سریال تاریخی «طوبی» به کارگردانی سعید سلطانی و تهیه‌کنندگی سیدحامد حسینی، که این روزها راهی آنتن شبکه یک شده، قصه‌اش را طی سه دهه روایت می‌کند. این سریال ۵۰ قسمتی داستان خانوادگی‌ای دارد که در روایتی تاریخی شخصیت دختری به نام طوبی که در دهه ۱۳۳۰ به عراق رفته و آنجا ازدواج می‌کند را به تصویر می‌کشد. حوادث متعدد میان ایران و عراق بر زندگی او تاثیر عمیقی می‌گذارد و در نهایت او راوی زندگی پرفراز و نشیبش در جریان راهپیمایی اربعین برای خانواده خود می‌شود. فیلمنامه «طوبی» براساس واقعیت در فضایی دراماتیزه ساخته و پرداخته شده، برداشتی آزاد از کتاب «اربعین طوبی» نوشته سیدمحسن امامیان است که سال‌ها پیش تألیف شده ‌است. نکته قابل توجه در این اثر علاوه بر داستان اقتباسی آن، تلاش برای نمایش هنرمندانه وحدت و همدلی میان دو ملت ایران و عراق در طول سه دهه است.

سعید سلطانی کارگردان: در تلویزیون انتخاب‌های زیادی نداریم

سعید سلطانی از جمله کارگردانانی است که او را بیشتر با ساخت سریال‌های موفق تلویزیونی چون «پس از باران»، «خانه‌ای در تاریکی»، «شکرانه» و «ستایش» به یاد می‌آوریم. یکی از موضوعاتی که سلطانی در ساخت آثارش در این‌ سا‌ل‌ها روی آن تکیه کرده و دغدغه‌اش بوده، بحث خانواده است. این کارگردان خانواده را رکن اصلی یک جامعه می‌داند و معتقد است باید به آن پرداخت. سلطانی به ساخت آثار تاریخی علاقه دارد و می‌توان رد پای تاریخ را در سریال‌هایی مانند «پس از باران»، «خانه‌ای در تاریکی» دید که دوره تاریخی خاصی را مد نظر داشته ‌است. او که سال‌ها از این فضا فاصله گرفته بود، حالا بعد از ۲۴ سال سریال تاریخی «طوبی» را روی آنتن تلویزیون برده است.

وی معتقد است این سریال یکی از پرکارترین آثاری است که کارگردانی کرد‌ه‌ است. سلطانی در این سریال تلاش کرده جدیت و اهمیت سویه تاریخی اجتماعی داستان را با روان بودن روایت و جذابیت ساختاری حفظ و بین آن دو توازن منطقی برقرار کند.

او روایت تاریخی در سریال‌سازی را مبنای کار خود قرار می‌دهد. در این بسترسازی زمانی کارگردان سعی کرده است از عناصر مختلفی در ایجاد موقعیت تاریخی قصه استفاده کند. اساساً سلطانی به عنصر زمان و حضور حس تاریخی در روایت قصه خود علاقه زیادی دارد و این مجموعه نیز یک برهه زمانی دیگر از تاریخ ایران و عراق را بستر کار قرار می‌دهد. این عناصر و تمهیدات فیزیکی هم مبتنی بر شخصیت‌پردازی‌های داستان صورت گرفته و مفاهیم و معانی نهفته در قصه را بازنمایی می‌کند و هم سویه جامعه‌شناختی دارد که می‌توان به بازشناسی تاریخ معاصر در آن پرداخت.

سلطانی با اشاره به داستان این سریال بیان کرد: «طوبی» در روایت، اتفاقی نو است که قصه آن از دهه ۵۰ شروع می‌شود و تا دهه ۸۰ ادامه دارد و مضمون آن خانوادگی و درباره پیاده‌ روی اربعین است. ماجرای سریال، داستان زنی از مبارزان انقلابی در دوران حکومت پهلوی است که برای حفظ خانواده‌ خود تلاش می‌کند.

وی افزود: این سریال تاریخی با حجم بالایی از ۴۰ سال دوره تاریخی از اوایل دهه ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۰ را روایت می‌کند و قصه عاشقانه‌ای را در دل این تاریخ روایت می‌کند، میان این روایت‌ها البته موضوع خانواده اهمیت بسزایی دارد و بخش پیاده ‌روی اربعین آن بخش مهم داستان به‌ شمار می‌رود.

