جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی یک رویداد ویژه سینمایی است که توسط موسسه فرهنگی هنری «فصل هنر» ایده‌پردازی، طراحی و با گذراندن فراز ونشیب‌هایی نهایتا ۲۶ تا ۳۰ اردیبهشت ماه در پردیس باغ کتاب تهران برگزارشد. هدف از برگزاری این جشنواره نمایش زیست‌بوم، فرهنگ، گستره‌ زیست‌بوم، آیین‌های فرهنگی و مذهبی، سبک زندگی، آداب و رسوم و سنن اقوام ایرانی، تاریخ اقوام، میراث فرهنگی ملموس و ناملموس و ظرفیت‌های گردشگری متنوع و رنگارنگ درقاب سینما بود. پس از گذشته یک هفته از پایان آن با مهدی حیدری مدیر این جشنواره به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا ببینیم تا چه اندازه به اهداف جشنواره نزیک شده‌اند.

باتوجه به این‌که این جشنواره با هدف پرداخته شدن به ظرفیت فیلم‌های بومی درسینمای ایران برگزار شد چه خلایی دراین زمینه احساس کردید؟
متاسفانه سینمای ما امروز به پایتخت و تولید فیلم‌های آپارتمانی محدود شده است. درواقع، سینمای فعلی از سینمای اقوام و قومیت به شکل‌هایی که قبلا ساخته می‌شد، مثل «دونده»، «گیلانه»و… دور شده است. الان کسی  که دوست دارد خودش و فیلمش دیده شود متاسفانه باید حتما به تهران کوچ کند. در حالی‌ که در کشورهای دیگر این‌طور نیست و اگر فیلمسازی ولو از کوچک‌ترین منطقه دنیا، فیلم خوبی ساخته باشد می‌تواند فیلم خود را درجشنواره‌های معتبر در معرض دید مخاطبان بگذارد. به‌خصوص درسال‌های اخیر که پلتفرم‌ها دسترسی مخاطبان به فیلم‌ها را بدون مرز کرده است. ولی در ایران درسال‌های اخیر، ملاک به این شکل شده است که اگر کسی می‌خواهد فیلم بسازد حتما باید در تهران باشد، طبعا این مسئله یک آفت به شمار می‌رود.

می‌خواهید بگویید سینمای ما باید از حالت تک‌قطبی بودن خارج شود؟
دقیقا، درسال‌های اخیر فیلمسازان مستعدی در استان‌های مختلف کشور فعالیت می‌کنند ولی عملا مورد توجه و حمایت قرار نمی‌گیرند. تصور کنید در حال ‌حاضر چقدر فیلم درباره اقوام مختلف ایرانی ساخته شده است؟ سینمای ما به معنای واقعی کلمه از این منظر دچار خلاء‌های جدی است. دلیلش هم این است که امروز ۸۰ درصد فیلم‌ها آپارتمانی هستند و آن ۲۰ درصد باقی هم در شمال کشور یا به‌ندرت درشهرهای دیگر ساخته می‌شوند.

باتوجه به تجربه اولین جشنواره فیلم اقوام ایرانی، دیدگاه مخاطب را نسبت به آثار بومی چطور ارزیابی می‌کنید؟
علیرغم بعضی افکار که ایده‌شان حذف قومیت‌هاست، برگزاری این جشنواره نشان داد که مخاطب به خوبی می‌تواند با فیلم‌هایی به غیراز زبان فارسی هم ارتباط بگیرد. درست است که زبان رسمی و معیار ما فارسی است، ولی نمی‌توان منکر وجود زبان‌های دیگری چون بلوچ، کردی و ترکی شد و انتظار داشته باشیم که فقط فیلم‌هایی به زبان فارسی به نمایش در بیایند. زیبایی سینما به تنوع آثار از این منظر است. معتقدم، زمانی شرایط برای ساخت چنین فیلم‌هایی فراهم می‌شود که بتوانیم تمام اقوام را در قاب سینما داشته باشیم. به‌شخصه مخالف انحصارگرایی و این‌که فقط به سینمای فارسی زبان پرداخته شود هستم. بحثم این است که اصولا زیبایی ایران زمانی شکل می‌گیرد که شاهد اتحاد اقوام در کنار یکدیگر و زیر یک پرچم باشیم. نکته دیگر این که سینمای امروز به سینمای گیشه‌ای و تجاری بدل شده است. مهم‌تر این ‌که به شدت از فیلمنامه غافل مانده‌ایم و جای ساخت فیلم‌های هنری خالی است. البته با رویه بعضی از فیلمسازان که صرفا به ساخت فیلم‌هایی درجهت سیاه نمایی برای نمایش در جشنواره‌های آن طرف آب می‌پردازند هم مخالفم. چون این عده هم با تولیدات خود به غنای سینمای ایران افزون نمی‌کنند. درنتیجه، سینمای امروز رو به جلو حرکت نمی‌کند که هیچ، درحال رکود هم هست. متاسفانه، ملاک رونق سینمای فعلی، فروش میلیاردی فیلم‌های کمدی هجوگونه شده است، درحالی که این آمار و ارقام، حکایت از رونق واقعی سینما ندارد.

