نیره رضایی مطلق – محرم ۱۴۰۴ در شرایطی آغاز شد که سازمان صداوسیما با بحرانی ترکیبی از مخاطب، معنا و اعتماد دست‌ و پنجه نرم می‌کرد؛ بحرانی که نه‌فقط ناشی از فرسایش سرمایه اجتماعی رسانه ملی، بلکه در دل وضعیت جنگی کم‌سابقه‌ای شکل گرفت که طی ۱۲ روز، ایران را به صحنه‌ای بی‌وقفه از مقاومت مدنی و صبوری ملی بدل ساخت. در میانه بارش موشک‌ها و انفجارهای پی‌در‌پی، وقتی جهان از شجاعت مردمی بی‌پناه اما نترس شگفت‌زده بود، رسانه ملی بار دیگر نقش تاریخی‌اش را بازیافت: تبدیل شدن به زبان جمعیِ ملتی مقاوم. پوشش بی‌واسطه حملات، روایت لحظه‌ای از ایستادگی مردم در خیابان‌ها، و پخش مستقیم صحنه‌هایی از زندگی روزمره‌ای که زیر سایه تهدید، همچنان جاری بود، موجب شد صداوسیما—هرچند موقت و محدود—بار دیگر مورد رجوع و اعتماد بخشی از افکار عمومی قرار گیرد.

در چنین زمینه‌ای، فرارسیدن محرم نه‌تنها مقطعی تقویمی، بلکه نقطه عطفی نمادین بود؛ بازگشت به آیین‌هایی که همواره در بزنگاه‌های تاریخی، حامل معنا، پایداری و هویت جمعی بوده‌اند. مناسک محرم—آخرین سنگر مشروعیت‌بخش رسانه ملی—این‌بار در دل بحرانی همه‌جانبه به میدان آزمون آمد. درحالی‌که پلتفرم‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی مداحان اینستاگرامی با تولیدات کوتاه، لحظه‌نگر و متکی بر چهره‌های محبوب، نبض مخاطب را در اختیار داشتند، تلویزیون کوشید با تمرکز بر فرم‌های بازسازی‌شده، تصویری تازه از «آیین» در عصر بحران ارائه کند؛ آیینی که حالا نه صرفاً در امتداد عاشورا، بلکه در دل «کربلای اکنون» بازتعریف می‌شد.

در این میان، رویکرد سیما نه بازگشت به سنت به‌مثابه گذشته، بلکه نوعی ترکیب‌سازی از مفاهیم آیینی و الگوهای روایت معاصر بود؛ رویکردی که در قالب برنامه‌هایی چون «حسینیه معلی»، «از سرگذشت» و «سدره» تبلور یافت. این گزارش تلاشی است برای مستندسازی فصل جدید این تولیدات، بی ‌آن‌ که به روایت‌های پیشین یا کارنامه برنامه‌های قبلی بازگردد.

اگر در «از سرگذشت» با روایت انتخاب‌های دشوار به دل بحران‌های معنوی می‌رفتیم، در «سدره» با توسل به یک آرامش درونی، مخاطب را به تجربه‌ای از زیارت و توکل دعوت می‌کنند. دوربین به جای استودیو، در جوار حرم است و گفت‌وگوها دیگر پیرامون تصمیم نیست، بلکه حول حالِ حضور شکل می‌گیرند.

زیارت از راه دور، آن هم در دل شب و از طریق قاب تلویزیون، تجربه‌ای است که برنامه «سدره» سعی دارد به مخاطب ایرانی هدیه کند؛ مخاطبی که ممکن است سال‌ها در حسرت سفر کربلا مانده باشد، اما حالا در خلوت شبانه‌اش با تصویر ضریح حضرت سیدالشهدا(ع)، دعا می‌خواند و اشک می‌ریزد.

برنامه «سدره» محصول مشترک رسانه و مضجع شریف کربلاست. مهیار عبداللهی، تهیه‌کننده و مجری این برنامه، درباره این تجربه می‌گوید: «امسال چهارمین سالی است که برنامه «سدره» در محرم و صفر روی آنتن شبکه پنج می‌رود.» او به ساختار محتوایی برنامه اشاره دارد و می‌گوید: «این برنامه تلاش می‌کند در هر دهه، یک سرخط برای ارائه محتوا به مخاطبان داشته باشد.»

