‌خواهیم شنونده‌ روایت یک فرد از امام حسین (ع) و ارتباط عاطفی او با این دستگاه باشیم، حضور هر فرد دیگری غیر از آن آدم در این قاب توجه مخاطب را تقطیع و تقسیم می‌کند. یعنی آن پیوند عاطفی و معنوی که باید برقرارشود، قطع خواهد شد.

احساسم این بود که عنصر صدا کار خودش را می‌کند و بیش از این ضروتی ندارد که دیده شوم. حالا باید دید که در محضر مخاطبان «چه قبول افتد و چه درنظر آید»

تولید برنامه‌های مشابه با «نشان ارادت» در سال‌های اخیر و حواشی ایجاد شده در این زمینه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ببینید، وقتی در ماه محرم در یک کوچه‌ای محفل عزاداری برپا می‌شود، نمی‌گویند که خًب دیگر در این کوچه یا خیابان مجلس دیگری برگزار نشود! اتفاقاً باعث خوشحالی است؛ چه افتخاری از این بالاتر که  هرخانه در آن محله یک تکیه باشد؟ خودمان هم هرچقدر بتوانیم به آن مجلس همسایه کمک می‌کنیم تا محفل حسینی رونق بیشتری پیدا کند.

در برنامه‌سازی هم نگاه ما باید این‌گونه باشد. فارغ از حواشی چند ماه اخیر، باید بگویم گروه تولید برنامه «باحسین (ع) حرف بزن» هم از دوستان من هستند؛ در پنج شش سال گذشته بارها با هم صحبت کردیم و از من مشورت خواستند و هر کاری که از دست من برمی‌آمد انجام دادم و البته به این موضوع افتخار هم می‌کنم.

زمانی شما یک واحد تجاری تأسیس می‌کنید وصرفاً می‌خواهید نفع اقتصادی ببرید؛ طبیعی است که اینجا بحث رقابت، انحصار، فضای کسب و کار  و… مطرح می‌شود. اما اینجا ما از محتوایی عزیز و آسمانی سخن می‌گوییم که اتفاقاً دوست داریم همه از او بگویند و برای قرابت به حضرت سیدالشهدا (ع) تلاش کنند.

«پیوند می‌دهد همه را پرچم حسین» ما همه برادریم و همه نوکر حضرت سیدالشهداء هستیم. «من ها» را «منها» کنیم. آن کسی برنده است که خاک شود. اگر خاک باشی، محترم خواهی شد. «خاکم اما همگان محترمم می‌دارند / مُهر ز کرببلا آمده را می‌مانم» باید همه جهت‌گیری‌ها به سمت اهل بیت(ع) باشد، حالا فرقی نمی‌کند که اسم برنامه یا هیئت شما چه باشد. مهم این است که زیر خیمه سالار شهیدان و  پرچم منقش به نام نامی اهل بیت(ع) باشیم.

همه‌ عالم هم که برای امام حسین (ع) کار کنند، نه‌تنها ناراحتی ایجاد نمی‌شود بلکه عاشقان آن حضرت ذوق هم می‌کنند. البته باید ضوابط مقتضیات کار با رسانه را هم درنظر بگیریم. پیشنهاد من این است که  هر برنامه از یک زاویه و نگاه متفاوت به این واقعه بزرگ نگاه کند و فضای منحصر به ‌فرد خودش را داشته باشد. همان‌طور که این تنوع شکلی و محتوایی در آیین‌ها و محافل عزاداری هم وجود دارد و هیچ کدام درکار دیگری خلل ایجاد نمی‌کند. یعنی باید روایت خلاقانه از یک موضوع واحد ارائه کنیم تا مخاطبان با توجه به علائق و داشته‌های فکری و عاطفی خودشان بهره‌مند شوند.

ما روایت‌های شخصی مهمانان از امام حسین (ع) را به مخاطب عرضه می‌کنیم؛ اگر برنامه‌ساز ما برای  بسته‌بندی و ارائه این محتوا به مخاطب، خلاقیت  به خرج دهد، آن اتفاق نو و اثرگذار رخ خواهد داد. به قول حضرت حافظ: «یک قصه نیست غم عشق و وین عجب/ کز هر زبان که می‌شنوم نامکرر است»

کدام  برنامه و  مهمان «نشان ارادت» برای شما جذابیت بیشتری داشت؟

اتفاقاتی که با حضرت سیدالشهدا (ع) و قیام عاشورا گره می‌خورد با متر و معیار زمینی قابل سنجش نیست. این که من بگویم این برنامه را پسندیدم یا آن برنامه حسابی سروصدا کرد نمی‌تواند معیار مناسبی برای کامیابی این برنامه باشد.گاهی گفت‌و‌گویی به ظاهر ساده رقم می‌خورد، اما چه بسا که امضای حضرت سیدالشهدا(ع) پای آن می‌خورد و روی مخاطبان تأثیر شگرفی می‌گذارد.

با این حال برخی مهمانان برایم خاطره‌انگیز شدند. مثلاً آقای مجید شهریاری که از بازیگران خوب سینما و تلویزیون هستند در این برنامه خیلی بی‌تکلف گفتند که من از آقا سیدالشهدا(ع) گلایه دارم چون سال‌هاست که مداح هیئت هستم، اما هنوز آقا مرا نطلبیده و به کربلا نرفته‌ام. به فاصله ۴۸ ساعت بعد از این گفت‌و‌گو تصویرش را از فرودگاه امام‌خمینی (ره) برای ما فرستاد گفت که رزقش را از امام حسین (ع) گرفته و عازم کربلا است.

همین اتفاقات شیرین به ما انگیزه می‌دهد. شاید حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به برکت همان فردی که آنجا نشسته گوشه چشمی هم به ما بکند. یا گفت‌وگو با فرهاد قائمیان و ارادتی که به حضرت سیدالشهدا (ع)  و حضرت ابوالفضل(ع) داشت هم برای من خیل جذاب بود. اهل تعارف نیستم اما در مجموع خودم را در جایگاهی می‌بینم که در محضر این عزیزان تلمذ می‌کنم و دلدادگی را از آنها یاد می‌گیرم. تلاش آنها برای این که در دستگاه معرفتی حضرت سید‌الشهدا(ع) بهترین خودشان باشند برایم ستودنی است.

حس و حال خودتان در زمان گفت‌و‌گو با مهمانان و ضبط برنامه چگونه است؟

همان حسی را دارم که موقع رفتن به هیئت و محفل عزداری امام حسین (ع) به من دست می‌دهد. حتی سعی می‌کنم مقدمات رفتن به این محافل را هم رعایت کنم. نشان خادمی حرم حضرت سیدالشهدا(ع) که تاج افتخار من است را به سینه می‌زنم، خودم را معطر می‌کنم و با وضو روی صندلی گفت‌و‌گو می‌نشینم. شاید خیلی‌ها با این رویکرد موافق نباشند، اما نگاه من به اجرای «نشان ارادت» این گونه است. این رعایت ادب و احترام به عاطفه شکل گرفته در برنامه را در تأثیرگذاری بر مخاطب موثر می‌دانم.

در قالب یک پیشنهاد، خطاب به دوستان و اطرافیان‌تان این جمله را چگونه کامل می‌کنید؟ «نشان ارادت» را ببینید چون….

پرسش سختی است و در پاسخ تعابیر متعدد و زیبایی را می‌توان به کار برد، اما من می‌گویم نشان ارادت را ببینید چون از یک عشق مشترک و عزیز می‌گوید.
بهنازوفایی‌وحدت