پرسش کوتاه و گزیده است. آیا می‌توانی فیلم کوتاه را منشعب از نهضت کمینه‌گرایی (مینیمالیسم) در ادبیات داستانی بدانی؟ اما پاسخش؟!… شاید برای اولین بار به آنطرفی‌ها روزنامه‌نگاران ینگه دنیا غبطه بخوری! چه گستره پردازش همکارانت در آن سوی گیتی، به ویژه آن‌ها که در ریخت‌شناسی ادبیات کهن غور نکرده‌اند، به دو یا در نهایت سه قرن محدود شود اما برای تو که در گاهواره تغزل ادبیات کهن و کلاسیک زیست کرده‌ای… نه نه! اصلاً داستان به این سادگی‌ها نیست. تو نمی‌‎توانی چشمت را روی گنجینه‌های ادب پارسی ببندی، دست مخاطبت را بگیری و سوار ماشین زمانش کنی و جایی اواسط قرن نوزدهم پیاده شوی و او را بین روسیه و فرانسه آن زمان، بین آثار نیکلای گوگول و ادگار آلن پو سرگردان کنی! تو باید برگردی به سده‌های پیشین و حکایات سعدی و عبید و … (حتی با نظر به اینکه داستان کوتاه، تعریفی متمایز با حکایت، روایت، قصه، افسانه و … داشته باشد) از سوی دیگر می‌‎توان راسخ و استوار گفت فیلم‌های کوتاه، حتی عمری بیش از فیلم‌های بلند دارد. چه نخستین تولیدات سینمایی،  آثاری کوتاه بودند. عطف به فیلم کوتاه «کارگران در حال خروج از کارخانه» ساخته براداران لومیر، که بسیاری آن را نخستین فیلم تاریخ می‌دانند. به همین بهانه در این شماره با کارگردان خوش‌آتیه فیلم کوتاه «پرتاب ناگهانی یک فیلم» گپ و گفت نسبتاً کوتاهی داشتم که خواندنش خالی از لطف نیست. پس با نازنین چیت‌ساز و من هم‌داستان شوید.

*خانم چیت‌ساز، به نظر شما نویسندگی را توامان با فیلم‌سازی و بسیار جدی دنبال می‌کنید.

خب راستش را بخواهید غیر از کارهای کوتاهی که کارگردانی کردم و به اتفاق آقای حبیب‌زاده نویسندگی را هم برعهده داشتیم، در مجموعه‌ای تلویزیونی که از شبکه سوم سیما روی آنتن رفت نیز نویسنده بودم.

*ساختن فیلم کوتاه را از چه زمانی آغاز کردید و نخستین کارتان چه نام داشت؟

سال ۱۳۹۵ بود که فیلم کوتاه «کامنت» را کارگردانی کردم. این فیلم در واقع نخستین ساخته من بود که حدود دو دقیقه هم زمان داشت. «پرتاب ناگهانی یک فیلم» نیز که دومین ساخته من است و تاریخ تولیدش به سال گذشته بازمی‌گردد. پس از این کار البته دو فیلم کوتاه دیگر نیز ساختم اما «پرتاب ناگهانی یک فیل» جدی‌ترین ساخته من محسوب می‌شود.

*«پرتاب ناگهانی یک فیل» اسم جالبی است. گمان می‌کنم بارها درباره وجه تسمیه اثرتان از شما پرسیده‌اند و ایرادی ندارد برای خوانندگان روزنامه صبا نیز درباره اسم فیلم‌تان توضیح مختصری بدهید؟

حتما، البته اگر بخواهم به گونه‌ای توضیح دهم که داستان فیلم برای مخاطبانی که آن را ندیده‌اند لو نرود، باید اینطور بگویم که در انتهای فیلم با یک مکث مواجه می‌شویم که حاصل از پرتاب یک توپ از دنیایی شاید خیالی به دنیای پسربچه داخل فیلم است.

*پس فیلش کجاست؟!

(می‌خندد) خب پسربچه تمثیلی از شازده کوچولوی اگزوپری است. (بعد از کمی مکث…) یا کسی چه می‌داند اصلا شاید خود شازده کوچولست و در ذهنش نقاشی مار بوآیی که یک فیلم را بلعیده نقش بسته و …

*که اینطور! اما من فکر می‌کردم فیلم درباره دو نویسنده است!

خب همینطور است. در فیلم دو نویسنده حضور دارند. یکی مرد و دیگری زن که هر دو در آستانه یک خلقت قرار گرفتند. مرد در درگاه آفرینش شاهکار ادبی‌اش قرار دارد. زن اما از این مرحله عبور کرده و… اجازه دهید داستان را خیلی لو ندهیم.