اما تهیه و تولید چنین برنامه‌ای در روزهایی که سفرها و اعزام‌ها با مانع‌های متعددی روبه‌رو است، بی‌شک آسان نیست. عبداللهی از این دشواری‌ها چنین روایت می‌کند: «با توجه به ممنوعیت پروازها و فضایی که هنوز در کشور به واسطه حمله رژیم صهیونیستی حاکم است، حضور مهمانان با سختی همراه است که به مرور در حال رفع شدن است.»

این برنامه که اکنون با حضور در کربلای معلی تولید می‌شود، پیشینه‌ای در دیگر شبکه‌ها داشته است. عبداللهی توضیح می‌دهد: «این برنامه از سال ۱۳۹۹ با نام «روبه‌راه» از شبکه قرآن سیما روی آنتن رفت و پس از آن با نام «سدره» در این شبکه دوباره از سرگرفته ‌شد تا اینکه با کارگردانی و سردبیری محمد بخشایش و همراهی مسعود رضایی در کار تهیه‌کنندگی، این توفیق را یافتیم که در شرایط کنونی کشور این برنامه را روی آنتن ببریم.»

در ساختار فعلی «سدره»، دو بخش مجزا دیده می‌شود؛ دهه اول با محوریت کارشناسان مذهبی و مداحان، و دهه دوم با حضور مهمانانی که تجربه‌ای شخصی و عاطفی از توسل دارند. عبداللهی این تمایز را چنین شرح می‌دهد: «این برنامه تا شب سوم امام یعنی شب سیزدهم محرم، کارشناس‌محور است و به صورت زنده از حضور کارشناسانی همچون مهدی امین فروغی و مداحی حاج حامد خمسه، حاج اکبر مولایی و فریدون کریم‌پور و جمعی دیگر از مادحان بهره خواهیم گرفت.»

اما در ادامه، روایت‌های انسانی و تجارب زیسته جای مباحث کارشناسی را می‌گیرد. او می‌گوید: «در دهه دوم محرم رویکرد برنامه با حضور مهمان تعریف می‌شود و ان‌شاءالله با آرام شدن اوضاع پروازها و فراهم شدن موقعیت مناسب، هر شب مهمانی دعوت می‌شود که قصه زندگی خود که مرتبط با حضرت سیدالشهدا (ع) است را در برنامه تعریف می‌کند.»

تجربه اجرای زنده در فضای حرم نیز برای مجری برنامه، تفاوتی ماهوی با اجرای معمولی دارد. عبداللهی با لحنی شخصی و تأثیرگذار می‌گوید: «تلاش ما در برنامه «سدره» این است که بستری فراهم کنیم تا پل ارتباطی میان مردم و سیدالشهدا(ع) ایجاد شود. برای من کافی است که یک نفر با دیدن این برنامه و شنیدن توصیفات روحی مهمان از حضور در جوار حرم منقلب شده و دلش بلرزد و دعا کند. می‌دانم که این دعا اجابت می‌شود اما دوست دارم من نیز در این مسیر شریک و سهیم بینندگان باشم.»

او از حس ویژه اجرای برنامه در فضای کربلا چنین یاد می‌کند: «برای من اجرا در اینجا با نقاط دیگر تفاوت دارد. بی‌شک در کنار تهیه برنامه، کار اجرای زنده سخت خواهد بود اما در محضر سیدالشهدا (ع) که جای همه خالی است، حس امنیت و آرامشی داریم که من هیچگاه در استودیویی در تهران نداشتم.»

در روزهایی که بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی در بازنمایی احساسات دینی به مسیر تکرار افتاده‌اند، «سدره» با کمترین میزان شعار و حداکثر میزان حضور، کوشیده‌ است معنویت را نه با گفتار، بلکه با فضا منتقل کند. عبداللهی این ویژگی را این‌گونه جمع‌بندی می‌کند: «اینجا فنون اجرا خیلی معنا ندارد، بلکه باید فرصت را از دست ندهیم و دل به معنویتی که در این فضا جاری است ببندیم و از این عنایت بهره ببریم.»