بر اساس نظرسنجی‌های متعدد مراکز پژوهشی و دانشگاهی، برنامه برمودا حالا در اینترنت رکورد مخاطب را شکسته است. مرکز پژوهش‌های رسانه ملی هم در نظرسنجی خود چرخش برمودا را تنها در اینستاگرام بیش از صد میلیون می‌داند که این یعنی خبرنگار صبا به سراغ تیمی می‌رود که در سوله‌ای قدیمی گوشه دوری از شهر اتفاق قابل تاملی را برای صدا و سیما رقم زده‌اند و دست کم تا همینجا تعداد بیننده‌ها و هوادارانش ماندگار شده‌اند. این گزارش مدتی پیش تهیه شده و حال که برای انتشار آماده شده است، «برمودا» آخرین روز تولید خود را با حضور پیمان جبلی رییس رسانه ملی نیز پشت سر گذاشته است. قبل از پرداختن به گزارش خبرنگار صبا از پشت صحنه این برنامه مروری می‌کنیم بر گفته‌های جبلی که در بازدیدش از پشت صحنه این برنامه مطرح کرده است.

رئیس رسانه ملی در بازدید از پشت‌صحنه برنامه تلویزیونی «برمودا» گفت: این برنامه در مدت پخش خود توانست به یکی از ویژندها و نماد اعتبار سیما و شبکه نسیم تبدیل شود. برمودا قابلیت ساخت فصل‌های متعددی خواهد داشت که می‌تواند با اتکا به اتاق فکری قوی بدرخشد.

پیمان جبلی در آخرین شب ضبط برنامه تلویزیونی «برمودا» که همچنان از شبکه نسیم در حال پخش است در جمع عوامل این برنامه حضور یافت و با بیان اینکه این برنامه با پشتیبانی یک اتاق فکر قوی طراحی شده است، گفت: «برمودا» در زیست‌بوم رسانه‌ای متنوع و رقابتی کنونی توانسته توفیق بزرگی را رقم بزند و تبدیل به اعتبار، نماد و یکی از ویژندهای سیما و شبکه نسیم شود.

وی افزود: موفقیت برنامه، مسئولیت تیم تولید را سنگین‌تر می‌کند تا در فصل‌های بعد به توقعات و انتظارات مخاطبانش که بالاتر رفته، پاسخ دهند و با ریل‌گذاری درستی که انجام شده، محتوای مدنظر را به افکار عمومی منتقل کنند.

رئیس رسانه ملی با بیان اینکه «برمودا»، قابلیت ساخت فصل‌های متعددی خواهد داشت که با اتکا به اتاق فکری قوی می‌تواند بدرخشد، گفت: این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که برنامه نباید روی دور تکرار بیفتد و این رویش و زایش باید تداوم داشته باشد.

وی تحول رویکردی و بسط دامنه ساز و کارهای تولیدی مبتنی بر راهبردهای دوره جدید مدیریتی را از جمله ویژگی‌های ساخت این مجموعه برشمرد و با تأکید بر محوریت محتوا در شاکله برنامه‌هایی چون «برمودا»، تصریح کرد که تحول محتوایی غایت همه تحول‌هاست و ضرورت دارد دست‌اندرکاران این برنامه و برنامه‌های مشابه آن به این موضوع توجه خاص داشته باشند و بدان اهتمام ورزند.

جبلی در خاتمه افزود:  باید از ظرفیت‌های به‌وجود‌آمده به موقع و بجا استفاده کرد و برمودا را که  روی‌هم‌رفته کار خوبی است، در مسیر پیشرفت یاری کرد.

در ادامه فضای تولید و پشت صحنه این برنامه پر مخاطب که پخش آن تا اواخر خرداد ماه جاری از شبکه نسیم ادامه دارد را از زاویه نگاه خبرنگار صبا می‌خوانید.

