سوسن اصلانی یکی از چهره‌های شناخته شده در موسیقی معاصر و همسر زنده یاد استاد حسین دهلوی است. او نوازنده پیشکسوت سنتور، آهنگساز و سرپرست گروه «خجسته» است. اصلانی دارای مدرک درجه یک هنری از سوی وزارت فرهنگ است و درطول سالها فعالیت مستمر، آثار زیادی ساخته و کتاب‌هایی در حوزه نظری موسیقی تالیف کرده است. او درجایگاه مدرس، سهم به سزایی در پرورش هنرجویان ساز سنتور ایفا کرده است. خبرنگار صبا با او درباره فعالیت‌های اخیرش به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید.

شما از معدود هنرمندانی هستید که درکنار فعالیت‌های عملی درحوزه موسیقی ایرانی، همواره به نگارش کتاب و متدهای آموزشی هم پرداخته‌اید. اما امروزه مشکلات زیادی وجود دارد که انتشار آلبوم‌ها را با رکود مواجه کرده و همچنین هزینه هنگفت چاپ کتاب‌های آموزشی در موسیقی باعث دلسردی هنرمندان دراین زمینه شده است. با وجود این مشکلات، چشم‌انداز فعالیت‌های‌تان ازاین منظر را چطور ارزیابی می‌کنید؟

مشکلات حوزه چاپ دراین سال‌ها مانع از به سرانجام ‌رسیدن آثار نظری درحوزه موسیقی شده است. انتشار آلبوم هم دشواری‌های خاص خود را دارد و هنرمند به ‌تنهایی نمی‌تواند هزینه تهیه یک آلبوم را فراهم کند. کما این‌که درحال‌ حاضرکارهایی را در قالب صوتی و کتاب آموزشی آماده چاپ دارم که به دلیل مشکلات در حوزه نشر و هزینه‌های هنگفت، هنوز منتشر نشده‌اند. البته در سال‌های گذشته انتشار کتاب‌های آموزشی و تئوری در زمینه موسیقی از شرایط بهتری برخوردار بود. به‌عنوان مثال، کتاب‌ «نوا و راست پنج‌گاه» با استقبال زیادی مواجه شد و حتی طی این سال‌ها بارها تجدید چاپ هم شده است. همین‌طور؛ آلبوم «نگاه گمشده» با هدف معرفی هفت دستگاه و آلبوم و کتاب «رقص بهار» که درآواز اصفهان است و تمام فرم های موسیقی را در برمی‌گرد و به شکل ساز و آوازی آن را کار کرده‌ام از کتاب‌های پرطرفدار دراین سال‌ها بوده است.

حدود سه دهه پیش گروه «خجسته» را تاسیس و کنسرت‌های متعددی را در ایران و اقصی نقاط جهان اجرا کرده‌اید، اما در سال‌های اخیر کمتر شاهد فعالیت این گروه بوده‌ایم، دلیل این مسئله چیست؟

گروه «خجسته» در واقع یکی از اولین گروه‌های موسیقی بود که در دهه هفتاد آن را پایه‌گذاری کردم. ازآنجایی که دراین گروه از همکاری با خوانندگان و نوازندگان مختلفی بهره می‌گرفتم، کنسرت‌های متعددی را در داخل و خارج از کشور برگزار کردیم. اما درسال‌های اخیر به دلیل بروز بیماری کرونا و تعویق درفعالیت‌های فرهنگی‌ وهنری، فعالیت گروه هم در رکود قرارگرفت. از سویی دیگر، بعضی از اعضای گروه یا به خارج از کشور رفتند و یا سرگرم پروژه‌های دیگری شدند که این مسئله کار را برای همکاری مجدد درگروه مشکل کرد. به‌طورکلی، جمع کردن گروه کار سختی است و همه پراکنده شده‌ایم. با این‌حال، درسال جدید برنامه‌های تازه‌ای در دست دارم که امیدوارم گروه «خجسته» درسال جدید به زودی فعالیت خود را از سر بگیرد. جا دارد به این نکته اشاره کنم که از سال تاسیس موسسه هنرمندان پیشکسوت به عضویت آن درآمده‌ام و این موسسه نقش زیادی در حمایت از هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری داشته است به‌طوری که تمام هنرمندانی که عضو این موسسه هستند، آن را خانه دوم خود می‌دانند.

