فیلم سینمایی نارگیل۲، فیلمی به نویسندگی حمزه صالحی، تهیه کنندگی سید ابراهیم عامریان و کارگردانی سید داوود اطیابی است،که در سال ۱۳۹۸ تولید شد و از ۱۸ مرداد ۱۴۰۲ در سینماهای ایران به روی پرده رفت. داستان فیلم درباره‌ی سه عروسک طلسم شده است که بابا حاجت از آن‌ها مراقبت می‌کند و به دنبال معجونی می‌گردد تا طلسم بدی را از آن‌ها بردارد. در این فیلم هنرمندانی چون؛ بیژن بنفشه‌خواه، سحر قریشی،غلامحسین لطفی،علیرضا استادی،امید روحانی،شقایق دهقان،نصرالله رادش وغلامرضا نیکخواه به ایفای نقش پرداخته اند. خبرنگار صبا با تهیه کننده، کارگردان و نویسنده این اثر گفت و گوی داشته، که در ادامه می خوانید.

عامریان: سینما، هنر دوران هاست.

سینمای کودک و نوجوان، مقوله‌ای است که برای پرداخت نیاز به انگیزه های درونی و دغدغه های بیرونی دارد، با این وصف نزدیک شدن شما به این حوزه در سینما، از چه منظری اتفاق افتاد؟

سینما، هنر دوران هاست و نمی‌توان برای آن یک مابه ازای زمانی در نظر گرفت که تنها جوابگوی مختصات امروز باشد، سینما هنر فرداست و مخاطب سینمای فردای ما همین کودکان و نوجوانان هستند. من به عنوان تهیه کننده اگر دغدغه تغذیه کردن مخاطب کودک را نداشته باشم، سینمای آینده و پیش رو در حوزه مخاطب به خطر خواهد افتاد. به همین صورت بچه ها باید از همین دوران سینما رفتن را و تماشای فیلم روی پرده سینما را البته با فیلمهای با کیفیت یاد بگیرند، نهادینه کردن این فرهنگ و عادت در آینده موجب  می شود تعداد سینماروهای ما بیشتر باشد.

برای این منظور اثر باید دارای چه فاکتورهای باشد؟

سرگرم کنندگی و در عین حال آموزنده بودن از فاکتورهای اصلی سینمای کودک و نوجوان است. ساخت فیلم برای رده سنی بزرگسال بسیار راحت‌تر است، اما به تبع آنکه بچه‌های امروزی دنیا و فضای خاصی را تجربه می‌کنند، ساخت اثر خوب را سخت می‌کند و از آنجا که نکات آموزنده هم باید در اثر وجود داشته باشد، این مسیر ‌پرچالش است.

بازخورد و واکنش مخاطبان نارگیل۲ را تا به این لحظه چطور ارزیابی کرده‌اید؟

رضایت ما تا همین اندازه بوده که نارگیل همچنان در سینما سانس دارد. اما نسبت به سیاستگذاری اکران سینمایی گلایه دارم، چرا که به فیلم نارگیل به اندازه‌ای که باید اهمیت ندادند و سانس های بعداظهری که اصطلاحا ما به آن سانس مرده می‌گوییم را به فیلم اختصاص داده‌اند. ولی با وجود اینکه فیلم تا بحال سانس شب نداشته است، اما فروش قابل قبولی را در حوزه کودک ثبت کرده است.

به نظر شما آثار تولیدی ایرانی در حوزه کودک و نوجوان، نسبت به جهان در چه سطحی است؟ آیا می‌توان امیدوار بود که فیلم های تولیدی در این رده سنی مخاطبانی از سراسر جهان داشته باشند؟

در انیمیشن ما این اتفاق افتاده است. ما در ساخت و اکران خارجی انیمیشن در سطح جهان در همین چند سال اخیر پیشرفت خوبی داشتیم. اما فیلمسازی در سبک رئال و عروسکی به جهت تفاوتی که در فرهنگ ها وجود دارد و نیاز فیلم به آموزنده بودن، کار را سخت می کند. چرا که ما اثری می‌سازیم برای کودک ایرانی و تفاوت‌های فرهنگی عبور از مرزهای سبک زندگی را سخت می‌نماید. تمام این مسائل طبیعتا روی ساختار فیلم تاثیر می‌گذراند، خصوصا در حوزه کمدی که ارتباط تنگاتنگی با آداب و سنت های یک جامعه دارد. ممکن است مسئله ای که یک کودک  و یا نوجوان ایرانی را می خنداند، برای یک کودک خارجی خنده آور نباشد. به همین جهت انیمیشن در ایجاد زبان مشترک جهانی موفق‌تر است.

