محمدعرفان صدیقیان – فیلم مستند «هنرستان» به کارگردانی، تهیه‌کنندگی و نویسندگی علی ثقفی در بخش مسابقه هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد و در اولین روز این جشنواره به اکران درآمد.

علی ثقفی، فیلمساز و مستندساز جوانی است که با ساخت چندین مستند موفق، جایگاه خود را در سینمای ایران تثبیت کرده است. او سال گذشته با نخستین فیلم بلند داستانی خود به نام «پرویز خان» در جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر حضور یافت. این فیلم که به زندگی یکی از چهره‌های برجسته فوتبال ایران یعنی زنده یاد پرویز دهداری می‌پرداخت، علی‌رغم ویژگی‌های قابل‌تأملش، با حواشی زیادی روبه‌رو شد. برخی اعضای سابق تیم ملی فوتبال ایران روایت فیلم را نادقیق دانستند و معتقد بودند تصویر ارائه‌شده با واقعیت تفاوت دارد. این موضوع باعث شد برخی منتقدان مسئله وفاداری فیلم به واقعیت را زیر سؤال ببرند.

وفاداری به حقیقت، به‌ویژه در مستندها که ذاتاً بر واقعیت‌نمایی استوارند، از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما فیلمسازانی چون ثقفی گاه برای جذاب‌تر کردن روایت یا تأکید بر پیام خود، از واقعیت فاصله می‌گیرند که این مسئله می‌تواند موضوعی بحث‌برانگیز باشد.

ثقفی در مستند تازه خود به نام «هنرستان»، به سراغ سوژه‌ای پیچیده و چندوجهی رفته است. این مستند به تاریخچه یک هنرستان قدیمی می‌پردازد که روزگاری چهره‌های برجسته‌ای را در خود پرورش داده، اما امروز فضایی کاملاً متفاوت پیدا کرده است. اکنون دانش‌آموزانی که از درس خواندن گریزان‌اند و گرفتار آسیب‌های اجتماعی‌اند، فضای مدرسه را تحت تأثیر قرار داده‌اند. همین تغییر وضعیت، محور اصلی روایت ثقفی در این مستند است.

نقطه تمرکز روایت بر شخصیت مدیر مدرسه استوار است که تلاش می‌کند با اقتدار، کنترل اوضاع را به دست بگیرد و از یک‌سو بر دانش‌آموزان تأثیر مثبت بگذارد و از سوی دیگر، حمایت کادر آموزشی را جلب کند. ثقفی کوشیده است تصویری واقع‌بینانه از این مدیر ارائه دهد، اما به نظر می‌رسد حضور دوربین باعث شده برخی رفتارهای او اغراق‌آمیز و تصنعی به نظر برسد. این چالش، از مشکلات رایج در مستندسازی است و می‌تواند اصالت روایت را زیر سؤال ببرد.

علاوه بر این، «هنرستان» ساختاری چند لایه دارد و در کنار مسائل مدرسه، به نقش خانواده‌ها، تأثیرات محیط اجتماعی، و کاستی‌های نظام آموزشی نیز می‌پردازد. این پرداخت چند وجهی دیدگاه جامعی از مشکلات را به مخاطب ارائه می‌دهد و مستند را به اثری تأمل‌برانگیز تبدیل می‌کند.

ثقفی با این مستند نشان داده که به موضوعات حساس اجتماعی علاقه‌مند است، اما همچنان وفاداری او به واقعیت محل بحث دارد.