پنجمین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران در ادامه‌ فعالیت‌های پژوهشی انجمن سینمای جوانان ایران و با هدف تولید محتوای تخصصی برای فیلم‌سازان فعال در حوزه‌ فیلم کوتاه، عناوین ۲۹ چکیده مقاله راه‌یافته به این رویداد علمی، پژوهشی و سینمایی را اعلام کردند. از همین رهگذر روزنامه صبا تصمیم گرفت برای پاسداشت امر تحقیق و پژوهش در حوزه فیلمسازی با پژوهشگرانی که مقالات آن ها به این دوره از همایش علمی راه یافته گفت و گویی داشته باشد که در ادامه می خوانید.

در ابتدا به صورت مختصر درباره موضوع  مقاله خود صحبت کنید؟

در این نوشتار، ظرفیت‌ها و پتانسیل هایی را که داستان‌های عامیانه فارسی برای تبدیل شدن به فیلم کوتاه دارند را مورد بررسی و تحلیل قرار داده ام. برای مشخص شدن این ظرفیت‌ها قبل از هر چیز لازم بود شناختی از بستر فیلم کوتاه ارائه کنم که بر مبنای آن ظرفیت‌های موجود در داستان‌های عامیانه ردیابی شود. به همین منظور در ابتدا ساختار فیلم کوتاه و ویژگی‌های کلی فیلم کوتاه را برشمرده‌ام  و پس از آن به سراغ معرفی ژانر فانتزی رفته ام. بر اساس اطلاعاتی که در دو بخش ابتدایی مقاله آورده‌ام، خوانشی را که پیش از این از داستان‌های عامیانه داشته‌ام، در تناظر با فیلم کوتاه قرار داده ام تا ویژگی‌هایی از این داستان‌ها که قابلیت ارائه تصویری شدن در بستر فیلم کوتاه و ژانر فانتزی دارند را مشخص کنم.

در این راه از چه مبانی نظری استفاده کرده‌اید؟

مبانی نظری این نوشتار به طور مشخص بر اساس کتاب «سینمای فانتزی»نوشته کاترین ای فوکس می باشد و همین‌طور کتاب‌ها و مقالاتی که بستر فیلم کوتاه را معرفی می‌کنند؛ مانند« فیلمنامه کوتاه: فیلم کوتاه از مفهوم تا تولید» نوشته دان گرسکیس. برای ارائه ویژگی‌های داستان‌های عامیانه هم از کتبی مثل «روایت‌پژوهی داستان‌های عامیانه ایرانی» اثر مریم شریف نسب استفاده کرده‌ام.

جامعه هدف این نوشتار برای خوانش و به کارگیری چه کسانی هستند؟

جامعه هدف این مقاله فیلمسازان علاقه‌مند به ژانر فانتزی هستند تا بتوانند با استفاده از داستان‌های عامیانه ایرانی فیلم‌هایی مبتنی بر فرهنگ ایرانی تولید کنند. در نهایت نیز امیدوارم بتوانم در این مقاله به این پرسش پاسخ دهم که “چطور می‌توان از داستان‌های عامیانه ایرانی در تولید فیلم در ژانر فانتزی استفاده کرد؟ ”

با چه دغدغه ای به سراغ این موضوع رفته  و این موضوع برای‌تان مسئله شده است؟

همیشه به ژانر فانتزی علاقه داشتم. این علاقه باعث شد تا توجه من به علت یابی از  عدم پرداخت نشدن به این ژانر در سینمای ایران جلب شود. با توجه به شناختی که نسبت به داستان‌های عامیانه داشتم با دیدن فراخوان همایش به نظرم رسید که می‌توانم این داستان‌ها را به عنوان منبع اقتباسی برای فیلم‌های کوتاه ژانر فانتزی معرفی کنم. این داستان‌ها همون‌طور که در چکیده هم اشاره کردم، قابلیت این را دارند که بدون نیاز به هزینه‌های بالا که اغلب برای ژانر فانتزی مورد نیاز است، به آثار سینمایی پرمغزی در  این ژانر تبدیل شوند. در صورتی که بتوانم در مقاله به هدف خود برسم، امیدوارم تاثیر مثبتی در خلا این ژانر در سینمای ایران چه برای آثار بلند و چه کوتاه داشته باشم.

