پگاه زارعی – سریال «فریبا» به کارگردانی محمود معظمی، تهیه کنندگی سیدرامین موسوی ملکی و نویسندگی جواد صفوی یک درام اجتماعی است که به بررسی چالش‌های جامعه امروز، به ویژه تاثیرات فضای مجازی می‌پردازد. این سریال که تاکنون ۳۴ قسمت از آن روانه آنتن شده است، هر شب ساعت ۲۰:۴۵ از شبکه سه پخش می‌شود و هنرمندانی چون ساناز سعیدی، حمیدرضا پگاه، محمود پاک نیت، نسیم ادبی، ثریا قاسمی، فرزاد حسنی، نیلوفر هوشمند، امیرمحمد زند، پیام اینالویی، افسانه چهره‌آزاد، سوگل طهماسبی، ارسلان قاسمی، علیرضا خمسه و منوچهر زنده‌دل در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند. این سریال به دلیل ساختار نو و دست گذاشتن روی موضوعی که این روزها تازگی دارد و برای مخاطب ملموس است توانسته بازخوردهای خوبی را به خود جذب کند. خبرنگار صبا با کارگردان «فریبا» به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

این سریال به موضوعات داغ و بحث‌برانگیز مانند تاثیر شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بر زندگی افراد، به‌ویژه بلاگرها، می‌پردازد. این موضوعات برای بسیاری از مخاطبان ملموس و جذاب است. در عین حال بعد از «سرجوخه» به کارگردانی احمد معظمی، شما «فریبا» را ساختید؛ چه شد به سراغ این موضوع رفتید دغدغه‌ خودتان بود یا متن سفارشی بود؟

موضوع شبکه‌های اجتماعی، فضای مجازی یا بلاگرها و اینفلوئنسرها و افرادی که در این فضا تاثیرگذار هستند، سال‌ها است که جوامع بشری را درگیر خودش کرده ‌است. طبق آماری که تا سال ۲۰۲۱ ارائه شده بود، ۴ میلیارد نفر در دنیا درگیر فضای مجازی بودند؛ در نظر بگیرید در این ۴ میلیارد نفر چند نوجوان و جوان وجود دارد که هنوز به دلیل ارتباط با شبکه‌های مجازی دچار بی هویتی و عدم شناخت خود هستند و از اینفلوئنسرهایی که اشخاص را تحت تاثیر قرار می‌دهند، الگوبرداری می‌کنند. به هر حال این موضوع، مساله مبتلابه تمامی جوامع است و در کشور ما نیز وجود دارد. زمانی که سیدرامین موسوی ملکی تهیه‌کننده، قصه «فریبا» را پیشنهاد دادند خیلی راغب شدم که این کار را شروع کنم و بواسطه دعوت او وارد این پروژه شدم.

به تصویر کشیدن چالش‌ها و آسیب‌های فضای مجازی، محدودیتی برای شما از سوی مدیران تلویزیون ایجاد نکرد؟

خوشبختانه با تعامل و همراهی مهدی نقویان ریاست مرکز سیمافیلم کار را پیش بردیم زیرا به تصویر کشیدن قصه را نیاز خود سیما می‌دانستند و چنین داستانی می‌بایست ساخته و پخش می‌شد. مدیران و دوستان همراهی بسیار خوبی در جهت انتقال مفاهیم قصه داشتند و خوشبختانه تاکنون هم که بخش‌های زیادی از سریال پخش شده است براساس خود قصه بوده و دچار سانسور نشدیم.

