دست خط هر فرد  مانند اثر انگشت، می‌تواند اثری منحصر به فرد از ویژگی های شخصیتی، فیزیکی، روحی، روانی و هویت افراد باشد. چرا که خط ناشی از طرز کار عصب و به نوعی نشانگر سن، فرهنگ، شغل افراد است. با این فرض به نظر می آید که اگر کسی یاد بگیرد که زیبا بنویسد، قطعا روح او هم درگیر با این هنر به پالایش و زیبا اندیشی رسیده است. علی فراهانی، استاد جوانِ خطاطی با خودکار، از ۳ سالگی به کمک پدرش خواندن و نوشتن را یاد گرفت. در نوجوانی به مدرسه‌ موسیقی رفت و قرار بود در آن رشته بماند، اما مسیر زندگی او جور دیگری رقم خورد. وی ده سال پیش خطاطی را به‌صورت حرفه‌ای شروع کرد و بیش‌تر تمرکزش را بر روی خطاطی با خودکار قرار داد. خبرنگار صبا با این هنرمند درباره هنر خطاطی و خوشنویسی گپ و گفتی داشت که در ادامه می‌خوانید.

از چه زمانی خوشنویسی را شروع کردید؟

از کودکی خط خوبی داشتم، تا اینکه تصمیم گرفتم مبحث خط را در زندگی ام به صورت حرفه ای تر دنبال کنم و از آن حالت خط متداول روزمره خارجش کنم. در حال حاضر، حدود ۲۰ سال است که به خط و خوشنویسی مشغول هستم. از ۱۰ سال گذشته که در این شاخه تدریس را آغاز کردم، کار خوشنویسی برایم  وجهه ی تخصصی‌تری گرفت.

از جه ابزاری در خوشنویسی استفاده می کنید؟

درباره ابزار باید بگویم که بیشتر مخاطبان و هنرجویان، مرا به عنوان خوشنویس با خودکار می شناسند. به تناسب اینکه از همان کودکی در کلاس های انجمن خوشنویسان شرکت می کردم به قواعد خط نویسی با قلم آشنا بودم، و همان قواعد خطاطی با قلم را با خودکار تطبیق وپیاده کردم. در همان زمان که فضای مجازی برای همه تازگی داشت، من جزو اولین کسانی بودم که  تصویرهای خطاطی با خودکار خود را در فضای مجازی منتشر کردم، البته پیش از این هم خطاطی با خودکار انجام می شد، اما در فضای مجازی منتشر نشده بود.در همان زمان تعداد زیادی کاربران برایشان سوال شده بود که من این خط‌ها را با چه ابزاری می‌نویسم، همین شد که من ابزار خود یعنی خودکار را هم در گوشه تصویر گذاشتم و سپس عکس آن را منتشر می کردم. برای مردم خیلی باور پذیر نبود که با خودکار بتوان به این شکل خطاطی کرد و می پرسیدند که نوع خودکار من چیست؟ من بیشتر از خودکار بیک استفاده می کنم چرا که حس می کنم که اصلا خودکار بیک با اینکه ساخت یک شرکت فرانسوی است، برای این کار ساخته شده است. طراحی توپی گرد خودکار بیک همخوان با سر قلم های ایرانی است.

نقطه عطف ورودتان به دنیای حرفه ای تر در خوشنویسی چگونه آغاز شد؟

یکبار با همین شیوه خوشنویسی با خودکار، یک فیش بانکی را پر کردم و چون همان لحظه برای خودم هم جالب بود، از فیش بانکی عکسی گرفته و در صفحه اینستاگرام خود منتشرش کردم. پس از مدتی این تصویر خیلی وایرال شد و در برنامه تلویزیونی «حالا خورشید» نمایش داده شد و جناب آقای رشیدپور در همان برنامه اعلام کرد که قصد دارند صاحب این دست خط را پیدا کنند، و به این صورت شد که من به برنامه دعوت شدم  و از آنجا به بعد ،دیگر در این حرفه شناخته  شدم، پس از آن از در برنامه‌های متنوع‌تر دیگری هم حضور پیدا کردم و خوشنویسی با خودکار را آموزش می دادم.