سید داوود اطیابی: فیلم‌های ما گرایش خاصی به هجوگرایی دارد

از چالش‌های ساخت مجموعه‌ای اثر نارگیل بگویید؟

فیلم سینمایی نارگیل در اصل قبل از سریال نارگیل ساخته شد . اما چون در دوران کرونا شرایط اکران نداشتیم، سریال را ساختیم و بعد از آن هر دو مجموعه را اکران کردیم. در واقع الگوی سریال از سینمایی آن گرفته شده است. البته فیلم نارگیل۲ هم قرار بود سال گذشته اکران شود که به دلیل التهابات کشور در سال گذشته، ما صلاح دانستیم اکران اثر را به تعویق بیندازیم.

قبل از کارگردانی فیلم نارگیل۲، فیلم مبارزان کوچک را در پرونده کاری خود دارید، تجربه کار گذشته، تا چه اندازه می‌تواند در ساخت اثر جدید تاثیر داشته باشد؟

قطعا هر کاری که انجام می شود، تجربه ای را در خود دارد که در اثر بعدی نمود پیدا می‌کند. فیلم مبارزان‌کوچک تجربه موفق و خوبی بود که بارها از تلویزیون پخش شد. شاید به لحاظ درونی من با یک اثر که قبلا کارکردم ارتباط بهتری گرفته باشم، اما به این معنی نیست که مسیر پیشروی متوقف شده است، چرا که برای خود بنده کارگردانی هر فیلم تجربه‌ی را در پی داشته که حتما از آن در کار بعدی استفاده کرده ام. تجربه محدوده  وسیعی دارد که از همان مرحله ابتدایی تا انتهایی ساخت اثر در جزء به جزء کار وجود دارد. مثلا در کارگردانی فیلم نارگیل، من روی مخاطب شناسی شناخت بهتری پیدا کرده بودم که از آن در این کار بهره بردم.

شکل‌گیری روند موسیقی فیلم نارگیل چگونه بود؟

عموما تمامی عناصری که در فیلم هست، همیشه از قبل درباره آنها در گروه تولید شور و مشورتی انجام شده است. اما جالب است که موسیقی فیلم نارگیل را قبل از ساخت فیلم به صورت دمو تهیه کرده بودم، این مسئله بسیار به پتانسیل و انسجام اثر کمک کرد. یعنی من موسیقی را همان موقع به صورت همزمان در زمان فیلمبرداری پخش می‌کردم، به همین خاطر تاثیر موسیقی و نوا به ریتم اثر، روند بازی بازیگران و حتی روی دکوپاژ به خوبی حس می‌شد. بعد از اتمام تولید، موسیقی اصلی با جزئیات بیشتر و مختصر تغییراتی روی کار صداگذاری شد.

ساخت کار سینمایی برای گروه کودک و نوجوان شما را با چه چالش هایی مواجه می‌کند؟  خصوصا اینکه شما در اثر نارگیل از دنیای فانتزی، مجیک و جادو هم استفاده کرده‌اید؟

در ابتدا بگویم که علاقه شخصی خود بنده به سبک  کلاسیک و رئال است. به همین خاطر تلاشم بر این است که خیلی به فضاسازی های سورئال نزدیک نشوم، اما بهرحال برای ایجاد جذابیت اثر برای دنیای کودکان و نوجوانان که دنیای تخیل است، از این سبک هم استفاده می‌کنیم. بنابراین به کارگیری عناصر فانتزی در اثر سلیقه شخصی من نیست و بیشتر به تناسب جذابیت برای مخاطب به کار گرفته شده است. اما نمی‌توان کتمان کرد که عنصر جادو، ماوراء و سر ناشناخته ها در جذب مخاطب ، خصوصا کودک و نوجوان تاثیر دارد، البته در بزرگسالی این رویه تغییر می‌کند و علاقه مخاطب به آثار منطقی و جدی بیشتر می‌شود.