کارگردان طوبی در پاسخ به این پرسش که چرا سراغ اثری اقتباسی رفته ‌است گفت: معمولا ادبیات فضای محکم و قانع‌کننده‌ای برای به تصویر کشیده‌ شدن دارد. برای یک کارگردان وقتی به ادبیات رجوع می‌کند و از آن الهام می‌گیرد، چه اقتباس مستقیم از یک رمان باشد و چه استفاده از داستان‌های ادبی، مطمئنا اثرش عمیق‌تر و قابل اعتمادتر می‌شود. نکته دیگر این است که ما در تلویزیون انتخاب‌های زیادی نداریم و وقتی یک قصه خوب به همراه عوامل مناسب برای تولید آن پیشنهاد می‌شود آن را یک فرصت می‌بیند. برای من هم این دو وجه وجود داشت. هم خود رمان «اربعین طوبی» که سریال از آن اقتباس شده، این شرایط اولیه را داشت و من می‌توانستم قصه خوبی را بسازم و هم تهیه‌کننده‌ای این اثر اقتباسی را پیش می‌برد که می‌دانست چه می‌خواهد.

سلطانی با اشاره به انتخاب کشور عراق به ‌عنوان بخش مهمی از داستان سریال اظهار داشت: در واقع روایت این سریال بین کشور ایران و عراق شکل می‌گیرد که علی‌رغم تنش‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی ‌که بین دو کشور اتفاق افتاد در قصه بین آدم‌ها در این فضا شکل می‌گیرد.

وی در خصوص بازیگران این سریال عنوان کرد: روایت طوبی از دهه ۵۰ شروع می‌شود تا سال ۱۳۸۲، که باید سنین مختلف را در نظر بگیریم. برای شخصیت‌های اصلی سریال باید به‌ گونه‌ای بازیگران را انتخاب می‌کردیم که بتوانند این طول زمان را به ‌خوبی ایفا کنند و با گریم مناسب این روند تاریخی در چهره و بازی‌شان دیده شود. به نظرم اگر در مقاطع مختلف بازیگر تغییر می‌کرد و بازیگرهای مختلفی را به ‌فراخور سن کاراکتر در نظر می‌گرفتیم، موجب دور شدن حس‌شان از سریال می‌شد. با این نگاه شبنم قربانی یکی از بازیگران اصلی این سریال را انتخاب کردم.

این کارگردان ادامه داد: بقیه بازیگران نیز مانند هومن برق‌نورد، امین زندگانی، فریبا متخصص و داریوش ارجمند این روند و گذر تاریخی را به خوبی توانستند با بازی‌های درخشان‌شان نشان دهند. فرهاد آئیش ایفاگر یک مرد بازاری به نام ملک و صاحب یک تیمچه بازار فرش است. فریبا متخصص در نقش سیمین خواهر ملک مثل همیشه درخشان ظاهر شده، نقش اصلی سریال را به شبنم قربانی سپردیم که از جوانی تا میانسالی شخصیت طوبی را بازی می‌کند و گریم خاصی در سریال دارد. و امین زندگانی نقش اصلی مرد(فخرالدین) را بازی می‌کند که تابعیت ایرانی ـ عراقی دارد.

سلطانی به جمع حرفه‌ای‌های سریال اشاره کرده و اذعان داشت: علیرضا زرین‌دست فیلمبردار با سابقه و قدیمی سینمای ایران که بیشتر در سینما فعالیت دارد و پیش از این مدیریت فیلمبرداری بخش‌هایی از سریال «در چشم باد» را بر عهده داشته است، مدیریت فیلمبرداری این سریال را برعهده گرفته و به ‌نوعی او با این سریال به تلویزیون بازگشته است. در مورد موسیقی سریال نیز ستار اورکی کار را به زیبایی به سرانجام رساند.

به نظر می‌آید سریال بعدی سلطانی درباره زندگی شیرعلی‌مردان‌خان بختیاری باشد که او آن را تایید کرده و گفت: صحبت‌هایی در مورد ساخت سریالی درباره زندگی علی‌مردان‌خان بختیاری شده است. او یک مرد بزرگ در تاریخ بختیاری‌هاست و مبارزات زیادی داشته. نزدیک ۱۰ سال است که درگیر نوشتن متن این سریال هستیم. هم به ‌دلیل اینکه سهم بختیاری‌های عزیز را در تلویزیون بپردازم و هم اینکه علاقه‌ای که به ساخت کارهای تاریخی دارم را دنبال کنم. البته چون این پروژه در حالت پیش ‌تولید است و هنوز ساخت آن به قطعیت نرسیده، فعلا درباره‌اش صحبتی نمی‌کنم اما امیدوارم که این پروژه به سرانجام برسد.

