سال‌هاست درباره شیوه اکران و نظام‌نامه اکران بحث‌های مختلفی در جریان است و برخی از عدالت و برخی از بی عدالتی در اکران که اصطلاحا منجر به فیلم‌سوزی می‌شود سخن می‌گویند.

در راستای اجرای مفاد ماده ۳ آیین نامه ساماندهی و نظارت بر نمایش سالن‌های سینما مصوب اسفند ۱۳۹۹ هیات وزیران مبنی بر الزام سازمان امور سینمایی به تهیه دستورالعمل نحوه نظارت بر نمایش در سالن‌های نمایش فیلم و نیز انجام ماموریت تنظیم‌گری، زمان بندی و عدالت در نمایش آثار سینمایی دارای پروانه نمایش، نظامنامه اکران سینمای ایران توسط شورای راهبردی اکران تنظیم و با تصویب رییس سازمان سینمایی ابلاغ می‌شود.

نظام‌نامه اکران در ۲۶ ماده، امور مربوط به اکران را مشخص کرده و سیاست‌های مربوط به این حوزه را به شکلی صریح و شفاف اعلام کرده است. بنابراین با مراجعه و مطالعه این نظام‌نامه متوجه می‌شویم که قوانین به صراحت پیش‌بینی و اعلام شده است. قوانینی که می‌تواند پاسخگوی سوتفاهم‌ها و تعابیر و تفاسیر افراد ذی‌نفع در اکران و راهگشای مدیریت درست در چرخ اکران شود. اما این که همچنان با برخی اعتراض‌ها در خصوص اکران به خصوص در چند هفته اخیر مواجه شده‌ایم ما را بر آن داشت تا در چالش این هفته روزنامه صبا به این موضوع توجه ویژه کنیم و تصمیم گرفتیم به سراغ منتقدان و کارشناسان فعال رسانه برویم که در چرخه اکران ذی‌نفع نیستند تا از نگاه آنان به بررسی این موضوع بپردازیم.

روزنامه صبا همواره آمادگی انعکاس نظرات اهالی فرهنگ و هنر، مدیران و کارشناسان فعال در این عرصه را دارد.

سعید رجبی فروتن معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی شدA`˜h»j

فیلم‌سوزی اصطلاح رایجی در ادبیات سینمایی ایران است که منظور از آن اکران بی‌قاعده و فله‌ای فیلم‌ها در یک بازه زمانی است. در این شیوه از اکران، مجال و زمان کافی برای جا افتادن و دیده شدن فیلم‌ها به دلیل تغییر پر شتاب برنامه اکران وجود ندارد و مخاطب نیز با سردرگمی امکان فرصت لازم برای انتخاب و تماشای فیلم مطلوب خود را پیدا نمی‌کند.

اخیراً با‌گذشت بیش از ۹ ماه از سال و اکران۵۰ فیلم سینمایی بار دیگر فیلم‌سوزی بر زبان‌ها و قلمها جاری شده است تا گواهی برای شکست و بازماندن تعدادی از فیلم‌ها در گردونه رقابت با فیلم‌های پر فروش باشد. به این خاطر کلیدواژه فیلم‌سوزی از سوی صاحبان فیلم‌های کم مخاطب، ضریب بیشتری می‌گیرد تا شورای صنفی نمایش پایش را از روی گاز بردارد و سرعت تعویض فیلم‌ها را کاهش دهد.

نگارنده اعتقاد دارد، ناکامی بعضی از فیلم‌ها در اکران این هفته‌ها ارتباط معناداری با تعداد فیلم‌های روی پرده ندارد. برای اثبات این گزاره از داده‌های جدول فروش فیلم‌ها در دهه ۹۰ کمک می‌گیرم تا نشان دهم تعدد فیلم‌های اکران شده عامل چندان موثری در دیده نشدن برخی از فیلم‌ها نیست و  برای تحلیل فروش ناچیز فیلم‌ها باید به سراغ پارامترهای دیگری رفت.

همانطور که در جدول پیداست در سال ۹۳ با تغییرات گسترده در فضای سیاسی اجتماعی کشور، تعداد فیلم‌ها و تماشاگران سینمای ایران به ترتیب بیش از ۲۰ و ۳۰ درصد رشد می‌یابند. این روند افزایشی تا ابتدای اسفند ۱۳۹۸ یعنی تا زمان شیوع کرونا و حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل دو ساله سینماها ادامه می‌یابد. در دوره مطالعه رکورد تعداد فیلم اکران شده با رسیدن به ۸۵ عنوان فیلم شکسته می‌شود اما به دلیل تنوع مضمونی و فضای نسبتاً باز در جامعه، نمودار فروش فیلم‌ها سیر صعودی به خود می‌گیرد. در آن دوره ضریب اشغال صندلی و سالن‌های سینِما که یک و نیم برابر کمتر از ظرفیت سینماها در سالجاری بود، برای سینماداران نسبتاً راضی کننده بود و اصطلاح فیلم‌سوزی بسامد زیادی در زبان اهالی سینِما و سینمایی‌نویسان نداشت.

در سالجاری با وجود بیش از ۷۰۰ پرده سینِما فقط ۵۰ فیلم تاکنون اکران شده‌است و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا پایان سال به ۶۰ عنوان نرسد و به نصاب ده سال قبل یعنی ۱۳۹۲ نزدیک شود.

در دوره مورد مطالعه به دلیل رونق نسبی سینِما فیلم‌ها پس از اکران (ولو با فروش ضعیف) از ارزش افزوده برخوردار می‌شدند و رایت آن‌ها با بهای خوبی برای عرضه در شبکه ویدیویی در نیمه اول دهه ۹۰ و انتشار در سکوهای نمایشی در سالهای پایانی دهه ۹۰ به فروش می‌رفت. با رکود سینِما در سالهای اخیر، سامانه های ویدیوی درخواستی تولید محتوای اختصاصی(سریال) را مورد توجه قرارداده‌اند و بیشتر طالب فیلم‌های سینمایی پر فروش و متوسط هستند. در چنین شرایطی نگرانی سرمایه‌گذاران فیلم‌های شکست‌خورده تشدید می‌شود و بر تنور فیلم‌سوزی می‌دمند.

در یک جمع‌بندی به نظر می‌رسد، دلیل اصلی شکست فیلم‌های غیرکمدی در سالجاری را باید در رفتار تماشاگرانی جست که فعلاً انتظار آن‌ها از سینِما در غیاب تولیدات سرگرم کننده تلویزیونی و کم‌کاری و مهاجرت سینماگران مؤلف و دغدغه‌مند به دلیل فراهم نبودن شرایط برای ساخت فیلم‌های اجتماعی، خندیدن و فراموش کردن مشکلات ریز و درشت زمینی و آسمانی است!