در روزهای گذشته فیلم سینمایی «نذر بی‌بی» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محمد کریمی که به قصه دو دوست و پهلوان زورخانه که یک مشکل مالی باعث شده در آستانه شب‌های عزاداری فاصله بین آنها ایجاد شود می‌پردازد، در گروه سینمایی هنر و تجربه به اکران رسید. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار صبا با  کارگردان و بازیگران این فیلم را می‌خوانید.

محمد کریمی: به دنبال گیشه و منفعت مالی نیستم

از چگونگی ورودتان به سینما و مسیری که تا این لحظه پیموده‌اید بگویید.

من به دلیل عشق به مطبوعات و حضور پدرم در عرصه مطبوعات در این رشته فعالیت کردم و در کنار فعالیتم به عنوان رئیس مطبوعات شهرستان تهران و در هیئت پهلوانی استان تهران نیز فعالیت دارم همینطور از کودکی در کنار ورزش به رشته هنر علاقه‌مند بودم و در دانشکده سوره تحصیلاتم را ادامه دادم و لیسانس کارگردانی گرفتم. علت اینکه به سمت سینما آمدم این بود که دوست داشتم که به عشق پدرم پاسخ بدهم و به تولید فیلم در زمینه ورزش زورخانه‌ای بپردازم. از آنجایی که مقام معظم رهبری نیز دستور احیای ورزش زورخانه‌ای را صادر کرده بودند و گسترش فرهنگ علوی نیز در دستور کارمان بود تصمیم گرفتم با شروع فعالیتم در عرصه سینما به سراغ ورزش پهلوانی بروم و فیلم «پهلوان هرگز نمی‌میرد» را تهیه و کارگردانی کردم که به توفیقات بسیاری دست پیدا کرد. بعد از آن تصمیم گرفتم حداقل سالی یک فیلم در زمینه ورزش‌های پهلوانی تولید کنم. در اکثر فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی ورزش زورخانه‌ای به طور جدی دیده نمی‌شود و گاهاً در فیلم‌ها به تمسخر گرفته می‌شود لذا تصمیم گرفتم فیلمی تولید کنم که این ورزش در آن به صورت واقعی و اصولی به تصویر کشیده شود. به همین علت تمام فیلم‌هایی که تا امروز تولید کرده‌ام که حدود ۷ فیلم بلند داستانی هستند و بیش از ۱۵ مستند و کارهای ترکیبی هستند، در خط اصلی خود به ورزش باستانی می‌پردازند و اگر رد پایی از ورزش زورخانه‌ای در مطبوعات و کارهای تصویری می‌بینید اسم یکی از برادران کریمی امضای آن کار است. یکی از مسرات من این است که به تاکیدات مقام معظم رهبری جامعه عمل پوشاندیم و علاوه بر اینکه ورزش پهلوانی را به صورت واقعی به نمایش درآوردیم در زمینه گسترش فرهنگ علوی نیز تلاش کردیم. پس از فیلم «پهلوان هرگز نمی‌میرد» و فیلم های «احیا» و «پهلوان واقعی» که در رابطه با شهدای حرم بود به فیلم «نذر بی‌بی» رسیدیم که یک کار کاملا متفاوت است. خیلی خوشحالم که این فیلم در ایام محرم رونمایی شد و به اکران رسید و امیدوارم که این فیلم هدیه‌ای باشد به ساحت مقدس خانم فاطمه زهرا(س) و ایشان در این دنیا و آن دنیا دستگیرمان باشند و بتوانیم باز هم در این زمینه حرکت کنیم. خوشبختانه در این روزها اتفاقات خوبی برایمان افتاده است و دوست دارم همین جا اعلام کنم که فیلم بعدی‌مان «اینجا کسی منتظر است» موفق به دریافت پروانه ساخت شده است. این فیلم نیز موضوع پهلوانی و مذهبی دارد و به داستان زندگی یک پرستار و چالش‌هایی که با آن مواجه می‌شود می‌پردازد.