چرا فقط از بعد امنیتی به موضوعاتی نظیر فضای مجازی و اینقلوئنسرها نگاه می‌شود؟

هر قصه‌ای با وجود ماجراهای زیاد، معماها و اتفاقاتی که شخصیت‌ها را به سمت پرتگاه سوق می‌دهد و آن خطرات و مشکلاتی به وجود می‌آید، جذاب می‌شود. در سریال «فریبا» مطمئنا نیاز خود قصه بوده که نیروی امنیتی وارد داستان شود چرا که مساله دخترانی که از کشور خارج شدند و اثری از آن‌ها نیست و همچنین موضوع فراگیری شبکه‌های زیرزمینی قمار که به تعداد زیادی کارهای خلاف انجام می‌دهند، موضوع کلانی است و پای نیروهای امنیتی را چه در قصه و چه در زندگی واقعی به ماجرا باز می‌کند و پیگیر پرونده می‌شوند و برای نجات این آدم‌ها می‌آیند و مسیر خود را در قصه ادامه می‌دهند تا به آن نتیجه نهایی مد نظر گروه سازنده برسند. ما نیز براساس اصول و قواعد ژانر معمایی، جنایی و خانوادگی، شخصیت‌ها و اتفاقات ماجرا را شکل دادیم  و همه نکات بر اساس اقتضای کار طراحی شدند و به یکدیگر کامل وابسته هستند و نمی‌توان بخشی را حذف کرد و بخش دیگری را جلو برد.

بازیگران محبوبی را گرد هم آوردید؛ درباره انتخاب بازیگران توضیح دهید و بگویید چقدر برای شما مهم بود بازیگران مانند اینفلوئنسرهای‌ واقعی باشند؟

در تمامی این سال‌ها که در تلویزیون کار کردم، این شانس را داشتم که بازیگران خوب و حرفه‌ای و پیشکسوت دعوتم را قبول کردند و مرا همراهی کردند. در جلسه‌ای با سیدرامین موسوی تهیه کننده به این مجموعه از بازیگران رسیدیم و سعی کردیم از بازیگران جدیدی که از تئاتر آمده‌اند بهره ببریم و شاهد ترکیبی از بازیگران حرفه‌ای و بازیگران جدید در سریال باشیم که امید دارم ترکیب قابل توجهی برای کار ایجاد کرده باشد.

در کارگردانی سریال، چه تمهیداتی اندیشیدید که این سریال توانست پرمخاطب‌ترین این روزهای تلویزیون شود؟ در واقع چگونه از نگاه‌های کلیشه‌‌ای دوری کردید؟

برای اینکه سریال یا هر اثر نمایشی دیگری بتواند مخاطب خوبی داشته باشد و با تماشاگر ارتباط برقرار کند احتیاج به یک متن قابل قبول و استاندارد دارد که نکته یا یک ماجرای قابل توجه در آن برای مخاطب وجود داشته باشد و همچنین مجموع عوامل و بازیگرانی که در آن هستند و شخصیت‌های قصه را بازی می‌کنند یا هر شرایطی که می‌تواند تاثیر گذار در جذب مخاطب باشد، دارای اهمیت است. بنده به عنوان کارگردان نگاه عمیقی همراه با وسواس در ساختار و به وجود آمدن لحظه‌ها و روابط داشتم و سعی کردم احساسی را که در قصه وجود دارد به تصویر بکشم.  به هر حال مهمتر از همه روایت سازنده اثر از خود قصه هم نکته مهمی است که می‌تواند روایت را بر اساس اصول قواعد ژانر خود قصه، پیش ببرد و تاثیر خوبی در دیده شدن سریال بگذارد.

به نظر شما چرا تلویزیون بعد از سال‌ها نتوانسته است به طور مداوم سریال‌های با کیفیت تولید کند؟

این موضوع را قبول ندارم چرا که در تمامی این سال‌ها سریال‌های باکیفیت و پر مخاطبی در تلویزیون داشتیم و خیلی از دوستان مشغول به کار هستند و من به نوبه خود قصه‌هایی که در تلویزیون کار کردم قصه‌های پر مخاطبی بودند که با وجود داشتن موضوعات متفاوت، سطح وسیعی از مخاطبان با این سریال‌ها همراهی کردند و درصد قابل قبولی داشتند و دارند؛ بسته به کارهای مختلف و ژانرهای مختلفی که در تلویزیون عرضه می‌شود، آن هم به خاطر اینکه سطح وسیعی از مخاطب را در بر بگیرد و هر کدام مخاطب خاص خود را دارد و آثار پر زحمت و با کیفیتی از تلویزیون پخش شده و می‌شود.

