سالن قشقایی تئاترشهر این روزها با صدای خنده تماشاگران نمایش «دور» پرشده است. «دور»  که در زبان ترکی به معنای ایستادن است نمایشی به نویسندگی وکارگردانی وحید نفر می‌باشد که امر تراژیک را در موقعیتی کمدی به روی صحنه آورده است. خبرنگار صبا گفت‌وگویی با عوامل این نمایش داشته که در ادامه می‌خوانید

از شکلگیری متن بگویید.

این متن در حد یک ایده یک خطی بود که به صورت کارگاهی در سال ۹۴ با همکاری بازیگران روی آن شروع به کار کردیم و در جشنواره‌ هم شرکت کرد و جایزه گرفت. از سال ۹۴ به بعد تا امروز درگیرش بودیم و به هر بهانه‌ای شکل نمی‌گرفت که دور هم جمع شویم، ابتدا کرونا بود و بعد داستان‌های دیگری که به ما فرصت نمی‌داد تا اجرای خوبی از این اثر روی صحنه ببریم. ما اتودهای کارگاهی می‌زدیم و فضا را چند بار عوض کردیم چون به خاطر بخش پایانی‌اش خیلی مشکل داشتیم و در نهایت شکل‌گیری‌اش به گونه‌ای شد که بالاخره به سرانجام درستی رسید و امسال توانستیم به اجرا برسانیم.

 بدون شک نمایشنامه قدرتمند است اما سیستمی که شما در کارگردانی چیده‌اید و تعاملات بازیگران با هم  توجه زیادی جلب می‌کند. گروه در یک کار کمدی تراژیک چگونه باید موقعیت‌های کمدی را خلق کند که هم اثر به سمت لودگی نرود و هم درام آن حفظ شود؟

بله کاملا درست می‌گویید تمام تلاش ما این بود که نه شوخی سخیفی داشته باشیم و نه لودگی در آن باشد و همه چیز بر اساس تم کار به روی انسان‌های دهه ۶۰ شکل گرفت. در تمرینات‌مان آزمون و خطای بسیاری کردیم تا به این نقطه برسیم و بیشتر انرژی‌مان را روی همین آزمون و خطاها گذاشتیم. خوشبختانه در این اثر بازیگران توانمندی با من همکاری کردند که از قدرت بداهه‌پردازی و توان حضور صحنه‌ای بالایی برخوردار بودند و این دست مرا بسیار باز می‌گذاشت. ما در بازیگری سه دسته بازیگر کلاه سبزها، کلاه سفیدها و کلاه زردها را داریم. در این میان کلاه سبزها بازیگرانی هستند که همواره ایده دارند و به متن فکر می‌کنند و این دست شما را به عنوان کارگردان باز می‌گذارد به همین علت در چنین فضای به ظاهر ساده‌ای شما کار بسیار سختی دارید برای اینکه باید بتوانید با میزان سن‌های محدود تماشاگرتان را از نظر بصری سیراب کنید. به خاطر همین در طول تمرین‌ها ما بسیار روی این موضوعات تاکید داشتیم و فکر می‌کنم تا حدود زیادی هم توانستیم در این عرصه موفق باشیم.

 در طول نمایش شوخی‌هایی می‌بینیم که به ویژگی‌های قومیتی یا زبانی  که ما در کشور داریم اشاره دارد ولی در عین حال آزاردهنده و یا تمسخر برانگیز نبودند. چگونه از این مرز باریک غبور کردید؟

حقیقتاً خیلی سخت بود. کمدی به نظر من جدی‌ترین نوع درام در زمان اجرا است. باید آن لبه تیغ را بشناسید و روی آن کار کرده باشید حتی راجع به آن تحقیق کرده باشید. اینگونه نباشد که جاهایی مستاصل شده و بخواهیم با لوده‌گری یا شوخی‌های سخیف پرش کنیم. این مستلزم این است که شما آدابش را بلد باشید. ما این آداب را بسیار تمرین کردیم و با بچه‌ها که فکر می‌کنم اکثراً بالای ۲۰ سال سابقه کار دارند زبان یکدیگر را می‌فهمیدیم و وقتی که روی صحنه ‌رفتیم کاملاً به هم اعتماد کردیم و این اعتماد باعث شد که این اتفاق بیفتد.

پایان‌بندی اثر از ابتدا قابل حدس است دوست دارم بدانم برای شما به عنوان کارگردان عنصر غافلگیری در پایان اثر اهمیتی داشت؟

از آنجایی که اصل این اثر بر اساس یک موقعیت تعریف می‌شود و از نظر من پرداخت به آن موقعیت و چگونگی و چون و چرایی آن و بیرون کشیدنش به شکلی که لحظه‌ای جا نماند، بسیار اهمیت داشت. پایان‌بندی این اثر می‌توانست به شکل‌های مختلفی باشد می‌توانست پیام اخلاقی به دنبال داشته یا آموزنده باشد من اصلاً دنبال این نبودم و پایان را بر عهده خود تماشاگر گذاشتم. نه آن پایان باز معروف بلکه پایانی که تماشاگر تصمیم بگیرد راجع به این انسان‌ها قضاوت کند این برایم مهم بود.

 شما در زمینه طراحی صحنه و لباس محدودیت داشتید و ترجیح دادید که بیشتر با نور ولی باز هم به شکل ساده موقعیت‌ها و لحظه‌های نمایشی را تفکیک کنید. با توجه به اینکه کارگردانان جوان تئاتر ما هم مسلماً در ابتدای راه با محدودیت‌های زیادی در تولید اثر مواجه خواهند بود چه توصیه‌ای به آنها در راستای کمتر کردن تاثیر این محدودیت‌ها دارید؟

قطعاً مشاوره طراحی صحنه بسیار به کار آنها خواهد آمد. تحقیق و دیدن آثار روز دنیا با این شیوه که تئاتر بی چیز باشند و تاکید بر روی خود بازیگر. من از روزی که تئاتر را یاد گرفتم روی بازیگر تاکید می‌کنم سخن معروفی است که می‌گویند اگر سه چیز را از تئاتر بگیرید تئاتر دیگر وجود نخواهد داشت صحنه، تماشاگر و بازیگر. در نهایت بالاخره باید یک عنصر توانمندی داشته باشید که به نداشته‌های شما بچربد. اگر آن را تقویت کنید نداشته‌های‌تان کمتر به چشم خواهد آمد یا حداقل‌هایتان درست در خدمت کار قرار می‌گیرد. بله ما اینجا امکانات نور را داریم پس باید با  نور آشنا باشیم و یک مشاور در زمینه نور داشته باشیم چرا که خود نور یا موسیقی میزانسن هستند و اگر بتوانیم از این‌ها درست استفاده کنیم می‌توانند خیلی از کمبودهای ما را برطرف کنند.

سخن پایانی

شاید هر تماشاگری در ابتدای مواجه با این اثر فکر کند که این کار سفارشی است. ولی این کار از طرف هیچ ارگانی حمایت نشده و حتی بابت صحنه هم از ما پول گرفته شده است و اگر آقای مداحی و دوستی و رفاقت همکارانم در این نمایش نبود این اتفاقی که امروز به روی صحنه است و حس خوبی که فکر می‌کنم حتی خود شما به عنوان تماشاگر در این لحظه دارید رخ نمی‌داد.