افتتاحیه چهل و دومین جشنواره تئاتر فجر ساعت ۱۸ و سی دقیقه فردا یکشنبه اول بهمن ماه همزمان با آغاز به کار بخش صحنه‌ای این دوره از جشنواره در تالار دکتر ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر برگزار می‌شود. به همین بهانه در تحریریه روزنامه صبا تصمیم گرفتیم در چالش این هفته، بخش بین‌الملل مهمترین رویداد تئاتری کشور را با سوالی مورد بررسی کوتاهی قرار دهیم تا پلی برای انتقال نقطه نظرات هنرمندان به مسئولان در جهت رشد و اعتلای فرهنگ و هنر کشور باشیم. نکاتی مانند تاثیر تحریم‌ها، عدم حمایت مادی و معنوی مسئولین از تئاتر در طول سال و نبود سیاست‌گذاری‌های مستمر بین‌المللی به عنوان مهمترین نکات مطرح شده در این چالش است که توسط هنرمندان عرصه تئاتر مورد بررسی قرار گرفته است.

بله یک دوره‌هایی موفق شد این کار را انجام بدهد. اما کم شدن ارتباطات بین‌المللی با کارگردانان و کشورهای صاحب نام در زمینه تئاتر که بنا بر علل مختلفی که بخشی از آن به عدم روابط و ارتباطات هنری موثری که قبلاً مثلاً در دهه ۷۰ و ۸۰ داشتیم و ورود افرادی خارج از جهان تئاتر به این عرصه در بخش مدیریت این روند را تغییر داد. من دبیر دوره سی‌ام جشنواره تئاتر فجر بودم و در آن دوره آثار زیادی از کشورهای مختلف به جشنواره فجر آمد و قاعدتاً زمانی که این آثار به جشنواره فجر راه پیدا می‌کردند خود آن کارگردانان آثاری از تئاتر ایران می‌دیدند و کارهایی  مسلماً توجه‌شان را جلب می‌کرد. هر آمدی یک رفتی دارد و این یکی از حسن‌های جشنواره است. به هر حال این همان آمد و رفتی بود که باید بین تئاتر ایران و تئاتر جهان برقرار می‌شد اما در این  چند دوره اخیر اینگونه نبوده و بحث‌های زیادی هم در آن دخیل است، مثل بحث‌های اقتصادی چرا که کار تئاتر یک اجرای زنده است و به مانند فیلم نیست که شما بتوانید یک  کپی از آن را در هر جایی از دنیا که بخواهید روی پرده ببینید. تئاتر یک پدیده زنده است و گروه تئاتری باید به صورت زنده در محل اجرا حضور داشته باشد و این هزینه‌هایی مثل رفت و برگشت، هتل و … را شامل می‌شود که باعث شد ما آن داد و دهش‌های یک دهه یا دو دهه قبل را نداشته باشیم. شما می‌توانید همزمان با اکران جهانی یک فیلم سینمایی از طریق پلتفرم‌ها یا فضای مجازی به آن فیلم دسترسی پیدا کنید اما هرگز در تئاتر چنین امکانی وجود ندارد و هرگز کیفیت کامل یک اجرای زنده را با بهترین فیلمبرداری هم نمی‌توان منتقل کرد و نمی‌توان این داد و دهش و لذت را جایگزین یک اجرای زنده کرد. وقتی این ویژگی را از تئاتر بگیریم آن تاثیری که باید از دست می‌رود. مثلاً ما در جشنواره‌های تئاتر خارجی شرکت می‌کنیم و  این نوعی از آموزش است منتها طبیعتاً عده زیادی از فعالان عرصه تئاتر نمی‌توانند در این رویدادها شرکت کنند پس راه درستش این بود که تئاتر از کشورهای دیگر به جشنواره‌های ایران بیاید و هنرمندان ایرانی بتوانند با جدیدترین متدهای تئاتری، تکنیک‌ها و سبک‌های اجرایی آشنا شوند و این اتفاق در گذشته در جشنواره فجر می‌افتاد. وقتی این از تئاتر گرفته می‌شود آن فرایند تاثیر و تاثر که گروه‌های تئاتری نسبت به یکدیگر دارند از بین می‌رود. حال جای شکرش باقی است که یک سری از گروه‌ها خودشان با ارتباطاتی که با جشنواره‌ها برقرار می‌کنند به جشنواره‌های خارجی می‌روند. مثلاً خود من چند ماه پیش با کاری به نام «گردآفرید» با موضوع نمایش‌های شرقی در جشنواره تئاتر روسیه شرکت کردم، آنها اثر من را دیدند و من هم در مدتی که آنجا بودم چند اثر نمایشی دیدم. مسلماً آنها از من ایده‌هایی گرفته‌اند و من هم از آنها، وقتی که این داد و دهش کم می‌شود یا از بین می‌رود جریان تئاتر دچار مشکل می‌شود. مثلاً سال گذشته فقط چند کشور همسایه که تئاتر ما در سطح بهتری از آنهاست به جشنواره فجر آمدند. آنها واقعاً چه چیزی می‌توانند به داشته‌های ما اضافه کنند! ما باید از جایی که تئاتر درجه یک است و معیار و متر قابل قبولی دارد مانند آلمان، فرانسه، حتی امریکا گروه‌هایی را دعوت کنیم تا در این جشنواره شرکت کنند و بچه‌های تئاتری ما در کنار تماشاگران علاقه‌مند آثار را ببینند و تحت آموزش و تاثیر غیر مستقیم قرار بگیرند.

فائزه زارع زاده فرد