بازیگرانی مثل جلیل فرجاد، مهری آل آقا و مهرداد ضیایی در تیم بازیگران این کار هستند. همکاری با این هنرمندان چگونه شکل گرفت؟

پیش تولید هر کار سختی‌های خاص خودش را دارد و ما هم از این قاعده مستثنا نبودیم. ما کارمان را به صورت کاملاً شخصی تولید می‌کنیم و از هیچ ارگان و سازمان نهادی حمایت دریافت نکردیم و از آنجایی که اسپانسر و حمایت کننده نداشتیم تصمیم گرفتیم سراغ افراد و بازیگرانی که مناسب نقش‌های ما بودند و از نظر دستمزد با ما کنار می‌آمدند برویم و اگر در برخی از انتخاب‌هایمان کمی با چالش مواجه بودیم به این علت بوده که دست خالی بودیم که اگر بلعکس بود در انتخاب‌هایمان با وسواس بیشتری عمل می‌کردیم. اما امروز که فیلم به اکران رسیده می‌توانم بگویم که ما انتخاب‌های خوبی داشتیم که هر کدام به زیبایی در نقش‌های خودشان ظاهر شدند. از آقای جلیل فرجاد تا خانم مهری آل آقا، آقای مهرداد ضیایی و آقای سعید کریمی که همگی در نقش‌هایشان درخشیدند. در ابتدا تلاش ما بر این بود که آقای عنایت بخشی نقش حاج صفر را بر عهده بگیرند به خصوص با توجه به نقش آفرینی زیبای ایشان در سریال «پهلوانان نمی‌میرند» اما در نهایت با آقای جلیل فرجاد به توافق رسیدیم و ایشان سنگ تمام گذاشتند و به عشق اهل بیت و رفاقت دیرینه‌ای که با پدر مرحومم داشتند پذیرفتند که این نقش را ایفا کنند. به نوعی ایشان مرام پهلوانی را دوباره به تصویر کشیدند و کاری کردند کارستان و باعث شدند که ما بتوانیم بیشتر تمرکزمان را روی فیلم بگذاریم و دغدغه‌مان در زمینه دستمزد بازیگران کمتر باشد. همینطور خانم آل آقا با اینکه بانو هستند اما من می‌گویم ایشان نیز پهلوانانه آمدند و بدون هیچ چشم داشتی در کنار پروژه قرار گرفتند. آقای مهرداد ضیایی در دقیقه ۹۰ به کار ملحق شدند چرا که ما در ابتدا برای این نقش قراردادی با آقای حسن اسدی بسته بودیم اما از نظر زمانبندی و برنامه‌ریزی با پروژه دیگر ایشان به چالش برخوردیم و در آن وضعیت پیچیده از آقای ضیایی درخواست کردیم و ایشان هم لطف کردند و پذیرفتند. تمامی عوامل این فیلم از بازیگران تا تدوینگر دوم فیلم آقای حامد محمدیان، برادران تیموری که موسیقی متن را بر عهده داشتند و تصویربردار آقای سعید امیری صمیمانه و به عشق اهل بیت و حضرت زهرا  لبیک گفتند. این عشق و علاقه و همکاری در روزگاری که برای کوچکترین کارها باید ابتدا هزینه بپردازید ستودنی است و به نظرم منشا همه این‌ها رمز و رازی است که بین ما و اهل بیت وجود دارد. دو پلتفرم فیلیمو و هاشور در پی این کار هستند تا اکران آنلاین این فیلم را انجام انجام دهند و شبکه‌های مختلف تلویزیونی می‌خواهند این فیلم را پخش کنند و چه چیز از این زیباتر اما یک نکته مهم برای خود من این بود که توانستم پیشکسوتان سینما را نیز در این فیلم دور هم جمع کنم سراغ آقای رحمان مقدم همینطور آقای جواد زیتونی و آقای غلامرضا اسانلو رفتم و با حضور این پیشکسوتان توانستیم یک کار در خور توجه را بسازیم که در نهایت قضاوت میزان موفقیت فیلم بر عهده مخاطب است و امیدوارم که نمره قبولی از مخاطب بگیریم. متاسفانه پیشکسوتان سینما و تلویزیون تئاتر را فراموش کرده‌ایم و به نظرم این یک ضربه مهلک به آثار امروز می‌زند. به هر حال این عزیزان روزگاری زحمت زیادی برای این هنر کشیده‌اند و امروز انتظار دارند که نسل بعد از تجربه آنها استفاده کنند. امیدوارم که دوستان خوبم در عرصه سینما و تلویزیون هرچند که برای نقشی کوتاه باشد از این پیشکسوتان دعوت کنند تا این حس خوب هم برای آنها باشد و هم برای مخاطبی که اثر را می‌بیند.