برای رسیدن به پاسخ پرسش های مقاله خود از چه منابع مکتوب و تحقیقاتی را مدنظر داشتید  و با چه روشی به انها دست یافته اید؟ 

همون‌طور که اول صحبت هم گفتم، سه کتاب اصلی مورداستفاده در این مقاله: کتاب سینمای فانتزی نوشته کاترین ای.فوکس، فیلمنامه کوتاه: فیلم کوتاه از مفهوم تا تولید نوشته دان گرسکیس، روایت‌پژوهی داستان‌های عامیانه ایرانی اثر مریم شریف نسب بوده است. مقالاتی هم پیش‌تر دراین زمینه کار شده است که عناوین آن به شرح ذیل است: «مطالعه ظرفیت و جایگاه مؤلفه های فانتزی داستان های عامیانه ایرانی در هویت سازی انیمیشن ملی» به نگارش؛ پیام زین‌العابدینی و بهاره امیری، «مقایسه ابعاد فانتزی جادو در بهمن نامه و گرشاسپ نامه» به نگارش؛ فاطمه معین‌الدینی و مینا ایران‌فر، «نمود فرهنگ در داستان های عامیانه ایرانی و هندی»  به نگارش؛ مریم شریف نسب و رعنا جهاندیده. برای پیدا کردن این کتب و مقالات از شیوه کتابخانه‌ای و جستجوی پژوهش محور استفاده شده است. با این روش کتاب‌ها و مقالاتی را که با این مفاهیم کلیدی مرتبط بودند را مورد مطالعه قرار داده‌ام.

روند پژوهش و استفاده از منابع پژوهشی در ایران خصوصا در حوزه فیلمسازی چگونه ارزیابی کرده‌اید؟

من دانشجوی دوره ارشد سینما هستم و طبق چیزی که در دانشگاه و بین دانشجوهای سینما می‌بینم، می‌شود گفت پژوهش سهم کمتری از علاقه دانشجوها را به خود اختصاص داده است. با توجه به اینکه پژوهش‌گری از حوزه‌هایی است  که وابستگی و تنیدگی زیادی به محیط موزشی و آکادمیک دارد؛ این عدم علاقه‌مندی باعث تضعیف پژوهش در حوزه سینما شده است که به تبع آن پیگیری پژوهش‌های انجام شده توسط دانشجوها هم جدی قلمداد نمی شود و اکثرپژوهش‌های بنیادین و پرکاربرد در مقوله تولید فیلم  بی‌استفاده مانده‌اند.

اختصاصی درباره موضوع مقاله خود ظرفیت‌های اقتباسی داستان‌های عامیانه فارسی در فیلم کوتاه ژانر فانتزی کوتاه بگویید؟ 

این موضوع بر مبنای علاقه ای شخصی به ژانر فانتزی انتخاب شد. در این مقاله به دنبال این هستم که بتوانم با پژوهشی منسجم میزان توجه به این ژانر را افزایش دهم.  و مسیر دوسویه ای را میان فرهنگ ایرانی و ژانر کمتر توجه شده فانتزی باز کنم. داستان‌های عامیانه ایرانی می‌توانند منبعی غنی‌ای برای فیلم‌های فانتزی باشند. در این مقاله تاکید من بر این مبحث است که با توجه به پتانسیل های موجود در داستان های عامیانه فارسی این امکان برای فیلمسازان فراهم شود که بدون امکانات و هزینه های دور از ذهن این امر شدنی ببینند. از طرفی دیگر بحث بومی سازی در ژانر فانتزی را با تکیه بر داستان های عامیانه را نیز مورد مطالعه قرار داده ام.

صحبت آخر:

به عنوان حرف آخر دوست دارم تاکید کنم که نتایج این مقاله می‌تواند در آینده برای آثار بلند سینمایی هم مورد استفاده قرار بگیرد. به همین خاطر امیدوارم توانسته باشم  با این پژوهش کمکی به تولید آثار ژانر فانتزی در سینمای ایران داشته باشم.

سمیه خاتون