کست های که برای بازیگری در کار کودک انتخاب می‌کنید با چه معیارهایی است و اینکه پس از انتخاب استقبال بازیگران از نقش آفرینی در این گونه فیلم ها چگونه است؟

برای بستن کست بازیگری همواره یک درجه بندی را از پیش برای خود دارم. این درجه بندی شامل بازیگران سوپراستار، استار و حرفه‌ای می‌شود. در مورد اول یعنی سوپر استار که به طور کل ما در ایران نداریم، سوپر استار به بازیگرانی می‌گویند که به جز محدوده جغرافیایی خود در تمام جهان شناخته شده باشد. در مورد دوم یعنی بازیگران استار و ستاره، به بازیگرانی می‌گویندکه تنها درمنطقه و محدوده جغرافیایی خودشان ستاره اند، مانند رضا عطاران، گلزار و … مورد سوم هم شامل بازیگران حرفه‌ای می‌شود که تخصص بازیگری دارند. در مورد بازی در فیلم سینمایی کودک نوجوان باید بگویم خیر، بازیگران استار هیچ رغبتی برای حضور در این حوزه را ندارند و ما هم به سراغشان نمی رویم، اما بازیگران حرفه ای خوب، برای تجربه اندوزی و بازی در قالب های مختلف، وقتی دعوت به پروژه می‌شوند، استقبال و به این سینما ورود می‌کنند. در مجموع  در این درجه بندی بازیگر سوپر استار که نداریم، بازیگر استاری که ممکن است مخاطب به خاطر آن بلیت تهیه کند و به سینما بیاید، رغبتی به بازیگری در این فیلم‌ها ندارند و تنها بازیگران حرفه‌ای هستند که در این فیلم‌ها بازی می‌کنند.

از زمانبندی اکران سینمایی نارگیل راضی هستید؟

گردشی بودن ماه‌های قمری روی ماه‌های شمسی تاثیر خوبی ندارد، تطابق بعضی ایام با ماه های مثل مهر و … که کارکرد خاصی دارند، امور کشور، خصوصا در حوزه فرهنگ را با چالش همراه کرده است. خصوصا در حوزه اکران های سینمایی. با این حال منتظر نتایج اکران مهرماه به سبب بازگشایی مدارس هستیم، هرچند معتقدم اکران فیلم در تابستان به جهت تعطیلی مدارس می‌توانست بهتر باشد،که با محرم مصادف شد. همچنین اکران نوروزی هم برای این سبک فیلم‌ها قابل توجه است.

ارزیابی تان از سینمای امروز و استقبال مخاطب چیست؟

فیلم‌های ما گرایش خاصی به هجوگرایی دارد، که برای خود بنده هم باعث تاسف است. اینکه مردم برای دیدن یک بازیکن فوتبال خارجی(رونالدو) هجوم می برند، مسئله ای است که جای آسیب شناسی از فرهنگ را دارد. نه اینکه بازیکن فوتبال خوب نیست و یا … اما هجوم بردن به سمت و سوهایی که بیشتر نماد موج گرایی دارد آسیب است. همچنین استقبال مخاطب از یک فیلم تنها به خاطر رقصیدن یک بازیگر، منطقی نیست. به همین خاطر احساس می‌کنم در این میان لازم است وزارت ارشاد ورود کند و با رفع معضل، فرهنگ و تمدن ایرانی را در مسیر صحیح تری قرار دهد. در مجموع معتقدم ملاک اثر خوب تنها فروش نیست و اگر مسئولین برای حل این معضل ورود نکنند، بنده هم به عنوان یک کارگردان اجبار دارم به هر طریق اثری را روانه پرده اکران کنم که مخاطب پسند باشد. خوشبختانه در فیلم نارگیل موقعیت های رقص و آوازی و شاد هست اما به ورطه هجو‌گرایی نمی‌افتد.

چه افقی برای آینده حرفه‌ای خود متصور هستید؟

من در سینمای کودک، با توجه به پنج فیلمی که ساخته ام، تجربه های خوبی کسب کرده ام. اما عدم استقبال و … گاهی دلسردم می‌کند. کانون خانواده در ایران دچار تغییرات فاحشی شده که حتما تاثیر گذار روی سینمای هم هست، دنبال مقصر نیستم، اما ریشه همه اینها مشخصا به سیاست‌های اجتماعی، سیستم های اقتصادی و… برمی‌گردد. کاش مسئولین تصمیم گیرنده، با دیدن این تلفات جبران ناپذیر، به خودشان بیایند و این رویه را ادامه ندهند.