سخن پایانی

من از گروه سینمایی هنر و تجربه تشکر فراوان دارم که زمینه‌ای را فراهم کردند تا در سالن چهارسو از فیلم رونمایی شود و در همین سالن هم اکران‌ فیلم آغاز شود. درست است که فیلم‌های کمدی تماشاگر زیادی جذب و سینما را متحول می‌کنند ولی ما در کنار آثار کمدی به این فیلم‌ها نیز نیاز داریم و باید بگوییم که ما اهل بیتی و حضرت زهرایی هستیم و این نوع فیلم‌ها نیز باید جایگاه خاص خودشان را داشته باشند و امیدوارم تا امکاناتی در این راستا فراهم شود. یک سالن سینما کافی نیست و خواهش من از مسئولین است که سالن‌ها و تعداد روزهای نمایش بیشتری در اختیار این فیلم‌ها قرار دهند و تلاش کنیم که این فیلم‌ها دیده شوند. زمان یک هفته اکران برای این آثار کم است و فرصت ۶۰ روزه ماه محرم و صفر برای این دست از آثار که متعلق به اهل بیت است و برای این روزها ساخته شده است می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. ما به دنبال گیشه و منفعت مالی در این زمینه نیستیم اگر در ماه‌های محرم و صفر به ما سالن‌های بیشتری اختصاص بدهند شخصاً حاضرم که مخاطبان به صورت رایگان فیلم را تماشا کنند چرا که دوست دارم مردم بیایند و این دست از آثار را ببینند. همین که اهل بیت نگاهی به من داشته باشند بهترین سرمایه برای من است و اصلاً به دنبال گیشه نیستم.

مهری آل آقا بازیگر : نقش هایی که بازی کردم تقریباً همه دلی بودند

وقتی یک اثر هنری بر پایه اعتقادی ساخته می‌شود، وجود این باور و حس در ایفای نقش‌ها چقدر موثر است؟

اگر این حس نباشد هیچ کدام از مراحل رسیدن به چنین نقش‌هایی به سرانجام نمی‌رسد و آن حس اولیه باید باشد. ماها همه ایرانی، مسلمان و مذهبی هستیم حال یکی شدیدتر و  دیگری نه، اما این مذهب در رگ و ریشه ما هست و با این اعتقادات و باورها همراه هستیم هرچند که ممکن است انسان‌هایی گناهکار و رو سیاه باشیم.  بنابراین حتی اگر همان اعتقادات حداقلی را در نظر بگیریم از آنجایی که آن ریشه مذهبی در ما وجود دارد خیلی راحت‌تر می‌توانیم به چنین موضوعات و کاراکترهایی خودمان را نزدیک کنیم و فکر می‌کنم اگر این باورمندی نباشد این اتفاق نخواهد افتاد و همین اعتقادات است که باعث می‌شود انسان‌ها بیایند و دلی کار کنند و هنوز هم هستند افرادی که خیلی مادی نیستند و دلی کار می‌کنند.

 تاثیر این اعتقادات بر نزدیک شدن به کاراکتر چه بود؟

کارهایی که من در زندگی انجام دادم تقریباً همه دلی بودند و خیلی خوب هم از این مسئله جواب گرفته و از این مسئله لذت برده‌ام و اعتقاد دارم که سخنی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند.  بنابراین وقتی کاری دلی باشد خداوند آنقدر زیبا چیدمان و جایگزینی می‌کند که فراتر از حد تصور شما می‌شود. خداوند بهترین شطرنج باز است و در جاییکه لازم است انسان‌ها را کیش و مات می‌کند. حال هر انسانی به این مسائل از دریچه چشم خودش نگاه می‌کند و از همان طریق نیز جواب می‌گیرد و همه این‌ها باعث می‌شود که این دست آثار مذهبی ساختشان هموارتر شود و راحت‌تر در می‌آید.

