صبا در پرونده چالشی این هفته خود به سراغ موضوع کتاب و کتابخوانی رفته است. درجوامع امروزه کتابخوانی و میزان گرایش به مطالعه، یکی از شاخص‌های توسعه به شمار می‌رود و بررسی‌ها نشان می‌دهد مطالعه و کتابخوانی وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و عمدتا مردم ایران از خرید و یا مطالعه کتاب گریزانند و اقدامات لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته است. لذا در این زمینه کشور ما به شدت نیازمند تبلیغات و اطلاع رسانی و در مجموع فرهنگ‌سازی است که در این راستا نقش رسانه‌ها بسیار موثر و پررنگ خواهد بود. صدا و سیما در کشور ما یکی از نهادهای تاثیرگذار در جامعه‌پذیری مردم است و با قدرت و فراگیری‌ای که دارد یک قطب فرهنگ ساز در کشور به حساب می‌آید. با این حال سوالی که پیش می‌آید این است که رسانه ملی در مقاطع مختلف و خصوصا در مدیریت فعلی تا چه اندازه اهتمام ورزیده است، تا مراجعه عموم مردم به کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها بیشتر شود؟ خبرنگار صبا با طرح این سوال به سراغ مسئولان و صاحب نظرانی در این حوزه رفته است؛ در ادامه با پاسخ کارشناسان، همراه صبا باشد

قادر باستانی( کارشناس علوم ارتباطات) :مشکل نگاه ایدئولوژیک و محفلی است

مشخصا پاسخ خیر است. رسانه ملی موفق به این کار نشده در حالی که بهترین ظرفیت‌ را برای تبلیغ و ترویج کتاب و کتابخوانی در کشور دارد. دلیل این امر این است که صدا و سیما هیچ برنامه جذاب و تاثیرگذاری در این زمینه تولید نکرده است. مشکل صدا و سیما در بحث ترویج کتابخوانی چندین مورد را شامل می شود، اول اینکه  این سازمان، در برنامه سازی خود حرفه‌ای فعالیت نمی‌کند، وقتی یک شبکه رادیویی و یا تلویزیونی بخواهد فعالیت حرفه‌ای داشته باشد در ابتدا باید دیدگاه‌ها و سلایق مخاطبان خود را مورد توجه قرار می‌دهد! در حالی که ما این لحاظ و توجه به مخاطب عام را در رسانه ملی شاهد نیستیم. برنامه‌هایی که در صدا و سیما راجع به مقوله کتاب پخش می‌شود مشکل نگاه ایدئولوژیک و محفلی دارند. البته که در طول سالیان برنامه‌هایی با موضوع کتاب تولید و پخش شده‌است اما تا به حال تاثیر آنها را شاهد نبوده‌ایم و آنچه که  مشخص است این است که هر چقدر جلوتر می‌رویم فاصله نسل جدید ما با کتاب خواندن از نسل قبلی بیشتر می‌شود. به یاد داریم که برنامه کتاب باز با اجرای سروش صحت توانسته بود مخاطبان زیادی را با خودش همراه کند اما باز هم، همان نگاه محفلی و عینک ایدئولوژیک باعث شد که این برنامه هم تعطیل شود. بنابراین مشکل ترویج فرهنگ کتابخوانی در رسانه ملی یک وضعیت ریشه‌دار است، صدا‌و‌سیما در برنامه‌های پرمخاطب خود دائم تبلیغ کالاهای تجاری را می‌کند چون برایش درآمدزایی دارد، در حالی که این مسئله ترویج فرهنگ کتابخوانی است که نیاز به تبلیغات وسیع دارد. صدا و سیما تمایل چندانی به این نکته از گذشته تاکنون نداشته و ندارد. موضوع بعدی اینکه ترویج کتاب باید به صورت غیر مستقیم در سریال‌ها اتفاق بیفتد. درکشورهای مختلف، شبکه‌های تلویزیونی از طریق تولید فیلم و سریال سبک زندگی را برای مخاطبان الگوسازی می‌کنند. یعنی کاراکتر در داستان خود پرورش می‌دهند که کتابخوان اند و یا سریالی را با اقتباس از یک اثر ادبی می‌سازند. اما متاسفانه برای متولیان صدا‌‎و‌سیما پرداخت به مضامین ایدئولوژیکی و سیاسی در اولویت است. همچنین همه می‌دانیم که عادت به کتاب خواندن در دوران کودکی شکل می‌گیرد به همین دلیل انتظار می‌رود که صدا و سیما در برنامه‌هایی که مختص به کودکان و نوجوان است موضوع کتاب را به صورت خیلی جدی تر از سر بگیرد هر چند برنامه‌هایی با موضوع کتاب خواندن در برنامه‌های کودک گنجانده شده بود اما این برنامه‌ها تاثیرش در بازار نشر احساس نشده است. برنامه‌های رسانه ملی باید پاسخگوی نیازهای فرهنگی جامعه باشد اما اکنون تنها پاسخگوی عده‌ای محدود است. تیم کنونی صدا و سیما با ریاست جناب آقای جبلی  برخلاف دوره‌های پیشین به صورت خیلی روشن و واضح بیان می‌کنند که هدف و وظیفه‌شان رضایتمندی همان اقلیت هوادار و مد نظر خودشان است. آنها در این هدف گذاری آنقدر قرص و محکم هستند که ریزش مخاطبان رسانه ملی در طی سالیان نیز آنها را وادار به تغییر رویکرد نکرده است تا جایی که این رسانه به تازگی مرجعیت خبری خود را نیز از دست داده است. بحث ترویج و اشاعه فرهنگ کتاب نیز در همین پارادایم قابل بررسی و تحلیل است؛ یعنی کتاب‌های معرفی می‌شوند که در قالب و هم راستا با رویکرد و اهداف جناحی و … است. به همین منظور تنها ناشران خاصی امکان ورود به محدوده برنامه‌ها را دارند. پیشنهاد بنده  در این زمینه این است که صدا و سیما سیاست کلی خود را اصلاح کند و به جای اینکه رسانه‌ای برای  اقلیتی از جامعه باشد واقعا رسانه‌ای ملی باشد. در مقوله کتاب برنامه‌هایی پربازدید تولید کند و در این برنامه از منتقدین و نویسندگان دعوت شود و با ایجاد بحث‌های پرچالش حول محور کتاب  باعث شود بازار نشر و کتاب گرم شود. البته که باید در پایان بگویم که من امید چندانی به تغییر سیاست‌گذاری‌های صداوسیما ندارم، امیدوارم که شبکه‌های اجتماعی که هم اکنون تا حدودی جایگزین رسانه‌های مهم تر شده‌اند و همچنین کسانی که رسانه‌های پربازدید دارند این مهم، یعنی ترویج فرهنگ کتابخوانی را در دستور کار خویش قرار دهند.