صحبت پایانی:

قصه فیلم نارگیل کاملا متناسب برای کودک و خانواده است. یعنی هم خانواده‌ها از دیدن فیلم لذت می برند و هم از اینکه می‌بینند بچه‌ها از تماشای یک فیلم لذت می برند، خوشحال هستند. حس خوب تا پایان فیلم باقی می‌ماند و کسی ناراحت و ناراضی سالن را ترک نمی‌کند. البته حتما نقدهای هم به فیلم وارد هست، که در صورت سازندگی اتفاقا باعث پیشرفت کار خواهد شد. در ادامه فیلم نارگیل برای مخاطبانی که فرزند هم ندارند، به تناسب موضوع و پرداخت جذاب تماشایی است و خوشبختانه بیشتر تبلیغات فیلم از راه دهان به دهان بوده است.

حمزه صالحی: کودک مخاطب بسیار بی‌رحمی است

در ابتدا بگویید که تجربه کار در تلویزیون چه تاثیری در فرایند نگارش اثر سینمایی برایتان داشته است؟

بنده از سال ۱۳۸۷ با تلویزیون کار کودک را شروع کردم و به جهت روتین بودن و وسعت برنامه‌های تلویزیونی و پخش زنده، خوشبختانه با ارتباط تنگاتنگی که با بچه‌ها داشتم، تجربه خوبی را در این دوره ۷ ساله کسب کرده‌ام.  در این هفت سال حدود ۲۵۰۰ فیلمنامه نیم ساعته نوشتم که هر روز در پخش زنده استفاده می‌شد. این موقعیت برای بنده تمرین فوق العاده‌ای بود که در آن آبدیده شدم و به نقاط مثبت و ضعف خود اشراف پیدا کردم. در کنار کار با کودکان صحبت با روانشناسان و تحقیقات، همه و همه برای بنده و بقیه مثل دانشگاه بود.  اینکه واقف شویم برای موضوع بچه‌ها چه موضوعاتی باید طرح شود و چگونه قصه را به جذاب‌ترین شکل نمایشی کنیم که بچه‌ها تا پایان قصه  همراه باشند. این تجربه‌ها بسیار موثر بود برای  پرده حرفه‌ای‌تر که سینما بود.

 فیلم سینمایی نارگیل ۲ اساساً به چه چیز می‌پردازید؟

یکی از مهمترین بحث‌های این فیلم مسائل خانواده است، برای بچه‌هایی که در جهان مدرن به واسطه تنیدگی‌شان با فضای مجازی و تکنولوژی تعبیر خانواده دچار تغییر شده است. بچه‌های امروزی ما به نوعی فردی‌زندگی می‌کنند تا جمعی! در نارگیل  این هدف را داشتیم که فرهنگ اصیل خانواده که یک تشکل جمعی است را یادآوری و بازسازی کنیم تا این فرهنگ کنار هم بودن و منسجم بودن اعضای خانواده نهادینه شود.  همچنین از دیگر اولویت‌های ما  این بود که به دور از بدآموزی همه مصادیق اخلاقی را مودبانه تعریف و آموزش دهیم.  به همین دلیل در محوریت این فیلم یک خاندان است به نام خاندان راستگو که پاشنه آشیل فیلمنامه = در دور شدن و فاصله گرفتن این خانواده از راستگویی است.

آیا در نگارش از داستان‌ها و مثل‌های ایرانی نیز استفاده کرده‌اید؟

به طور کلی فضای فانتزی این رویکرد را می‌طلبد. بنده خودم اصالتاً بختیاری هستم و با ادبیات فولکلور این منطقه به سبب قصه‌های که از مادربزرگم می شنیدم، آشنا هستم.  طبیعتاً در ذهن همه نویسنده‌های ایرانی قواعد فانتزی از ادبیات فولکلور برآمده از همین سرزمین است و این تاثیر ناخودآگاه در اثر خود را نشان می‌دهد. حتی اگر ارجاع و یا اشاره مستقیم به اثر اقتباسی نشود.