سیدحامد حسینی تهیه‌کننده: تولید همزمان با پخش اتفاقی پر چالش است

سیدحامد حسینی تهیه‌کننده «طوبی» آدم جسوری است که دوست دارد کار خوب بسازد و روی آن تعصب دارد. ساخت این سریال یک ‌سال ‌و نیم است به طول انجامیده و به گفته حسینی تولید همزمان با پخش سریال اتفاقی پر چالش برای عوامل تولید است.

وی با اشاره به طرح اولیه سریال گفت: طرح سریال «طوبی» اسفند سال ۱۴۰۱ از سوی سازمان به من ارائه شد؛ طرحی ۳۰ صفحه‌ای که باید روی آن پژوهش و سپس نگارش می‌شد. حجم بالای اتفاقات و رویدادهای سریال در یک سریال پر قسمت رقم می‌خورد، اما در مرداد سال ۱۴۰۲ کار را به سیدحسین امیرجهانی سپردیم. جهانی که سابقه نگارش «نجلا» را در کارنامه خود دارد این اثر را تا ۲۷ آبان سال ۱۴۰۲ رساند و کار تا یک هفته قبل از پخش ادامه داشت.

حسینی درباره روند تولید سریال اظهار کرد: ساخت «طوبی» سنگین بود، چرا که با لوکیشن‌های مربوط به ایران و عراق رو به‌ رو بودیم. این لوکیشن عمارتی در عراق است که به دلیل سختی فیلمبرداری در عراق بخشی از کار اینجا تصویربرداری شد. ۱۵۷ لوکیشن انتخاب شده ‌است که ۴۷ لوکیشن آن اصلی است و حجم زیادی از سریال را در خود جای داده‌ است.

این تهیه‌کننده افزود: این کار هم به دلیل محدودیت‌های تصویربرداری در عراق بود هم از برآورد هزینه‌ها کم می‌کند. عمارتی هم که داریم به‌ صورت ماندگار و ضد زلزله ساخته شده و قابلیت تبدیل شدن به ۵۰ لوکیشن را دارد.

وی با اشاره به بازیگران این سریال توضیح داد: در این سریال ۵۰ قسمتی ۲۱۰ بازیگر از هنروران تا بازیگران شناخته شده داریم. در کنار بازیگرانی چون هومن برق نورد، امین زندگانی، فرهاد آییش، فریبا متخصص، رامین راستاد، سودابه بیضایی، پرویز فلاحی پور و رحیم نوروزی که به این مجموعه اعتبار بخشیده‌اند، شبنم قربانی را به عنوان بازیگر نقش طوبی انتخاب کردیم. خانم قربانی هم به خوبی توانسته در کنار این بازیگران خوب و حرفه‌ای از پس این نقش از دهه ۵۰ تا ۸۰ بربیاید.

حسینی در خصوص روند تولید تا پخش سریال بیان کرد: برای اینکه کار را به آنتن برسانیم کارمان فشرده بود. همزمان با تولید کار تدوین، تیتراژ، موسیقی و… را انجام دادیم. کار از ۱۳ مرداد روی آنتن رفت و ما تولید سریال شهریور ماه به پایان رساندیم.

این تهیه کننده درباره ویژگی تولید این سریال عنوان کرد: در کنار دکور عظیم و ماندگار سریال و حضور بازیگران شناخته‌ شده محمد اصفهانی خواننده موسیقی کشورمان، خوانندگی تیتراژ سریال «طوبی» را برعهده دارد.

وی ادامه داد: حضور علیرضا زرین‌دست، فیلمبردار با سابقه و قدیمی سینمای ایران که بیشتر در سینما فعالیت دارد هم برای این سریال غنیمتی بزرگ است که به آن افتخار می‌کنیم. این نخستین سریالی است آقای زرین‌دست در تلویزیون کار کرده، چرا که پیش از این تجربه‌های سینمایی داشته است و خوش شانسی ماست که با نگاه حرفه‌ای سینمایی که پشت این کار وجود دارد نتیجه کار و خروجی آن مخاطب را راضی نگه داشته‌است.

سید‌حسین امیر‌جهانی فیلمنامه‌نویس: فیلمنامه نویس باید با نوشته‌اش زندگی کند

سید‌حسین امیر‌جهانی، که نویسندگی سریال‌های «نجلا»، «بر سر دو راهی»، «حکایت‌های کمال» و «پدر» را در کارنامه خود دارد طراح و فیلمنامه‌نویس مجموعه طوبی است. وی که مدیر ادبیات نمایشی و تولید فیلمنامه اداره کل فیلمنامه‌نویسی سیما فیلم نیز هست درباره نگارش سریال طوبی گفت: موضوع اصلی سریال خانواده است. ما در این مجموعه به بهانه یک رابطه عاشقانه و یک رابطه خانوادگی به بخشی از تاریخ معاصر ایران و عراق ورود کرده و قصه اربعین را روایت کردیم و سراغ سابقه ۴۰-۳۰ ساله اربعین در ایران و عراق رفتیم و براساس آن فیلمنامه نوشتیم.

