سمیه خاتونی– «سرزمین شعر» اولین رقابت جدی و مبتنی بر نقد و نظر تخصصی در حوزه شعر معاصر ایران در رسانه ملی است که فصل چهارم آن در حال تولید است و در آن ۶۴ شاعر در هشت گروه با یکدیگر به رقابت شعری می‌پردازند و اشعارشان توسط کارشناسان متخصص و بنام حوزه شعر و ادبیات مورد داوری قرار می‌گیرد.

تصمیم گرفتم برای تهیه گزارش به استودیو برنامه «سرزمین شعر» بروم و از نزدیک شاهد تلاش و تولید آن باشم. با ورود به «سرزمین شعر»، با فضایی شاعرانه و البته نظم یافته در پشت صحنه رو به رو شدم. ترکیبی از نیروهای متخصص و جوان که عشق‌شان به کار کاملا محسوس است و هر یک به نحو احسن مشغول به کار خود هستند تا این برنامه بتواند صدمین قسمت خود را برای پخش به آنتن شبکه چهار، برساند. شاعران جوان متن در دست در حال تمرین و خوانش اشعار خود هستند، تا نوبت‌شان شود و به به روی استیج بروند. محمدکاظم کاظمی، یکی از چهار داور برنامه «سرزمین شعر» است. او شاعر، نویسنده و پژوهشگر برجسته افغانستانی است که در کتابی به نام «هم‌زبانی و بی‌زبانی»، به اشتراکات دو ملت پرداخته است. در میان استراحتی که بین ضبط برنامه ایجاد شد به سراغ او رفتم، او بسیار صمیمانه و با تمرکز به سوالات من درباره حضورش در این برنامه و تاثیر آن در حوزه فرهنگی شعر فارسی پاسخ داد.

محمدکاظم کاظمی درباره جریان‌سازی این برنامه بر روی شعر فارسی گفت: این برنامه می‌تواند از دو طریق بر شعر فارسی اثر بگذارد: اول، افزایش ارتباط مردم با شاعران معاصر و اشعارشان، چرا که دسترسی عموم مردم به کتاب‌های شعر محدود است و این برنامه می‌تواند خلاصه و عصاره‌ای از جریان‌های شعری را به مخاطبان ارائه دهد. دوم، دیده شدن و شناخته شدن شاعران، به ویژه شاعران جوان و ایجاد انگیزه برای ادامه فعالیت‌شان در سرائیدن شعر.

این شاعر همچنین درباره تفاوت نسل در شاعرانی که در ایران ظهور پیدا کردند و سپس جای خود را به نسل‌های بعدی دادند، اضافه کرد: وقتی من وارد حوزه شاعری شدم هنوز نسل پیشکسوت محمدعلی بهمنی و… شعر می‌سرودند. مرحوم شهریار، مهدی اخوان ثالث و استاد خلیل‌الله خلیلی از افغانستان هنوز زنده بودند و نسل بعد که در اوایل انقلاب مطرح و برجسته شدند مانند آقای حسن حسینی، قیصر امین‌پور، علی معلم و… آمدند که  ما بیشتر شاگردان این نسل هستیم و  بیشتر از اینها یاد گرفتیم و بعد از ما نسلی را در شعر شاهد هستیم که در زمان ما دانش آموز بودند و البته بعد از آن هم از اواسط دهه ۸۰ تا به امروز نسل جوانی که تقریباً می‌توانیم بگوئیم که اوایل انقلاب را درک نکرده و در جهان ارتباطات فضاهای مجازی رشد کرده است و امروز نسل شاعران جوان و  نوجوان ما هستند.

وی درباره تفاوت عناصر شعری در نسل قدیم و امروز گفت: شاعرانی که تقریباً در ۲۰ سال اخیر مطرح و در اواسط دهه ۸۰ چهره‌های برجسته و مطرحی هم دارند، شعرشان از لحاظ احساس، عاطفه و پشتوانه فکری نسبت به دهه ۶۰ کمتر است و دیگر آن تجربه‌های فکری با چالش‌های فکری اوایل انقلاب را ندارند. البته نه اینکه اصلا نداریم منظورم این است که آن عاطفه و فکر کمتر در این نسل دیده می‌شود اما در عوض از لحاظ تکنیکی شعرها قوی‌تر شده‌اند. یعنی نسل امروز در نسبت با پیشکسوتانی مانند شهریار، اخوان ثالث به ویژه در جنبه‌های تکنیکی و عاطفی شعر از نظر مهارت‌های فنی و زبان قوی‌تر هستند اما از نظر عمق احساس، پشتوانه فکری غنی نسل‌های قبل را ندارند و شاعرانی با عمق فکری علی معلم یا حسن حسینی در دهه‌های اخیر کمتر یافت می‌شوند.

کاظمی درباره تاثیر فرهنگ بر شعرگفت: شاعران، بسته به میزان توجه‌شان به میراث کهن فارسی یا مسائل روز و فرهنگ بومی خود، اشعاری متفاوت می‌سرایند. شاعرانی که به سنت شعری فارسی مانند اشعار سعدی و حافظ متکی هستند، کمتر تحت تاثیر فرهنگ و زمانه خود قرار می‌گیرند، در حالی که شاعرانی که مسائل روز را در شعر خود مطرح می‌کنند، تحت تاثیر فرهنگ و زبان محیط زندگی خود هستند و این تاثیر در حوزه زبان، ضرب‌المثل‌ها، باورها و فرهنگ عامه نیز قابل مشاهده است.