درحال‌ حاضر جایگاه ساز سنتور را در عرصه موسیقی ایرانی چطور می‌بینید؟

خوشبختانه دراین سال‌ها علاوه بر این‌که بر تعداد نوازندگان ساز سنتور اضافه شده است، در گروه‌ها هم به این ساز توجه بیشتری شده است. از همه مهم‌تر این‌که در اغلب آموزشگاه‌های موسیقی، این ساز با متد زنده‌یاد فرامرز پایور تدریس می‌شود. خود من هم در طول سال‌های تدریس، شاگردان زیادی را چه در هنرستان و چه به شکل خصوصی پرورش داده‌ام که بعضی از این شاگردان، امروز تبدیل به استادان توانمندی شده‌اند و به آموزش مشغولند. فضای مجازی هم دراین سالها شرایطی را فراهم کرده است تا هنرمندان مستعد دراین زمینه، گوشه‌ای از تلاش‌های‌شان را در قالب تک نوازی، دونوازی و گروهی به نمایش بگذارند.

باتوجه به این‌که خود شما از دانش‌آموختگان هنرستان موسیقی هستید، خروجی هنرستان موسیقی را امروز چطور ارزیابی می‌کنید؟

البته چندسالی است که بازنشسته شده و دیگر در هنرستان تدریس نمی‌کنم و طبعا از فعالیت هنرستان موسیقی خبری ندارم. اما این را می‌دانم که برای آن‌که هنرجویان موسیقی بتوانند این رشته را به شکل آکادمیک فرابگیرند، ورود به هنرستان بهترین کار است.

بعضی از هنرمندان پیشکسوت به این مسئله اشاره دارند که پارتیتورهایشان در کشوی میزکارشان باقی مانده و زمینه‌ای برای اجرای این آثار در ارکسترها وجود ندارد. این را می‌دانم که بعضی از قطعات استاد دهلوی دراین سال‌ها به مناسبت‌های مختلف در ارکسترها اجرا شده است، اما درباره ساخته‌های خود شما چقدر این اتفاق افتاده است؟

ناگفته نماند که سبک من در موسیقی با سبک استاد دهلوی متفاوت بوده است. بعضی از ساخته‌های استاد دهلوی دراین سال‌ها توسط ارکسترها اجرا شده و هنوز هم می‌شود. درباره آثار خودم هم باید بگویم، بعضی ازاین کارها به شکل ارکسترال اجرا شده و برخی دیگر را هم خودم سعی کرده‌ام در قالب گروهی یا تک‌نوازی اجرا و ضبط کنم. خوشبختانه امروز، تنظیم‌کنندگان زبده‌ای در موسیقی پدید آمده‌اند که باوجود آن‌که اغلب جوان هستند ولی به خوبی به این حیطه اشراف دارند. منتهی بعضی از آثارم باید برای ارکسترها تنظیم شود تا سازهای مختلف بتوانند این قطعات را بنوازند که هنوز این اتفاق نیفتاده است.

پیش از شروع گفت‌وگو به این مسئله اشاره کردید که کار تازه‌ای در دست دارید، اگرممکن است دراین‌باره توضیح دهید.

درحال‌حاضر مجموعه تازه‌ای در دست دارم که شامل هشت تصنیف در شور و متعلقات است و چهار آواز بیات ترک، افشاری، ابوعطا و دشتی را دربرمی‌گیرد. این اثر درواقع یک مجموعه آموزشی است که به دوستداران یادگیری ساز سنتور و کسانی که می‌خواهند موسیقی ردیف‌دستگاهی را یاد بگیرند شناخت می‌دهد تا بدانند تفاوت هرکدام ازاین آوازها در چیست. علاوه براین‌که این اثر  جنبه آموزشی دارد، حال‌و‌هوای هرکدام از آوازهای گنجانده شده دراین کار هم می‌تواند برای مخاطبان موسیقی اصیل ایرانی جذابیت داشته باشد. من دراین مجموعه سعی کرده‌ام از اشعار شاعرانی چون مولانا، اسماعیل خلج و زنده‌یاد خواهرم صوفیا اصلانی که طی سال‌های اخیر او را از دست دادم بهره بگیرم. علاوه برآن، الان دوکتاب «بیات ترک» و «چهارگاه» را برای چاپ آماده دارم.

آزاده صالحی