با «فریبا» نشان داده شد که تلویزیون می‌تواند با توجه به سلیقه و نیازهای مخاطبان  محتوا تولید کند چه چالش‌هایی را برای این سریال پشت سر گذاشتید؟

در سریال «فریبا» خارج از ایران فیلمبرداری داشتیم و ۵ قسمت اول در کشور ترکیه ساخته شد و با توجه به شرایط کار خارج از ایران خیلی متفاوت است و خوشبختانه با همراهی تهیه‌کننده در طول سریال هرآن چه من و سریال لازم داشتیم برای بهتر دیده شدن اثر در جهت قصه، دریغ نکردند و همراهی خوبی با ما داشتند. برای ما فیلمبرداری در ترکیه سخت بود و تمام صحنه‌ها در قلب خود استانبول فیلمبرداری می‌شد و بازیگران و هنرورانی از کشور ترکیه نیز در کار حضور داشتند چرا که تلاش کردم تا فضای حاکم بر قصه را در آن کشور برای مخاطب تداعی کنم و بخشی از این سریال هم در کشور دبی فیلمبرداری شد که مشکلات و سختی‌های خودش را داشت که خوشبختانه با همراهی گروه توانستیم کار را خوب به سرانجام برسانیم؛ اما این موضوع تعدد لوکیشن چه در خارج از کشور و چه در تهران و خارج از تهران بسیار پرچالش بود، اما سعی بر این بود که تنوع بصری خاصی را برای مخاطب بوجود بیاوریم.

بودجه سریال «فریبا» چقدر بود؟

این نوع سریال‌ها که در رده الف محسوب می‌شوند برآوردی یکسان با مابقی سریال‌ها دارند و تفاوت چندانی ندارند، این سریال نیز بودجه محدودی با توجه به شرایط موجود در سریال سازی داشت. در کل تولید چنین سریال‌هایی نیازمند یک احساس و نگاهی است که تهیه‌کننده کار دارد و به یک از خودگذشتگی نیاز دارد که تهیه کننده و کارگردان باید آن را داشته باشند تا بتوانند کار استاندارد و قابل توجهی ارائه کنند.

به گریم فرزاد حسنی و محمود پاک‌نیت نقد وارد شده، به نظر خودتان چقدر این نقدها درست است؟

هر شخصیتی طراحی خاص خودش را در قصه دارد و گریم نیز براساس کاراکتری که ایفا می‌کنند، انجام می‌شود. فکر نمی‌کنم گریم‌ها دور از شخصیتی که این دوستان ایفا می‌کنند، طراحی شده باشد و اتفاقا به نظرم گریم‌ها تنوع خوبی هم داشت و کمک زیادی به خود بازیگران در پیشبرد نقش می‌کرد.

موفقیت سریال «فریبا» نشان می‌دهد که تلویزیون می‌تواند با پرداختن به موضوعات روز، استفاده از بازیگران و عوامل حرفه‌ای و تلاش برای نوآوری، مخاطبان را جذب کند، اما برای رسیدن به موفقیت مداوم، نیاز به تغییرات اساسی در رویکرد و سیاست‌های تولید محتوا دارد؛ شما چه پیشنهادی برای مدیران دارید؟

ساخت این سریال دغدغه مدیران تلویزیون و حتی ریاست مرکز سیما فیلم مهدی نقویان بود و این قصه را برای جامعه امروز نیاز دانسته بودند. هر کاری و هر محتوای این چنینی که در تلویزیون مخاطب دارد به حمایت مدیران نیاز دارد چرا که قصه‌هایی هستند که می‌توانند تاثیرگذار باشند و خدا را شکر در این قصه شاهد حمایت مدیریت خود مرکز سیمافیلم و بخش‌های دیگر بودیم و سعی شد سریالی استاندارد و در شان مخاطب ایرانی ارائه شود.