با گفت‌وگو همدیگر را پیدا می‌کنیم

«قرار است «برمودا» برخلاف تصور معنی‌ای که پس ذهن ما دارد، جایی برای پیدا شدن باشد. ما اینجا هستیم که با هم گفت‌وگو کنیم. هیچ چیز در زندگی نمی‌تواند جای گفت‌وگو را بگیرد. گفت‌وگو می‌تواند شایعات و قضاوت‌ها را کمرنگ و  آدم‌ها را دوباره عاشق هم کند. «اینجا برموداست محلی برای پیدا شدن دوباره آدم‌ها». این اولین جملاتی است که کامران نجف‌زاده در پشت صحنه «برمودا» در پاسخ به اولین پرسشم از برنامه می‌گوید. قرارمان با روابط عمومی برنامه، ساعت ۱۵ به بعد است. ساعت ۱۶ عصر مسیر پرترافیک لوکیشن را پیدا کرده و به سوله‌ای در شرق تهران می‌رسم. سوله‌ای که پیش از این دکور خاص برنامه «از سرگذشت» را در خود جای داده بود. فضایی آرام و خلوت که از راهرویی تنگ و روشن به سالنی بزرگ و تاریک منتهی می‌شود. در گوشه‌ای دور از سوله ضبط که خیلی بزرگ‌تر از استودیوهای معمول برنامه‌های تلویزیونی است دکور برنامه را می‌بینم. مهمان برنامه رو به روی کامران نجف‌زاده نشسته‌ و در حال گفت‌وگو هستند. فاصله مهمان و مجری با پشت صحنه آنقدر است که به سختی می‌توان کلمات را شنید. پنج دوربین ثابت و یک دوربین حرکتی، یک دوربین کرین گفت‌وگو را ضبط می‌کنند. دیوارها و فضای فیروزه‌ای بزرگ که با در و پنجره‌های بزرگ و طاقچه‌های داخل دیوار احاطه شده‌اند قرار است دفتر روزنامه را برای مخاطب تداعی کنند. با دیدن دکور ذهنم شروع به تفسیر اجزای آن می‌کند.«برمودا» با شعار «به وقت پیدا شدن» در این دکور مملو از عناصر سنتی و مدرن، میز بزرگی که قرار است سردبیر یا همان مجری پشت آن بنشیند چگونه می‌تواند محیطی دوستانه را برای مهمانان خود ایجاد کند. اجزای صحنه مملو از نمادهای ایرانی و هنرهای دستی است اما شاید گلدان‌ها، کتاب‌ها، بن سای، تلفن، فرش ایرانی، رادیوی قدیمی، مجسمه اسب، آباژورهای مدرن و کلی اجزایی که در طاقچه‌ها و اطراف چیده شده‌اند با این همه ازدحام و تعدد می‌خواهند مهمان‌های خود را در موقعیت‌های غافلگیرکننده‌ای قرار ‌دهند. یک تحریریه قدیمی که حالا با حضور یک شاغلام و سردبیر کنجکاو و اعضای تحریریه‌ای که در حال تهیه روزنامه هستند همان روز صحبت‌های مهمان و گپی که زده شده را تیتر روزنامه‌‌شان می‌کنند. مهمانان «برمودا» اینگونه دعوت می‌شوند که ابتدا تیم سازنده برنامه، لیستی را از افراد مختلف تهیه می کنند. ملاک انتخاب افراد، آنهایی هستند که می‌توانند با حضورشان، مخاطبان را درگیر خود کنند. این افراد بعد از تائید نهایی توسط مدیران شبکه، توسط عوامل دعوت می‌شوند. در فاصله قبول دعوت تا آمدن مهمان، تیم محتوایی با بررسی تمامی گفت‌وگوهای مکتوب و تصویری پیشین و اطلاعات مختلف، اقدام به تهیه لیست بلند بالایی از سئوالات و مسائل گوناگون کرده و معرفی شخصیت نیز براساس آرشیو موجود، نگارش و خوانش می‌شود. سئوالات نیز توسط نجف زاده، پالایش نهایی شده و در روز مصاحبه بسته به اوضاع و احوال مهمان از او پرسیده می‌شود.

گپ‌و گفت در تحریریه قدیمی

صدای مصاحبه نجف زاده با ده‌نمکی مهمان برنامه ضعیف است. جلوتر می‌روم. نجف زاده از ده‌نمکی می‌پرسد:«چرا برخی فیلم‌ها و سریالهای شما قصه ضعیفی دارند؟ آنقدر که نیازی به استفاده از سلول‌های خاکستری مغز نیست. با پیام‌های مشخص.» جالب اینکه نجف زاده اینجا می‌گوید: مثل:«داستان کوکب خانم کلاس دوم.»

مسعود ده‌نمکی که حالا در برابر سوال تند و تیز نجف‌زاده قرار گرفته رگبار انتقاد را به سوی منتقدان می بندد. همه چیز صریح اما بسیار مودب پیش می‌رود… .

