نمایشگاه گروهی عکس «زاستار» که در گالری ثالث برپا شد آثار عکاسی هنرمندانی نظیر مهرداد افسری، افشین شاهرودی، محمدرضا شریف‌زاده، کیارنگ علایی، محمود کلاری، رضا کیانیان، مهدی مقیم‌نژاد، سروش میلانی‌زاده، مهدی وثوق‌نیا و زنده‌یاد عباس کیارستمی روی دیوار رفت. نمایشگاه «زاستار» به همت دکتر «پژمان دادخواه» در مقام کیوریتور برگزار شد. او دارای مدرک دکترای تخصصی فلسفه هنر است و همچنین به عنوان استادیار علوم نظری هنر، هنرمند، نویسنده، پژوهشگر و مدیر هنری فعالیت دارد. خبرنگار صبا به بهانه برگزاری این نمایشگاه گروهی عکس، با دکتر پژمان دادخواه، گفت‌وگوی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.

ایده‌ی اولیه برگزاری نمایشگاه «زاستار»، چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟

همیشه ارتباط طبیعت و هنر برایم جذاب و با اهمیت بود. وقتی به تحولات هنر در گذر تاریخ نگاه می­ کردم، همواره بخش زیادی از آثار هنری را در ارتباط و پیوند وسیع و وثیق با طبیعت می­دیدم. از طرفی آثار هنری بازتاب مضامین مربوط به طبیعت است و از طرفی دیگر، مواد و مصالح شکل­دهنده این آثار برآمده از طبیعت است. پس همواره این ارتباط از دوران باستان تا عصر حاضر وجود داشته است اما امروزه به واسطه بحران‌های زیست­محیطی، هنرمندان زیادی در جهان به این امر مهم پرداخته و سعی کرده­اند با خلق آثار هنری در راستای مسائل زیست محیطی و طبیعت، نقش مهمی در عرصه اجتماعی و فرهنگی ایفا بکنند. بنابراین با توجه به این­که هنر همواره امری مهم و تاثیرگذار بوده و نقش مهمی در کیفیت زیست اجتماعی ما انسان­ ها ایفا می­ کند، سعی کردم نمایشگاهی با موضوع ارتباط طبیعت و هنر برگزار بکنم، چون همیشه بر این باورم که هنر سرگرمی و تفنن نیست و می­ تواند اهداف جدی و سازنده ­ای داشته باشد و بر انسان­ها تاثیرات عمیقی بگذارد.

میان هنرمندان این نمایشگاه، نام برخی سینماگران مطرح مثل رضا کیانیان، عباس کیارستمی و محمود کلاری به چشم می‌خورد که البته انتخاب هوشمندانه آنها کاملاً با مقوله عکاسی و طبیعت مرتبط بوده. چطور شد سراغ اهالی سینما رفتید و چرا فقط به حضور همین چند نفر اکتفا کردید؟

در خصوص هنرمندان حوزه سینما این نکته را بگویم که این هنرمندان عزیز در زمینه عکاسی نیز فعال بوده‌اند و اتفاقاً سوابق درخشانی دارند و نمایشگاه‌های موفقی برگزار کرده­اند. قطعاً هنرمندان زیادی در این حوزه مشغول به فعالیتند و دارای آثار ارزشمندی هستند و در رویدادهای بعدی با همین موضوع از آنها نیز دعوت می­ کنم. باید بگویم رویداد حاضر، یک رویداد ادامه ­دار است و قطعاً این مسیر را ادامه خواهم داد و در حال برنامه‌ریزی برای رویداد بعدی هستم.