در خوشنویسی خود را بیشتر خوشنویس با قلم می‌دانید یا با خودکار؟

من بیشتر فعالیت هایم بر پایه خوشنویسی با قلم بوده است و مدرک خود را از انجمن نیز در همین زمینه اخذ کرده ام. هم اکنون نیز مدرس خوشنویسی با قلم و خودکار هستم، علاوه بر این کار نقاشی-خط هم انجام می‌دهم. اما در کل مرا به هنرمند خوشنویس با خودکار می شناسند.

درباره هنر نقاشی – خط توضیح دهید؟

این هنر در این روزها بیشتر با عنوان کالیگرافی جا افتاده است که واژه درستی نیست، چرا که ترجمه همان کلمه خوشنویسی به انگلیسی است. نقاشی خط تلفیقی از نقاشی، فرم و خط است که یک اثر را پدید می‌آورد. حالا به مثابه اینکه هنرمند نقاش باشد یا خطاط، ممکن است در بعضی از آنها عیار خط بیشتر نمایان شود و یا بیشتر فرم  در محوریت قرار بگیرد.

بیشترین آسیب شناسی که در حال حاضر در هنر خوشنویسی ایرانی احساس می کنید، چیست؟

متاسفانه بعضی اساتید و اشخاص به جای آنکه خطاطی را تمرین کرده و در اثر به صورت زنده ارائه کنند، خط مورد نظر خود را حالا در قالب شعر و یا هرچیز دیگر با استفاده از فونت های آماده کامپیوتری پرینت کرده و بعد با اضافه کردن رنگ و سایه آن را تزئین می کنند، شاید این مسئله برای مخاطب عام قابل تشخیص نباشد، اما برای ما خوشنویسان در مواجهه با اثر، از همان ابتدا معلوم می شود که این اثر هنری نیست و نوعی شابلون زنی یا کپی به حساب می‌‍‌‌آید و فاقد روح و ارزش هنری است. این مسئله باعث ماشینی شدن خوشنویسی در عصر حاضر شده است.

خط نگارشی شما چیست؟

خط اصلی من در خوشنویسی نستعلیق است البته خط شکسته هم کار می‌کنم. در تاریخ فقط یک نفر به ۲ خط در حد استادی مسلط بود، آن هم میرزا غلامرضا بود. در دوران معاصر نیز استاد غلامحسین امیرخانی که بزرگترین استاد خط هستند، تنها خط نستعلیق کار می کنند.

در دوره حاضر که شرایط محیطی و اجتماعی، بسیار ما را از هنر و آرامش دور کرده است، تاثیر هنر خوشنویسی را بر ذهن و بروز خلاقیت های فردی چگونه دیده‌اید؟

خط خودکاری، هنری است که اتفاقا کاربردهای روزمره نیز دارد و ما از هنرجویان خود می خواهیم که از این خط در کارهای روزمره خود استفاده کند. به همین دلیل عده بیشتری مجذوب این مدل از خوشنویسی می‌شوند. بیشتر هنرجویان ما کسانی بوده اند که سابق بر این از خط خود خجالت می کشیدند و یا گاهی کسانی که دچار ضعف اعصاب هستند، تراپیست آنها برای بازیابی و پرورش روح شان شرکت در دوره های خوشنویسی را برای آنها تجویز می‌کند، جالب آن است که این دوستان حتی پس از گذراندن دوره نیز باز علاقه دارند که در این جلسات گروهی شرکت کنند. خوشنویسی هنری است که انسان را صبور می کند،به این صورت آدم عجول و بی اعصاب نمی‌تواند در این شاخه دوام بیاورد، خوشنویسی به ذات هنری آرامش دهنده است که در سکون و سکوت درونی به تبلور می‌رسد، به این صورت این هنر برای کسانی که حس می کنند دچار ناراحتی های روحی و روانی مختلف هستند، می تواند یک تمدد اعصاب و رهایی از پریشانی ها را برایشان به ارمغان بیاورد.

سمیه خاتون