با این‌حال جشنواره فیلم اقوام ایرانی چقدر توانست یا در آینده می‌تواند در برداشتن حلقه‌های مفقوده دراین زمینه موثر باشد؟
همان‌طور که اشاره کردم، بخش دولتی باید بعضی از حیطه‌های فرهنگی هنری را به بخش خصوصی برون‌سپاری کند. به هرحال در جریان برگزاری این جشنواره، موسسه ما برای برگزاری دور اول این جشنواره مجبور به مشارکت و همکاری  با بخش دولتی شد که این مسئله ازنظر من، مهندسی معکوس در فرهنگ و هنر است و باید دراین عرصه‌ها خصوصی‌سازی صورت بگیرد و دولت باید مجالی را فراهم کند تا چنین جشنواره‌هایی به شکل مستقل برگزار شوند و مردم هم به این رویدادها اعتماد کنند. هر چند حضور بنیاد ایران شناسی در برگزاری این جشنواره کمک شایانی به جشنواره کرد و عملا با توجه به رویه سازمان سینمایی در دور اول این جشنواره اگر کمک‌های بنیاد ایران شناسی نبود شاید جشنواره ای برگزار نمی‌شد.

ما برای برگزاری این جشنواره یک سال زحمت کشیدیم و دوندگی کردیم و به یاری خدا، با بازخوردهای موفقیت آمیزی هم مواجه شدیم. امیدوارم این جشنواره مصادره نشود. چون خالق، طراح و ایده‌پرداز آن موسسه فرهنگی هنری  «فصل هنر» است. وقتی به ما پیشنهاد شد تا برای برگزاری این جشنواره با بخش دولتی مشارکت کنیم، ما ۷۰ درصد کار را جلو برده بودیم و جمع‌آوری فیلم‌ها انجام شده بود.

با توجه به این که جشنواره در بخش‌هایی چون فیلم کوتاه، مستند، فیلم بلند، انیمیشن، نماهنگ و… برگزار شد به نظر شما کدام بخش از موفقیت و اقبال بیشتری دراین دوره برخوردار بوده است؟
امسال ۱۶ فیلم بلند داشتیم که از این بین، ۷ فیلم برای اولین بار بود که نمایش داده شد و با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شد. درمجموع می‌توانم بگویم، در تمام بخش‌ها استقبال خوب بوده است واطمینان دارم که با مشارکت بیشتر فیلمسازان و هنرمندان می‌توانیم شاهد اتفاقات خوبی دردوره‌های آتی جشنواره باشیم. این جشنواره از دل مردم و برای مردم است و زمانی اهداف آن محقق می‌شود که هنرمندان به جشنواره اعتماد و آثارشان را برای شرکت درجشنواره بفرستند. درواقع این جشنواره مردمی است و وابسته به هیچ نهاد و گروهی نیست و فقط یک جشنواره‌ای است برای اقوام در قاب سینما و یک رویکرد فرهنگی سینمایی کشور است که می‌تواند دراعتلای سینمای ایران نقش موثری را ایفاکند.

آزاده صالحی