گوشه سوله اتاق فرمان کوچکی تدارک دیده شده است. محسن نجفی‌سولاری تهیه‌کننده برنامه که حواسش به گفت‌وگوست گاهی هم با عوامل پشت صحنه نکاتی را چک می‌کند. او درباره شکل‌گیری ایده اصلی برنامه می‌گوید: بهمن ۱۴۰۱ «برمودا» را با کامران نجف‌زاده طراحی کردیم. البته آن موقع ایده اولیه‌مان اسمش «اتاق مخفی» بود که تا حدودی در فرم با «برمودا» متفاوت بود. آن زمان نجف‌زاده قصد داشت از فضای خبر دور شود و به فضای اجرای تلویزیونی نزدیک‌تر شود، برای همین به زمان نیاز داشت. از آن طرف تا طرح را چکش کاری کنیم به محرم و صفر بر‌خوردیم که من برنامه «از سرگذشت» را برای شبکه نسیم آماده ‌کردم.

وی افزود: «برمودا» با پیشنهاد سیدمحمدرضا خوشرو مدیر شبکه نسیم و احمد لنگرودی قائم مقام شبکه شکل گرفت و یک سال زمان مناسبی برای پیش تولید این برنامه بود. ضمن اینکه آقای نجف‌زاده هم به واسطه اینکه بعد از بازگشت به ایران مقابل هیچ دوربینی نرفته بود، با توجه به سابقه‌ای که داشت می‌خواست مخاطب او را در فضایی به دور از کار خبری و با خلاقیت ببیند، سعی کردیم کار نویی انجام بدهیم.

نجفی سولاری که پیش از «برمودا» هم تجربیات بسیاری در برنامه‌سازی دارد و با برنامه‌هایی چون دورهمی، عصر‌جدید، برنده باش و ماه عسل همکاری داشته درباره فرم این برنامه توضیح می‌دهد: شاید در ظاهر برنامه ما گفت‌وگو محور باشد اما ما در «برمودا»، رئالیتی‌شو و کار نمایشی را هم به برنامه اضافه کردیم. ضمن گفت‌وگو با مهمان، او را در موقعیتی که پیش از این تجربه نکرده قرار می‌دهیم و با حضور شاغلام (جواد انصافی) به فضای نمایشی برنامه وزن داده‌ایم.

وقتی صحبت از عنصر روزنامه و تأکید روی روزنامه‌نگاری می‌شود می‌گوید: هدف ما این بود که برنامه تداعی‌گر دفتر تحریریه باشد. آقای نجف‌زاده که در عالم واقع خودش روزنامه‌نگار بوده، اینجا هم در مقام سردبیر یا مدیر مسئول روزنامه با مهمانان گفت‌وگو می‌کند تا در روزنامه چاپ شود. از یک طرف نگاه‌مان به سختی‌های کار خبرنگاری هم بوده که خبرهای آن شب، تازه و دست اول در دست خود مصاحبه‌شونده قرار می‌گیرد. این فضا به ما کمک کرد که وقتی به سراغ مهمانان می‌رویم آن‌ها هم با مردم روبرو می‌شوند و این گپ و گفت آن‌ها را به مردم می‌شناساند. چون شعار «برمودا» به وقت پیدا شدن است، می‌خواهیم مردم در کنار قضاوت‌هایی که از مهمان ما دارند او را به شکل دیگری بشناسند.

این تهیه کننده درباره انتخاب مهمان‌ها و معیارهایی که برای انتخاب آنها داشتند می‌گوید: مسلما اولین ملاک ما برای انتخاب مهمان‌ها این بود که مردم آن‌ها را می‌شناسند و دوستشان دارند. حالا اینکه درجه محبوبیت آنها در سطح جامعه چقدر بوده را از عملکردشان و اعتبارشان بدست می‌آوریم.

وی ادامه داد: چون حال و هوای برنامه به نوستالژی‌های‌مان هم تکیه داشت اولویت دیگرمان این بود که از چهره‌هایی دعوت کنیم که مدتی از آنتن تلویزیون دور بوده‌اند اما مردم خاطرات خوبی با آنها دارند و کسانی که شاید فراموش ‌شده باشند و باید فضای تکریم برایشان مهیا می‌شد. ما این کار را کردیم و در میان مهمانا‌ن‌مان سراغ همه طیف‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی رفتیم. در «برمودا» از هرکس دعوت کردیم آمد و کسی به ما نه نگفت.