وی ادامه داد: من در مجموعه «نجلا» هم سابقه چنین کار را داشتم. ولی مجموعه «طوبی» پروژه‌ای بزرگ‌تر و متفاوت‌تر از «نجلا» بود و در واقع ما در این مجموعه می‌خواستیم نزدیکی و وحدت بین دو ملت ایران و عراق را به تصویر بکشیم. ما با این کشور جنگ داشتیم اما برای اولین بار می‌خواستیم نشان بدهیم که این جنگ از سمت عراق و از زبان عراقی‌ها چگونه است.

این فیلمنامه‌نویس در توضیح داستان بیان کرد: قصه طوبی تاریخ معاصر ایران را از اوایل دهه ۵۰ تا اوایل دهه ۸۰ با حضور یک خانواده ایرانی و سه دختر خانواده به تصویر می‌کشد؛ خواهرانی که از ۱۸، ۱۹ سالگی همراه قصه ما هستند تا ۵۰ سالگی و به بهانه اینها بخشی از تاریخ معاصر ایران و عراق و اتفاقاتی که بین دو کشور اتفاق افتاد، روایت می‌شود. در واقع قصه، قصه‌ای بسیار پرچالش است و این مجموعه یک مجموعه کاملا استراتژیک است و یک اثر بین‌المللی است که می‌تواند در کشور عراق و کشورهای عربی منطقه هم به نمایش در آید.

امیرجهانی با اشاره به اقتباس این اثر از رمان «اربعین طوبی» اذعان داشت: من پیش از این سریال، کتاب «اربعین طوبی» را خوانده بودم و برایم جذاب بود؛ اما وقتی می‌خواستم رمان را به فیلمنامه تبدیل کنم باید تغییراتی در متن به وجود می‌آوردم به این دلیل است که تمام کتاب قابلیت تبدیل به فیلم را نداشت؛ یعنی همان جنبه‌های دراماتیکی که یک فیلم باید داشته باشد را به آن اضافه کردم.

وی ادامه داد: یک بخش از این موضوع به این برمی‌گردد که برخی از عناصر ادبیات داستانی به سختی به درام تبدیل می‌شوند. بخش دیگری از تغییر متن به این برمی‌گردد که وقتی به عنوان یک نویسنده می‌خواهم داستانی بنویسم که خودم دوست داشته باشم، حتی اگر اقتباس هم انجام دهم، باید تلاش کنم کار را به نحوی بسازم که احساس کنم ماجرایی که روایت می‌کنم، قصه خودم است. در واقع من فیلمنامه‌نویس زاویه ‌دید خودم را به آن اضافه می‌کنم تا قصه داستانی باشد که خودم حسش کنم و با آن زندگی کنم.

امین زندگانی، بازیگر: نقش پرفراز و نشیبی داشتم

امین زندگانی را با نقش‌هایی در آثار سینمایی و تلویزیونی همچون ملک ‌سلیمان، حبیب، طلسم‌ شدگان، آهوی پیشونی ‌سفید، خانه امن، ملکاوان، همسفر، معصومیت از دست ‌رفته، مختارنامه و… به خاطر داریم. در طوبی نقش همسرش، فخرالدین را بازی می‌کند که تابعیت ایرانی ــ عراقی دارد و همراه با طوبی وارد مسیری می‌شود که پر از اتفاقات غیرمنتظره است.

وی درباره دلیل حضورش در این سریال گفت: برای من شناسنامه و کار افراد مهم است. وقتی آقای حسینی که فیلمی مثل «سرو زیر آب » را کار کرده من را به این سریال دعوت کرد احساس کردم با سریالی سر و کار دارم که استانداردهای درستی دارد. همچنین حضور سعید سلطانی هم برایم اطمینان‌بخش بود. از طرفی حضور آقای زرین‌دست؛ یعنی مثلثی که خیال بازیگر را راحت می‌کند و در کنار یک متن خوب که از قضا اقتباسی هم هست همه اینها دست به دست هم می‌دهد تا پیش از این ‌که بدانم نقشم چیست، مطمئن باشم حتما در این سریال خواهم بود.