سعید کریمی بازیگر : تاثیرگذاری نقش منفی بیشتر است

پذیرش ایفای نقش منفی فیلم در میان کاراکترهای مثبت دیگری که این فیلم دارد به چه شکل بود؟

وقتی که آقای محمد کریمی برادرم می‌خواستند این فیلم را بسازند نقش مثبت کار یعنی آقا سید مرتضی را به من پیشنهاد کردند اما از آنجایی که در آثار دیگر نقش‌های مشابه این کاراکتر را بازی کرده بودم بیشتر به نقش مسعود علاقه داشتم. به نظرم نقش مسعود در این فیلم علاوه بر اینکه دیده می‌شود می‌تواند تاثیرگذار بوده و پیامی برای تماشاگر داشته باشد. نقش مسعود است که در واقع یک کاراکتر خاکستری و خنثی متمایل به بد است. مخاطب در روند داستان شاهد است که این کاراکتر که هیچ اعتقادی ندارد به مرور و با توسل به ائمه که همه انسان‌ها را می‌پذیرند، دچار تحول می‌شود و در پایان فیلم تلنگری به او زده می‌شود و تا او به خودش بیاید از کارهای بدش احساس ندامت کرده و باز می‌گردد. اعتقاد دارم که نقش منفی تاثیرگذاری‌اش روی مخاطب بیشتر است و می‌تواند در روند داستان کمک کند به همین علت دوست داشتم که مسعود را بازی کنم و خیلی  خوشحالم که این نقش را بازی کردم چون یک نقش متفاوت بود که فکر می‌کنم از عهده ایفای آن برآمدم.

 از مؤلفه‌هایی که برای وجه ظاهری و بیرونی نقش در نظر گرفتید بگویید.

در نشستی که با اخوی داشتیم در مورد اینکه این کاراکتر منفی است و بد بودنش باید هم در گفتار و هم در زبان بدن و رفتارش نمایان باشد بسیار صحبت کردیم. خب من به این فکر کردم که این فرد باید متفاوت از افراد دیگر باشد به همین علت برای این نقش یک سری اکسسوار فیزیکی مثل چاقو، زنجیر، یک دستمال یزدی که همیشه به دستش می‌بندد و یک شلوار گشاد شش جیب را نیز به عنوان لباس اصلی‌اش در نظر گرفتم. من به لحظه به لحظه این کاراکتر در مسیر خلق و بازی‌اش بسیار فکر کردم و برای اکثر قسمتها بخصوص قسمت پایانی کار ایده‌هایی داشتم. مثلا برای گریم پس از مشورت با کارگردان خواستم تا زخم کوچکی که از کودکی روی بینی‌ام بود را پررنگ‌تر کنند که بعد شرارت کاراکتر بیشتر نمایان ‌شود. با توجه به بازخوردی که از مخاطبان دریافت کردیم فکر می‌کنم که نقش هم به لحاظ فیزیکی و ظاهری درآمده بود و هم به لحاظ داستانی کاراکتر مسعود برای مخاطب قابل لمس بود.

از چالشی که مورد سکانس پایانی فیلم داشت بگویید.