نجفی درباره همکاری‌اش با نجف‌زاده گفت: کار با نجف زاده یکی از بهترین رویدادهای زندگی من است. نجف‌زاده فردی بسیار شریف، خوش‌اخلاق و خلاق و کاربلد در حوزه کاری خودش است. تواضع و همدلی که در گروه دارد سبب شده گروه تولید همدل و به دور از حاشیه‌ جلو برود و چون خودش به دور از حاشیه و صبور است این برنامه هم توانسته نقدها را بشنود و از راهنمایی دیگران استفاده کند.

حرمت مهمان مهمتر از دیده شدن برنامه

کامران نجف‌زاده با سابقه سال‌ها نویسندگی و خبرنگاری پس از هفت سال خبرنگاری در آمریکا و یک سال و نیم جدایی از خبر صداوسیما، با یک برنامه گفت‌وگو محور متفاوت به قاب تلویزیون برگشته ‌است. برنامه «برمودا» در شبکه نسیم شاید همان چیزی است که او سال‌ها تجربه‌اش کرده ‌است. گفت‌وگو با چهره‌های سرشناس حوزه‌های مختلف جامعه و شگردهای او در مصاحبه با چهره‌ها و تجربیات خبرنگاری‌اش او را همچنان در کسوت یک خبرنگار و نویسنده خوش ذوق و خلاق نمایان می‌کند.

نجف‌زاده که علاوه بر اجرا سردبیر محتوایی و سرپرست نویسندگان این برنامه است، در خصوص تجربه تولید برنامه «برمودا» گفت: مبنای این برنامه بر گفت‌وگو استوار است. گفت‌وگو خیلی مهم است. در کار روزنامه‌نگاری این گفت‌وگو است که می‌تواند تیتر بدهد، لید خلق کند و خبر تولید کند. می‌تواند بن‌مایه گزارش باشد می‌تواند سوژه کتاب و مستند باشد و ابهام‌زدایی کند.

«باشو غریبه‌ای که بزرگ شد»،«دختران شین‌آباد» و «بو‌موسی» مجموعه مستندهایی بودند که نجف‌زاده آنها را در سال‌های خبرنگاری در کارنامه‌اش ثبت کرد و اکنون با تجربیاتی که از سال‌ها خبرنگاری و مستند‌سازی دارد و تجربه تدریس خبرنگاری قبل از مستندسازی سراغ «برمودا» رفته‌است. او درباره این تجربه گفت: آنچه از سال‌ها کار خبرنگاری در آمریکا یادگرفتم این بود که سراغ حال خوب آدم‌ها بروم. حرمت مهمان را نگه دارم و به دنبال دیده شدن به بهای چالش انداختن مهمان نباشم.

وی افزود: در «برمودا» تلاش می‌کنیم که به ابعاد دیگر شخصیت‌ها بپردازیم. به همین دلیل سوالات ما که ماحصل تلاش گروه نویسندگان برنامه است بیشتر جنبه روان‌شناختی دارد. در کنار سوالات متداول و به روز برخی از آنها به گذشته آنها نیز می‌پردازیم. اما وجه تفاوتمان این است که به مهمانان فرصت دهیم تا ناگفته‌هایی از زبان آن‌ها بشنویم که حال خود و ما را خوب کند.

نجف‌زاده درباره مقدمه‌ای که در ابتدای برنامه می‌خواند و سوالاتی که از مهمان می‌پرسد توضیح داد: هرچند من سرپرست نویسندگانم اما امتیاز این برنامه حضور بچه‌های خوب و حرفه‌ای است که زحمت می‌کشند و یک گروه حرفه‌ای را جمع کرده‌اند. محسن نجفی سولاری و کامران شهریوری در کار خود، آدم‌های توانمند و حرفه‌ای هستند.

این مجری در پاسخ به این سوال که آیا سوالات چالشی را از قبل با مهمان هماهنگ می‌کنید گفت: سعی می‌کنیم برای مهمان هیچ چیز هماهنگ شده نباشد. همه چیز در لحظه اتفاق می‌افتد. چون اگر با مهمان هماهنگ کنیم، مزه‌اش از بین می‌رود. با این حال محتوای سوالات همیشه برایمان مهم است چون هر مهمان می‌تواند یک لایه از مخاطبان را با خود همراه کند.