*بله، حتما. خیلی هم عالی. شما در گفت‌وگویی از «پرتاب ناگهانی یک فیل» به عنوان اثری اقتباسی نام بردید. بسیار جالب است که در سینمای کوتاه نیز شاهد اقتباس هستیم. این مقوله را چطور ارزیابی می‌کنید؟

درست است، اقتباس در سینمای کوتاه جایگاه و اعتبار دارد. خاطرم هست تا چند سال پیش جشنواره فیلم کوتاه تهران هم بخشی ویژه با نام کتاب و سینما داشت که در این بخش فقط فیلم‌هایی که از آثار مکتوب اقتباس شده بودند به نمایش در می‌آمدند. درباره «پرتاب ناگهانی یک فیل» هم بله این اثر، کاری اقتباسی است. ری برد بری، نویسنده آمریکایی فقید آثار فانتزی، داستان کوتاهی با نام «تقسیم طولانی» دارد و فیلم من نیز برگرفته از همین داستان است.

*عجب! غیر از ری بردبری، به آثار داستان‌نویسان دیگر نیز علاقه دارید؟ به ویژه داستان‌های کوتاه یا همان فلش فیکشن در اصطلاح مدرن نویسندگی.

بله به عنوان فیلمساز من حتما به آثار ادبیات داستانی توجه دارم. غیر از بردبری، ریموند کارور نیز از آن دست نویسندگانی است که به خواندن آثارش علاقه دارم.

*خانم چیت‌ساز، تصویری که از فیلم کوتاه در سینمای ایران در ذهن ترسیم می‌شود، کاری پیش‌درآمد ساخت فیلم‌های بلند است. یعنی فیلم‌ساز ایرانی مکلف است برای تولید آثار بلند، ابتدا چند اثر کوتاه را جلوی دوربین ببرد. این موضوع به نظر شما آماتور جلوه دادن سینمای کوتاه نیست؟

ببینید این که فیلم کوتاه، مسیری برای ورود به ساخت فیلم‌های بلند محسوب می‌شود، به خودی خود نکته‌ای منفی نیست. البته باید این را هم توضیح بدهم که من هنوز تجربه ساخت فیلم بلند را ندارم، پس قیاس این دو نوع تولید سینمایی برای من قیاسی داشوار است ولی آنچه مسلم است اینکه در ساخت یک فیلم کوتاه در زمانی کوتاه باید پیرنگی کوتاه جان بگیرد و فیلمساز ناچار است با توجه به محدودیت زمانی، ایجاز را رعایت کند و در عین حال داستان فیلم را روایت کند. خب در ساخت فیلم کوتاه برای نمونه بسیاری اوقات شما نمی‌توانید پیشینه شخصیت را بازگو کنید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن باید کار را به فرجام برسانید.

*پس به این ترتیب حاصل کار، چکیده‌ای از روایت یک فیلم بلند از آب درمی‌آید…

نه! اشتباه برداشت نکنید. فیلم کوتاه به هیچ عنوان خلاصه یک فیلم بلند نیست. این دو مقوله با هم توفیر دارند. البته باید به این هم اذعان داشت که شاید ۹۰ درصد سینماگران، فیلم کوتاه را مسیری برای موفقیت در جهان فیلم بلند می‌بینند ولی فیلم‌سازانی که جسارت می‌کنند و به جهان فیلم کوتاه بازمی‌گردند، کارگردانان نادری هستند که این کارشان نیز قابل تحسین است.

*بسیار خب تسلیم! (می‌خندم) بازگردیم سر «پرتاب ناگهانی یک فیل». شما با این کار قصد ندارید در جشنواره‌های خارجی شرکت کنید؟

برای «پرتاب ناگهانی یک فیل» هنوز اتفاق خارجی نیفتاده اما داخل کشور، این فیلم در جشنواره‌های متعددی حضور یافته است.

*موفقیت‌هایی هم داشتید؟

بله، در جایزه فیلم کوتاه آکادمی ایران ISFA نامزد بهترین فیلمنامه اقتباسی شد. همچنین در هشتمین جشنواره فیلم شهر، اثر برگزیده با محوریت تهران‌شناسی شد. ضمن اینکه در پنجاه و دومین دوره جشنواره فیلم رشد نیز در جمع فیلم‌های برگزیده قرار گرفت.

*آثار موردعلاقه سینمایی‌تان چیست؟

خبر در هر ژانری برخی فیلم‌های بسیار زیبا هستند. مجموعه سه گانه THE BEFORE یکی از آثار مورد علاقه من است. همینطور به آثار کوئنتین تارانتینو هم علاقه خاصی دارم.

*و در پایان، خانم چیت‌ساز، خیلی تلاش کردم تا فیلم‌های بلندی را پیدا کنم که براساس یک فیلم کوتاه ساخته شده باشند اما فقط به فیلم «قهوه و سیگار» جیم جارموش رسیدم. شما فیلم بلند دیگری دیده‌اید که بر مبنای فیلم کوتاه ساخته شده باشد.

بله، اگر شما فیلم شلاق   whiplash را که سال ۲۰۱۴ تولید شد دیده باشید، این فیلم نیز دقیقا برگرفته از اثر کوتاهی است و اتفاقا مشابه این را نیز در سینمای خودمان هم داریم.

یاسر سماوات