جایگاه کمدی در سینمای کودک از منظر شما به عنوان یک نویسنده چیست؟

کارتون‌هایی که برای کودکان ساخته می‌شود مانند تام و جری و… گویای این است که بیشتر از کمدی موقعیت در این آثار استفاده می‌شود، معتقدم که چقدر خوب است که در قصه‌گویی نمایشی به بچه‌ها بیش از آنکه شخصیت‌ها صحبت کنند بیشتر یک موقعیت و یا اتفاق و اکت را ببینند. در نارگیل ۲ بسیار از موقعیت‌های کمدی بهره بردیم.  برای کودک معمولا کمدی به شکل کلام اتفاق نمی‌افتد و ما به شدت لازم داریم چیزی را نمایش دهیم که بچه‌ها را به هیجان بیاورد و توجه آنها را جلب کند.  بچه‌ها بیشتر اهل دیدن فعال هستند به همین خاطر اهمیت رنگ آمیزی هم در کار کودک بسیار است. اما وقتی به سراغ نوجوان می‌رویم این رده سنی بیشتر در شنیدن فعال  هستند، در این بخش اگر ادبیات مخصوص نوجوانان را بشناسیم دست ما برای نویسندگی و استفاده از شوخی‌های کلامی درست بازتر است.

با این حساب از نظر شما فیلم نارگیل ۲ یک سینمای جذاب برای کودک است؟

سوال خوبی پرسیدید،  چرا که ذهنیت جامع بر این منوال شکل گرفته که فیلم نارگیل یک کمدی است در صورتی که نارگیل یک فیلم کودک است و تمام مولفه‌های کار کودک را داراست. اگر   می‌بینید در بخش‌هایی شوخی‌های کلامی را نیز برای بزرگسال در آن جای دادیم به این دلیل است که ما می‌دانستیم که بزرگسالان معمولا همراه کودک در سینما حضور دارند به همین خاطر نیاز به قصه‌ای داریم که مخاطب بزرگسال را نیز همراه خود کند.  اما به طور قطع فیلم نارگیل صد در صد، متعلق به بچه‌هاست، همچنان که بزرگسالان نیز از دیدن آن لذت می‌برند.  در نارگیل نوع قصه، نوع روابط و گره دراماتیک همه و همه طوری طراحی شده که برای کودک مناسب است.

 آیا پیش از این با داوود اطیابی کارگردان اثر نیز همکاری داشته‌اید؟

خیر اثر نارگیل اولین همکاری ما بود. پیش از این افتخار همکاری با برادر ایشان مسعود اطیابی را داشتم،  فیلمنامه نارگیل  در ابتدا پیشنهاد بنده بود به آقای عامریان که بعد از آن این همکاری شکل گرفت و من مفتخر بودم که در این پروژه خدمت آقای داوود اطیابی باشم.

چند درصد از فضای کمدی و فانتزی که در تحریر  آن را به نگارش درآورده بودید در اثر به بار نشست؟

این هم سوال خوبی است به هر حال توقع پروداکشن عجیب و پرهزینه مانند فیلم‌های فانتزی جهان را نداشتیم. من علاقه قلبی به جهان عروسک‌ها دارم و معتقدم ورود عروسک به اثر  دنیای فانتزی را نیز با خود به همراه می‌آورد. در مجموع به نظرم با توجه به ویژوال‌هایی که اضافه شد  خروجی اثر به فیلمنامه نگارش شده بسیار نزدیک و قابل قبول است.

آیا کار فانتزی دیگری هم در دست دارید؟

یک کار کاملا فانتزی درباره نوروز است که برای اولین بار در ایران در ژانر کودک به آن پرداخت شده است همانطور که می‌دانید ما فیلم‌های کودک  زیادی در دنیا درباره جشن کریسمس و بابانوئل داریم اما جای خالی این  موضوع در ایران حس می‌شود. فیلم نوروز هم کاملاً متناسب با خانواده و کودک است و اکران آن هم بسیار مناسب برای همان روزهای نوروز است.  در این فیلم از همان ابتدا المان‌های فانتزی کاملاً رعایت شده و ویژوال افکت‌های جذابی را به کار برده‌ایم و خوشحالم که آقای نادری دل را به دریا زد و وارد تهیه این اثر شد برای خود من هم خروجی اثر جذاب است که ببینم این جهان فانتزی که روی کاغذ به تحریر درآورده‌ایم  چگونه روی پرده سینما نمایشی می‌شود.