وی افزود: بنای‌مان بر این نیست که چالش‌های عجیب و غریب ایجاد کنیم. اصل دغدغه برنامه این است که یک نگاه روانشناختی به مهمان داشته ‌باشیم و آدم‌ها را سرسوالاتی گیر بیاندازیم و زوایای پنهان و ناگفته‌هایی که به موقعیت اجتماعی یا سیاسی آن فرد یا شخصیتش لطمه نمی‌زند را آشکار کنیم. اینکه می‌گویم لطمه نزند برای این است که خیلی درپی مراقبت از مهمان هستیم و آبرو و حرمت او برایمان اهمیت دارد و دیده شدن و فراگیرشدن به هر بهایی برایمان در اولویت نیست.

گویی آینده برای نجف‌زاده با مستندسازی رقم خورده ‌است چرا که درباره فعالیت‌های خود در سال جدید گفت: برای من مستندسازی فرصتی است که یک جایی از زندگی‌ام را گذاشته‌ام تا وقتش جفت‌وجور شود و احتمالا بعد از «برمودا» سراغش خواهم رفت. قبل از تولید «برمودا» یک و سال و نیم فرصت داشتم تا در آرامش در فیلم‌های مستند و سینمایی غرق شوم و امیدوارم این فضا برایم فراهم شود.

شاغلامی که کسبی‌خوان است

حضور جواد انصافی به‌عنوان بازیگر برمودا در نقش شاغلام برای مخاطب جا افتاده است. بی‌شک حضور یک بازیگر در میانه گفت‌وگو می‌توانست برنامه را به سمت ناخوشایندی سوق دهد اما از قضا انتخاب درست بازیگر، این ایده را به شکل درستش محقق کرد. انصافی که همچنان دوست دارد با همان سبک و سیاق طنز روبه دوربین باشد درباره حضورش در این برنامه گفت: زمانی این نقش به من پیشنهاد شد که قسمت‌های نخست برنامه با حضور محمود بصیری روی آنتن رفته بود. اول سراغ بصیری رفتم و وقتی مطمئن شدم که خودش تمایلی به این نقش نداشته روی جا انداختن نقش شاغلام تمرکز کردم.

وی درباره نقش خود توضیح داد: قرار بود شاغلام قدیمی‌ترین آدم در تحریریه باشد و برای نگه داشتن روزنامه در این چهار پنج دهه تلاش کند. البته می‌دانید که اسم شاغلام برگرفته از شخصیتی در روزنامه قدیمی «توفیق» بود که خودش می‌نوشت و دست به قلم بود و بعدها هم به «گل‌آقا» می‌رود و خیلی از حرف‌های نباید گفتنی از زبان شاغلام زده می‌شود. من هم سعی کردم فضایی میان طنز و جدی را با برداشتی از آن شخصیت بوجود آورم و این شخصیت را داستان‌دار کنم.

بازیگر نقش عبدلی درباره هویت بخشیدن به این نقش افزود: با توجه به پژوهشی که درباره ترانه‌های ریتمیک کاسبان محلی انجام داده بودم که شامل ۶۰ کسبی‌خوانی از دوران صفویه تا کنون می‌شود و همه در قالب کتابی به نام «کسبی خوانی» چاپ شده است، در این برنامه با بهره گرفتن از نمایش طنز، سراغ ضربی‌خوانی و کسبی‌خوانی می‌روم و بنا به ضرورت و حضور آن مهمان با لحن ریتمیکی درباره کسب وکار یا حال و هوای مهمان شعر می‌خوانم. به هرحال نسل جوان، کسبی‌خوانی را نمی‌شناسند و وظیفه ماست که آن‌ها را با ریشه‌های فرهنگی‌مان آشنا کنیم.

انصافی که لابلای گفت‌وگو با چای و دمنوش از مهمان پذیرایی می‌کند در این باره گفت: به هر حال شاغلام باید از مهمان پذیرایی کند و یک کاری که مورد استقبال قرار گرفت تأکیدم روی دمنوش برای پذیرایی بود که به فراخور روحیه و سلیقه مهمان دمنوش‌های مختلف می‌آورم و فرصتی برای اشاره به خاصیت‌های آن‌ها هم فراهم می‌شود.

وی درباره برنامه «برمودا» ادامه داد: برخلاف تصوری که مخاطب از «برمودا» دارد و این‌که همه در «برمودا» گم‌‌می‌شوند، اینجا تازه آدم‌ها همدیگر را پیدا می‌کنند. من خیلی از دوستان هنرمند یا پیشکسوتانی که مدت‌ها ندیده ‌بودم را اینجا ملاقات کردم و دیدن دوستان و رفقا و همکاران در این برنامه اتفاق خیلی خوبی برای من بود.

نیره رضایی‌مطلق