یکی از داغ‌ترین بحث‌ها، در دنیای مدرن امروز ورود هوش مصنوعی به زندگی بشر است. هوش مصنوعی یا  Artificial Intelligence به اختصار AI، نقش کلیدی و مهمی را در جامعه بشری دارد، از صنعت خودروسازی و ماشین‌های تسلا گرفته تا بازی‌های ویدیویی و سینما، به عقیده بسیاری از دانشمندان، آینده بشر در دستان هوش مصنوعی است و همین مسئله آن را به یک شمشیر دو لبه تبدیل کرده است. احتمالات مختلفی برای آینده جوامع بشری با حضور هوش مصنوعی در نظر گرفته شده که نشان می‌دهد نظرات و دیدگاه‌ها نیز نسبت به این تکنولوژی کاملا ضد و نقیض و متفاوت است.

عده‌ای هوش مصنوعی را پایانی بر بشریت می‌دانند و معتقدند که هوش مصنوعی در آینده – اگر به درجه استقلال در تصمیم‌گیری و خودمختاری برسد – می‌تواند بزرگ‌ترین خطر ممکن برای نسل انسان باشد. در سوی دیگر میدان، عده زیادی هستند که سرسختانه از هوش مصنوعی دفاع می‌کنند و بر این باورند که این تکنولوژی روز به روز زندگی بشر را سریع‌تر، آسان‌تر و با اهمیت تر کرده است. در این نقطه یک توقف اساسی لازم و ضروری به‌نظر می‌رسد. توجه کنیم که هوش مصنوعی عملا در تمام زمینه‌ها رخنه کرده و دیگر نمی‌شود جلوی آن را گرفت. ولی هوش مصنوعی یک سکه دو رو و یک شمشیر دو لبه است. این تکنولوژی تا به امروز در حوزه پزشکی جان هزاران هزار انسان را نجات داده، در زمینه‌های هنری نظیر سینما، بازی‌های ویدیویی، خوانندگی و ده‌ها مورد دیگر توانسته کمک و یاری‌رسان ما باشد. به همین منظور روزنامه صبا چالش این هفته خود را به این موضوع اختصاص داده و با این سئوال که هوش مصنوعی کجا یک خطر و کجا یک ناجی محسوب می‌شود؟ به سراغ صاحب نظران و مدیران در حوزه هوش مصنوعی رفته است.

مسعود سفلایی (عضو هیات علمی دانشکده سینما و تئاتر): هوش مصنوعی، جبر یا اختیار؟

اگر بخواهیم به این مسئله نگاهی مطالعاتی و تألیفی داشته باشیم در ابتدا باید بدانیم که هوش مصنوعی از کجا آمد و در چه قسمتی از آن به ما رسیده است. تا به این وسیله سه نکته‌ای را که بیش از پیش هوش مصنوعی و سینما را با یکدیگر درگیر کرده است بررسی کنیم. اول اینکه هوش مصنوعی تهدید است یا فرصت؟ دوم آنکه نیاز است یا ضرورت تاریخی؟ و سوم آنکه تولید کننده است یا همکار تولید؟ بنده مسئله اول که هوش مصنوعی تهدید است یا فرصت را در آیتم دوم یعنی نیاز یا ضرورت تاریخی دنبال می کنم. با این تعبیر می‌توانیم هوش مصنوعی را شبیه به دوره‌ای بدانیم که ماشین آلات صنعتی وارد حوزه کشاورزی شده‌اند و یا دوره‌ ورود کامپیوتر به حیطه زندگی بشر، با این حساب باید در نظر داشت که با توجه به نیاز و ضرورت تاریخی، بشر هر دوره با  تغییراتی ساختاری روبرو بوده است و تنها در دوره‌های مختلف رنگ و لعاب آن نسبت به دوره‌های قبلی تفاوت داشته است. در این میان من معتقدم که ترس از هوش مصنوعی به واسطه خود سینما با فیلم‌هایی چون متروپلیس، هوش مصنوعی اسپیلبرگ و یا ادیسه فضایی به وجود آمده، این فیلم‌ها نشان می‌دهند که چگونه هوش مصنوعی می‌تواند همه جوانب زندگی ما را در بر بگیرد و تمامی زندگی ما را تحت شعاع خود قرار دهد، به طوری که حتی در فیلم هوش مصنوعی اسپیلبرگ دنیایی در نهایت تصویر می‌شود که هیچ بشری در آن وجود ندارد و تنها  موجودی که باقی می‌ماند ربات است، رباتی که دارای انگیزه و احساس است. بنابراین بخش زیادی از این ترس به خاطر نگاه تاریخ سینما به این مقوله است با فیلم‌هایی که دنیای پرمخاطره هوش مصنوعی را به نمایش درآورده است. در واقع آنچه که در این میان به واقع  بشر را ترسانده و باعث اعتصابات گسترده در هالیوود شده، زیر شاخه مهمی از هوش مصنوعی، با نام هوش مصنوعی مولد است. به این معنی که اگر زمانی ما هوش مصنوعی را به عنوان یک ماشین در نظر گرفته‌ایم که از آن محصول مشخصی را توقع داشتیم حالا با پدیده هوش مصنوعی مولد، محصولاتی تولید می‌شود که ممکن است اصلاً ما توقع رویارویی با آن را نداشته باشیم و این برهم خوردن توقع، شاید بیشترین چیزی است که در حال حاضر در اعتراضات هالیوود شاهد آن هستیم به این ترتیب که ما داریم شغل خود را به سمتی می‌بریم که خلاقیت در آن از بین می‌رود و خلاقیت همان چیزی است که وابسته به ابداع لحظه‌ای است و هوش مصنوعی مولد ممکن است جای خلاقیت را بگیرد. به این ترتیب هوش مصنوعی در سینما در ۵ دسته خود را نشان داده است مضمون و موضوع، تولید تصویر به صورت خاص، تصاویر گرافیکی، نگارش و تبلیغات. با این وضع در این زیر شاخه‌ها شغل‌های عادی به احتمال زیاد از بین خواهند رفت. شغل‌هایی که برگرفته از کارهای ردیف و روتین شده بودند. در بخش بازاریابی و پخش که زیر شاخه تبلیغات است اتفاقاً هوش مصنوعی با پیدا کردن نیازهای جامعه هدف بسیار کمک کننده به سینما بوده است و این دسته جزو معدود دسته‌هایی است که هیچ گروه شغلی در آن احساس نگرانی نکرده و از سرعت پیشروی آن استقبال هم کرده‌اند. سوال مهم پدیدآورندگان هوش مصنوعی مبحث اخلاق است و اینکه انسان توسط هوش مصنوعی کنترل خواهد شد یا خیر؟ این همان سوال اولیه انسان در مواجه با هستی با پرسش اساسی جبر یا اختیار است، یعنی اگر قرار است هوش مصنوعی کارهای را انجام دهد بدون اینکه از من سوالی بپرسد، پس اختیار من در کجاست؟