 بازخورد مخاطبان را از اثر نارگیل چگونه دیده‌اید؟

مشاهدات من عینی است، سعی می‌کنم به سینما بروم و میان مردم فیلم را تماشا کنم. خوشبختانه از این تجربه  فیدبکی را که انتظار داشتم گرفتم چرا که  در حین تماشای اثر ندیدم کسی حوصله‌اش سر برود. من معتقدم که مخاطب کودک بسیار بی‌رحم است، چرا که اگر اثری را دوست نداشته باشد حتی ثانیه آن را دنبال نمی‌کند و حتی ممکن است در سالن‌های سینما بین مردم راه برود. خوشبختانه در طول  تجربه تماشای اثر نارگیل ندیدم که بچه‌ها حوصله‌شان از دیدن اثر سر برود.

چه فاکتورهایی را برای نگارش اثر کودک رعایت می‌کنید؟

باید بین اجزای قصه، فاصله‌های مشخصی را تعریف کرد فاصله تعریف کردن قصه، ایجاد شوخی‌های موقعیت و بخش موزیکال یک مهندسی خاصی می‌طلبد که با ریتم و ذهن بچه‌ها هماهنگ باشد و آنها را خسته نکند.  مانند آثار دهه ۶۰ ،  آنها این مسیر را به درستی طی کردند و پاساژ‌ها به صورت تقریبی به طور کامل و منظم حفظ شده است.

صحبت پایانی:

حمزه صالحی اگر در ساخت کودک از نظر مالی تامین شود هیچ جای دیگری نمی‌رود! در سینمای کودک، ما مخاطبی داریم که تلویزیون رهایش کرده است. در اواخر دهه ۸۰ تلویزیون دوران طلایی در ساخت آثار کودک داشت که تکرار نشد. شبکه‌های مختلف برنامه‌های متنوعی را برای بچه‌ها داشت فیتیله‌هاف پنگول، خاله شادونه رنگین کمان و غیره. اما باید گفت که با وجود زحمتی که در حال حاضر در تلویزیون کشیده می‌شود متاسفانه محصول ویژه‌ای برای کودک وجود ندارد. و به طور کامل تلویزیون از دوران اوج خود در برنامه سازی کودک فاصله گرفته است.  به همین خاطر در حال حاضر بنده در سینما حاضرم با دستمزدی  خیلی کمتر اما در همین حوزه کار کنم. چهارچوب ساخت کار کودک در دنیای یکسان است. به همین خاطر بنده هیچگاه کار غربی‌ها را رد نکردم فضای تربیتی در کار کودک در همه جای دنیا رعایت می‌شود.  در حال حاضر مخاطب کودک ما به حال خودش رها شده است به همین  خاطر بازیگران و کارگردان و سینما داران خیلی برایشان جذاب نیست که  در حوزه کودک و نوجوان فعالیت کنند. برگزاری یک جشنواره در طول یک سال کافی نیست.  جشنواره کودک متاسفانه در حال حاضر خودش یک آسیب است، چرا که نگاه جشنواره‌ای به فیلم کودک دارند، بدون در نظر گرفتن سرگرم کنندگی آن.در حالی که ما احتیاج به فیلمی داریم که برای مخاطب کودک ساخته باشد نه در مورد کودک!  نگاه جشنواره ای متاسفانه سیگنال اشتباه به کارگردانان می‌دهد. از نظر من ما نیاز داریم که هر سال ۴ الی ۵ فیلم مانند دزد عروسک‌ها، گلنار و… داشته باشیم تا بتوانیم به همان سینمای خوب پرفروش سال‌های گذشته در دهه ۶۰ برگردیم. این مسئله حتماً نیازمند یک همت جمعی  و حمایت همه جانبه است.  شرایط کار کودک بسیار غم انگیز است ما که این حوزه را رصد می‌کنیم کاملاً فهمیده‌ایم. نباید بچه‌ها را رها کرد.

سمیه خاتونی/ مریم عظیمیگفت و گوی صبا با عوامل