مهدیه مالکی– مستند «خط القعر» به کارگردانی فرشاد اکتسابی با تکیه بر اسناد تاریخی دلایل وقوع جنگ ایران و عراق را در طول تاریخ شکل‌گیری آن به نمایش درآورده است. خبرنگار صبا به بهانه حضور و نمایش این مستند در جشنواره فیلم فجر ۴۳ با کارگردان این اثر گفت‌وگو کرده است.

مستند «خط القعر» در مورد چه موضوعی است و چرا این موضوع را انتخاب کردید؟

این مستند  به بررسی علل وقوع جنگ ایران و عراق می‌پردازد؛ جنگی که طولانی‌ترین جنگ متعارف در قرن گذشته بود و به مدت قریب به ۸ سال به طول انجامید. اما هدف من از ساخت این فیلم تنها پرداختن به این موضوع طی سال های ۵۸ و ۵۹ نبود. من تصمیم گرفتم که این موضوع را از زاویه‌ای تاریخی و ریشه‌ای بررسی کنم تا جزئیات مسئله بهتر روشن شود. در واقع، برای بررسی ریشه‌های این جنگ می‌بایست آن را در یک بستر تاریخی مورد واکاوی قرار داد یعنی  دوران پیش از انقلاب، از جمله دوران پهلوی و قاجار و  صفوی،

این فیلم تندیس برنزی بهترین فیلم در بخش آوینی و تندیس فیروزه‌ای بهترین پژوهش جشنواره سینما حقیقت را به ‌دست آورده است. از نظر شما، موفقیت فیلم  به چه عواملی وابسته است؟

شاید موفقیت فیلم «خط العقر» در  استفاده از اسناد تازه رویت شده‌ای باشد که من از منابع خارجی و آرشیو اسناد کشورهای مختلف همچون پژوهشکده ویلسون در واشنگتن استفاده کرده‌ام و هچنین نگاه بی طرفانه‌ای که در روایت داشته‌ام باعث شده است که این فیلم در جشنواره فیلم سینماحقیقت مورد توجه مخاطب قرار بگیرد و امیدوارم در جشنواره فیلم فجر نیز این استقبال مجددا رخ دهد.

روند تحقیق و پژوهش برای این مستند چقدر طول کشید و چطور منابع مختلف را جمع‌آوری کردید؟

تحقیق و پژوهش مستند «خط القعر» تقریباً یک سال از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا فروردین ۱۴۰۲ به طول انجامید. در این مدت به مراکز اسناد مختلف، اعم از مراکز آرشیو اسناد در ایران و خارج از کشور، مراجعه کردم و در این مسیر با مورخان و پژوهشگران مختلف مصاحبه کردم تا بتوانم اطلاعات و اسناد موثق جمع‌آوری کنم. بخشی از این اسناد مربوط به گذشته‌های دور است که به موضوع اصلی مستند کمک زیادی کرد.

تولید این مستند چه چالش‌هایی داشت؟ چه موانعی برای شما در این مسیر وجود داشت؟

یکی از چالش‌های اصلی من به موضوع فیلم مرتبط می‌شد که مسئله‌ای تاریخی و حساسی بود که با تمامیت ارضی کشور مرتبط می‌شد و اینکه من سعی داشتم از دیدگاهی بی‌طرف به این موضوع نگاه کنم و هیچ‌گونه جهت‌گیری خاصی نداشته باشم.

اسناد را چطور در فیلم نشان دادید؟

من تمام اسناد موجود را بررسی کردم و آنچه تاثیرگذارتر بود در فیلم گنجاندم. در مجموع نزدیک به ۵۰۰ سند از ۱۸ هزار سند را انتخاب کردم که به موضوع اصلی فیلم ارتباط مستقیم داشت. برخی اسناد ممکن بود برای برخی افراد حساسیت ‌برانگیز باشد، اما من سعی کردم تا جایی که ممکن است، اسناد را با دقت و بدون هیچ‌گونه تحریف یا حذف غیرضروری در فیلم قرار دهم.

فیلم شما چه تاثیری بر تماشاگران گذاشته و چه بازخوردهایی دریافت کرده‌اید؟

بازخوردهایی که از مخاطبان دریافت کردم بسیار مثبت بوده است. بسیاری از آن‌ها اذعان کرده‌اند که در این فیلم مطالب جدیدی را شنیده‌اند که قبلاً به آن‌ها پرداخته نشده بود و همینطور شیوه و بیان بصری فیلم نیز برای مخاطبان آن نوآورانه و جذاب بود.

هدف شما از ارسال این مستند به جشنواره فجر چه بود؟

هدف اصلی من دیده شدن آن توسط مخاطبان بیشتر بود. همچنین، می‌خواستم بازخورد بیشتری دریافت کنم و ببینم آیا توانسته‌ام به هدف خود که همانا ارائه یک نگاه بی‌طرفانه و پژوهش‌محور است، دست پیدا کنم یا نه.

در نهایت، اگر نکته‌ای باقی مانده باشد که بخواهید به مخاطبان بگویید، چه چیزی خواهد بود؟

نکته آخر اینکه تاریخ همواره برای بشر آموزنده است و ما باید از تاریخ درس بگیریم تا از اشتباهات آینده جلوگیری کنیم. در این فیلم سعی کرده‌ام که این پیام را به‌طور غیرمستقیم به مخاطب منتقل کنم و امیدوارم که برای نسل‌های آینده نیز مفید باشد.