فیلم «ابر مرد سینما» به کارگردانی نادر طریقت که این روزها در سینمای هنر و تجربه به اکران در آمده به زندگی هنری ناصر ملک مطیعی بازیگر و ستاره سینمای ایران می‌پردازد و مخاطبان و علاقه‌مندان به این شخصیت هنری را به ضیافتی از نوستالژی، تاریخ و سیاست مهمان می‌کند. خبرنگار صبا با نادر طریقت و دو نفر از منتقدان سینما در مورد این فیلم گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.

ابر مرد سینما یک فیلم ۱۲۰ دقیقه‌ای است در مورد زمان فیلم چه نظری دارید؟

ابر مرد سینما در زمره فیلم‌های مستند گفت‌وگو محور قرار می‌گیرد. وقتی که در سینمای مستند قرار است مبنای اصلی‌مان گفتگو با چهره‌های سینمایی باشد تایم ۱۱۰ یا ۱۰۰ دقیقه‌ای زیاد است و می‌تواند مخاطب را خسته کند. سینمای مستند کلاً در مملکت ما خواهان چندانی ندارد به خصوص به نسبت مخاطبان سینمای داستانی و ما این را در جشنواره سینما حقیقت هم شاهد هستیم. کسانی که در جشنواره سینما حقیقت شرکت می‌کنند افراد بسیار خاصی هستند که یه مقدار با تامل‌ و تفکر بیشتر و یک مقدار هم از جامعه انتلکتوال‌تر به سینما توجه می‌کنند. پس اینجا برای ارتباط برقرار کردن با مخاطب تایم زیاد خود می‌تواند دور کننده باشد.  نادر طریقت سال‌های عمرش را در زمینه سینمای مستند گذاشته و چند مورد هم فیلم داستانی ساخته و امروز با ابر مرد سینما به زندگی  ناصر ملک مطیعی یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ سینمای ایران که مطمئناً بدون او سینمای ایران در مبحث بازیگری می‌لنگید پرداخته است. ای کاش نادر طریقت یک مقدار زودتر این فیلم را تمام می‌کرد و زمانی که ناصر ملک مطیعی در قید حیات بود خودش این فیلم را می‌دید و از آن لذت می‌برد.

غیر از منابع و شیوه‌ای که آقای طریقت استفاده کرده‌اند آیا شکلی بود که بتواند باعث جذابیت بیشتر اثر شود؟

زمانی که سراغ چهره‌ای مانند ناصر ملک مطیعی می‌روید مسلماً ممیزی‌های سر راهتان قرار می‌گیرد و این کارگردان است که با هوش بالا سراغ افراد، مباحث و صحبت‌هایی می‌رود که ممیزی نتواند آن را خراب کند و مسلماً آقای طریقت همه این مسائل را پشت سر گذاشته‌اند. چهره‌هایی که برای این گفتگو انتخاب کرده‌اند افرادی بودند که از لحاظ موقعیت سینمایی ما مشکلی نداشته باشند. بالاخره چهره‌ای مثل ملک مطیعی که چهل و دو سال به لحاظ کاری توقیف بوده و پرداختن به داستان زندگی او جذابیت‌های خاص خودش و نکات مثبت و منفی هم برای کارگردان خواهد داشت. پرداختن به سینمای قبل از انقلاب باید جوری انتخاب و انجام شود که مخاطب بتواند هم از آن سود و هم لذت ببرد و کارگردان نیز به آن رستگاری ذهنی که مد نظرش است دست یابد.

در این فیلم مبحث موسیقی بسیار پررنگ است در این مورد بگویید.

به دلیل توجیه اقتصادی در تولید فیلم مستند و به خاطر اینکه پول زیادی وسط نیست و نهاد، سازمان و ارگانی به کارگردان کمک نمی‌کند تهیه‌کننده‌ای که قرار است کار را جمع کند مجبور است تا جایی که می‌تواند هزینه تولید را کاهش دهد و اینجاست که تولید کننده‌ها و کارگردان‌ها به سراغ موسیقی انتخابی می‌روند و این حتی در سینمای بین‌الملل و در تولید فیلم کوتاه هم مرسوم است. اما اینجا برگ برنده فیلم ابر مرد سینما این است که کارگردان و تهیه کننده  به تولید فیلم احترام گذاشته، با یک آهنگساز همکاری کرده تا موسیقی اورجینال ساخته شود و شما می‌بینید که مابین عوض شدن صحنه‌های گفتگو  و عکس‌ها این موسیقی چقدر به بار دراماتیک کار کمک کرده است. مجتبی تیموری سال‌هاست در رادیو سینما و تئاتر فعالیت می‌کند و موسیقی او کمک شایان توجهی به خروجی فیلم ابرمرد سینما کرده است. امیدوارم از این به بعد دوستان عزیز کارگردان حتی در آثار مستند جایگاه ویژه‌تری برای موسیقی در نظر بگیرند.

به عنوان یک منتقد فکر می‌کنید چه سیاست‌های امروز باید باشد برای اینکه مخاطب به سینمای مستند که برای بالا بردن فرهنگ و سطح دانش او بسیار مفید است تمایل بیشتری نشان دهد؟

از لحاظ فرهنگی و در سبد فرهنگی خانوار ایرانی باید حتماً به سینمای مستند و سینمای حقیقت توجه بیشتری کنیم. در این مبحث کودکان میانسالان و کلاً از نظر سنی همگان مد نظر من هستند. ما باید سینمای مستند و کوتاه قوی داشته باشیم که سینمای بزرگسالمان بتواند هویت‌مند باشد. فکر می‌کنم دستگاه‌های سینمایی باید با یک نگاه جدید و غیر بدبینانه به سینمای مستند نزدیک شوند. سینمای مستند پولی برنمی‌گرداند و متاسفانه سینمای ما این سال‌ها بیشتر نگاه بیزینسی پیدا کرده است. خرید تیکت و خیلی مسائل دیگر یک صفحه سنگین به روی سینه سینمای مستند گذاشته است. مسئولان ما باید نگاه بهتر و راحت‌تری به سینمای مستند داشته باشند تا این سینما هم دیده شود. در کل اگر گروه هنر تجربه و همین تعداد کم سانس نبود دوستان مستندساز باید چه دلخوشی می‌داشتند! باز هم باید از هنر و تجربه تشکر کرد که با همین تعداد سالن سینمای کم چراغ اکران سینمای مستند و فیلم کوتاه را روشن نگه می‌دارند.

مریم عظیمی