زندگانی درباره نقش فخرالدین گفت: فخرالدین شخصیت اصلی مرد سریال است که تابعیت ایرانی ـ عراقی دارد. این شخصیت در فیلمنامه اصلی بازه زمانی داشت و چون مدام در حال رفت ‌و برگشت‌ بود کار بازیگرسخت می‌شد و او را به چالش می‌کشید. گاهی ما با شخصیتی طرفیم که یک روند ثابت دارد و حتی وقتی در تولید رج می‌زنند و سکانس‌های مربوط به گذشته و حال را با هم می‌گیرند او مسیری یکسان بدون فراز و نشیب دارد و برای بازیگر قدری راحت‌تر است اما چون فیلمنامه رفت‌ و برگشت زمانی و فلاش‌بک و فلاش‌فوروارد زیادی داشت و فخرالدین در برهه‌های مختلف باید فضا را در می‌آورد، یک دست درآوردن و طراحی نقش، کار را خیلی سخت می‌کرد.

این بازیگر ادامه داد: فخرالدین از آن آدم‌های است که از توانمندی‌های زیستی‌اش در کار سیاسی استفاده می‌کند؛ اما یک تندرو سیاسی نیست و آدم معتدلی است و حتی برای زنده نگه داشتن تفکرش تقیه می‌کند. او ایدئولوژی دارد و نگاهش مبتنی بر صلح، دوستی و عشق است و اعتقاداتش، اعتقادات احترام به خانواده است.

بازیگر نقش فخرالدین افزود: آنچه در فضای بازیگری به من قوت قلب می‌داد حضور بازیگران برجسته‌ای بود که برایشان احترام خاصی قائل هستم. فرهاد آئیش در نقش حاج‌ملک، مرد بازاری و صاحب یک تیمچه بازار فرش، هومن برق‌نورد در نقش عماد پدر طوبی که صاحب سه دنگ از یک قنادی است، پرویز فلاحی‌پور در نقش شیث یک مرد عراقی و با ‌نفوذ و خانم فریبا متخصص در نقش سیمین خواهر حاج ملک همگی نوید این را می‌داد که این تیم بازیگرانی دارد که قدر هستند. خانم شبنم قربانی هم که نقش طوبی را بازی می‌کند سال گذشته سیمرغ بلورین نقش مکمل گرفته بود و با یک انرژی بسیار خوب و یک دید مثبت سر صحنه می‌آمد.

سودابه بیضایی، بازیگر: جذابیت بازی در یک نقش متفاوت

سودابه بیضایی، بازیگر تلویزیون دوست دارد در همه عرصه‌های هنری تجربه داشته باشد؛ از مستندسازی گرفته تا نوشتن فیلمنامه و داستان. بیضایی معتقد است که بازیگری بخشی از یک خلق است و کسی که در پشت دوربین قرار گرفته عهده‌دار خلق یک اثر است. این بازیگر بیشترین تجربه را در تلویزیون دارد. «وفا»، «هوش سیاه»، «ارمغان تاریکی»، «ستاره‌های سربی»، «کیمیا»، «آمین»، «نفس» و «کلبه‌ای در مه» را بازی کرده و اکنون نقش آنیه را در سریال «طوبی» بازی می‌کند که یک زن متمول با‌ قدرت عراقی است.

وی در خصوص این نقش گفت: نقش زن عراقی به نام آنیه را بازی می‌کنم که شخصیت تاثیرگذاری در سریال دارد.

بیضایی با اشاره به ویژگی‌های این سریال بیان کرد: آنیه شخیتی خاص دارد و علت علاقه من به این شخصیت به دلیل وجوه مختلف این شخصیت است که او را از تیپ خارج کرده و به شخصیت رسانده ‌است. دیدن وجوه مختلف این شخصیت برای مخاطب حتماً جذاب خواهد بود.

بیضایی دلیل پذیرش این نقش را تفاوت آن با نقش‌های دیگرش دانسته و افزود: به‌ نظرم برای هر بازیگری، بازی کردن در یک نقش متفاوت می‌تواند در مسیر کار بازیگری‌اش، جالب و جذاب باشد. من هم دوست داشتم خودم را با یک نقش متفاوت محک بزنم.

بازیگر سریال طوبی تصریح کرد: همه تلاشم را کردم که این شخصیت به وجوه اصلی‌اش نزدیک شود و مخاطب آن را در ذهنش بپذیرد.

وی با بیان اینکه گروه تولید سریال بسیار منسجم و هماهنگ بودند گفت: گروه تولید صادقانه تلاش کرده که کار به موقع برسد و امیدوارم مخاطبان سریال را بپسندند.

نیره رضایی مطلق