چرا از میان انبوه سوژه‌هایی که برای عکاسی وجود دارند، سراغ طبیعت رفتید؟

یکی از دغدغه ­های امروز بشر در دنیا، بحث محیط ­زیست است. با توجه به سلطه انسان بر طبیعت و تخریب طبیعت ـ به عنوان مهم‌ترین بستر و رکن زندگی ـ مشکلات زیادی زیست بشر را تهدید و معضلات جبران‌ناپذیری ایجاد کرده است. طی دهه ­های اخیر توجه به این مساله پررنگ­تر شده و کنشگران اجتماعی­ و فرهنگی، نظریه­پردازان، منتقدان و هنرمندان به شکل­ های مختلفی در این زمینه مشغول به فعالیت هستند و تلاش دارند به آگاه­سازی انسا ن­ها، توسعه اخلاق زیست­ محیطی و در نهایت ارتقای رابطه انسان­ ها با طبیعت دست بیابند. یکی از بسترهای مهمی که امروزه در زندگی فردی و اجتماعی ما انسان ­ها نقش بی­بدیلی دارد، هنر و ادبیات است. در واقع هنرمند با زبان و بیان هنرمندانه و تاثیرگذار خود سعی دارد آسیب­ ها، چالش ­ها، ضعف ­ها، معضلات و حتی نکات مثبت و والا را به نمایش درآورده و از طریق این مسیر بر مخاطبان تاثیر بگذارد. به نظرم نقش هنرمند در جهان کنونی بسیار با اهمیت است و رشته­ های هنری مختلف تاثیرات عمیق خود را در مقاطع تاریخی بر مخاطب داشته­ اند. در بیانیه نمایشگاه بر چند نکته تاکید داشته ­ام که به نظرم می­تواند به روشن ­ترشدن بحث کمک بکند: بازتاب پدیده‌های طبیعی، ارتقای رابطه ما با طبیعت، ستایش طبیعت، بازنگری رابطه فرهنگ و طبیعت، زمینه­ سازی نگرش جدید نسبت به طبیعت و بیان آموزه ­های اخلاق زیست­ محیطی از جمله مواردی‌ست که به نوعی م ی­تواند وجه اشتراک این آثار و سنگ بنای این نمایشگاه باشد.

در انتخاب عکس‌ها، بیش‌تر زیبایی‌شناسی سوژه مد نظر بود یا نور و کادربندی و نگاه هنرمند؟

به نظرم در عرصه هنر نگاه، اندیشه و تفکر خیلی اهمیت دارد. هنرمند فقط تکنیک­ ها و فنون را بلد نیست، بلکه با تکیه بر اصول فنی و شناخت مواد و مصالح سعی دارد اندیشه و دغدغه­هایش را به بهترین شکل به نمایش بگذارد. اساساً آن‌چه باعث غنای یک اثر هنری می­ شود، نگاه و اندیشه هنرمند است. در غیر این صورت ما با یکسری آثار تکراری مواجه‌ایم که فقط به لحاظ تکنیک در اوج هستند اما هیچ نقطه متمایز یا دغدغه غایی ندارند. در این پروژه فرهنگی، هنری سعی داشتم از هنرمندانی دعوت بکنم که به نوعی صاحب‌سبک هستند و هر کدام نگاه خاص خود را دارند. در این نمایشگاه به هیچ‌وجه کار مشابه یا تکراری وجود ندارد و می­توانم بگویم در واقع شاهد ۱۰ نگاه از ۱۰ هنرمند معاصر ایرانی هستیم.

آیا آثار عکاسی ما با کیفیت هنری عکاسان جهان قابل مقایسه است یا هنوز از استانداردهای جهانی دوریم؟

این بحث خیلی گسترده و مهم ا‌ست و می­توان ساعت ها در این خصوص صحبت کرد اما به عنوان یک فرد دانشگاهی می­توانم به چند مورد مهم اشاره بکنم. یکی از مسائل حائز اهمیت در این زمینه که منجر به رشد کیفی آثار می ­شود، ترجمه و نشر کتب و مقالات متعدد است. همچنین مقطع تحصیلات تکمیلی در حوزه عکاسی و مطالعات نظری هنر، انتشار مجلات تخصصی و علمی پژوهشی، وجود نهادهای هنری و گالری­ های متعدد، دسترسی به آثار عکاسان و هنرمندان جهان همه و همه توانسته ­اند به ارتقای هنر عکاسی نسبت به گذشته کمک کنند. خوشبختانه امروز منابع غنی زیادی در اختیار دانشجویان و هنرجویان است و طبیعتاً همین امر منجر به پرورش هنرمندانی می ­شود که نگاه و اندیشه دارند و آثاری متمایز و منحصر به‌فرد خلق می ­کنند. باید به این نکته اشاره بکنم که امروزه بسیاری از عکاسان ایرانی در مقیاس جهانی شناخته‌شده و در مجامع هنری معتبر حضور داشته و جوایز و دستاوردهای ارزشمندی را کسب کرده ­اند که در نهایت سبب افتخار ایران عزیزمان هستند.

احمدرضا حجارزاده