سکانس آخر را با مشورت کارگردان، خودم اضافه کردم چرا که فینال فیلم در ابتدا این نبود و پس از مشورت به این نتیجه رسیدیم تا کار را به شکلی پیش ببریم که مخاطب تا آخرین لحظه فکر کند که کاراکتر مسعود می‌خواهد به همان چالشی که با کاراکتر سید مرتضی دارد ادامه دهد. همینطور برای صحنه پایانی که مسعود بر خاک می‌نشیند، چاقو را پرت می‌کند و اشک می‌ریزد با عوامل کار چالشی داشتیم که در نهایت با توضیح اینکه آن نوع نشستن در واقع یه نوع کنده زدن در ورزش باستانی است و با انتخاب این نوع نشستن می‌خواهیم خرد شدن آن بعد منفی کاراکتر مسعود را نشان دهیم از این چالش عبور کردیم.  در واقع اینگونه نشستن مسعود نشان می‌دهد که  به آخر خط رسیده است و آنجا که پهلوانان و متولیان هیئت او را بلند می‌کنند برایش نوید آغازی دوباره است و نشان از این دارد که خداوند و ائمه او را پذیرفته‌اند و او حال انسانی دیگر خواهد شد.

حمید کریمی بازیگر : بر حفظ حرمت پدر و مادر تاکید داشتیم

از نقطه آغاز فعالیت بازیگری و همکاری با برادرانتان در فعالیت هنری بگویید.

یکی از افتخارات من در بازیگری این است که سال ۷۳ با آقای عبدالرضا اکبری سریال «سیمای مدرسه» را کار کردم و الفبای بازیگری را از ایشان آموختم. پدرم همیشه تاکید داشتند که اول تحصیلاتم را تمام کنم و بعد وارد کار سینما شوم و من هم همین کار را کردم. اما کار کردن با برادرانم می‌تواند امتیاز مثبتی باشد چرا که اگر ایرادی داشته و آموزشی لازم داشته باشی دلسوزانه با تو رفتار می‌کنند. برای من باعث افتخار است که با برادرانم همکاری می‌کنم مخصوصاً برادرم سعید که از بازیگران قدیمی است. هر دو برادرم در زمینه بازیگری خیلی کمک حال من بودند. خوشبختانه در آثاری که تا این لحظه کار کردم شانس این را داشتم که در کنار بازیگران بزرگی قرار بگیرم و این خود برای من یک کلاس بازیگری بوده است.

اهمیت فیلم «نذر بی‌بی» برای شما به عنوان بازیگر آن چیست؟

من فیلم «نذر بی‌بی» را خیلی دوست دارم. به هر حال همه ما حسینی و عاشق خانم فاطمه زهرا (س) هستیم. علاوه بر این نقشم را هم در این فیلم خیلی دوست داشتم و اساساً هم عاشق فیلم‌های مذهبی هستم. نقش کریم یک کاراکتر خاکستری است که در یک دو راهی گیر افتاده، دوراهی بین اینکه پدر مادرش درست می‌گویند یا دوستش مسعود و در عین حال با دوستش مسعود چالش‌هایی دارد. این کاراکتر در طول فیلم دودلی‌های زیادی را طی می‌کند تا اینکه سرانجام با حرف‌ها و نصایح مادرش راه و سمت درست را انتخاب می‌کند. این یکی از نکات مهمی است که ما در این فیلم روی آن تاکید داشتیم اینکه احترام به پدر و مادر در جامعه باید حفظ شود. نقش و اهمیت مادر و تاثیری که در تربیت و راهنمایی انسان‌ها دارد و حرمت، جایگاه و اعتبار مادر را در این فیلم نشان دادیم. حقیقتا خدا را شکر می‌کنم که در این راه گام نهادم و فیلم‌های مذهبی زیادی بازی کردم مثل فیلم «احیا» که نقش یکی از ورزشکاران زورخانه را داشتم و امیدوارم که جوانان امروز نیز به این راه پا بگذارند و امام حسینی باشند. به نظرم انسان باید شعور حسینی داشته باشد نه شور حسینی و در تمام مراحل زندگی‌اش امام حسین را الگوی زندگی‌اش قرار دهد. همینطور خانم فاطمه زهرا (س) هم می‌تواند یک الگوی خوب برای دختران جامعه ما باشند. بزرگان، پدر و مادر نعماتی هستند که باید قدر آنها را دانست هرچند که پدر من فوت شده است و من همواره می‌گویم پدر تنها فرشته‌ایست که هیچ بهشتی زیر پایش نیست.

مریم عظیمی