هفدهمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان به دبیری سیدفاتح بادپروا از ۲۰ مهرماه جاری آغاز و امروز چهارشنبه با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان می‌دهد. می‌توان گفت جشنواره تئاتر خیابانی مریوان در دل مردم این شهر نهادینه شده ‌است و تا امروز که اختتامیه این رویداد برپا می‌شود، استقبال بی‌نظیری از این جشنواره به عمل آمده ‌است.

حمید نیلی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی، حسین مسافرآستانه رییس انجمن تئاتر بسیج هنرمندان، قادر آشنا معاون مطالعات و فناوری‌های نوین سازمان سینمایی و اسرافیل فرج‌اللهی مدیر انجمن هنرهای نمایشی ایران، سعید اسدی کارگردان و حیدر رضایی کارگردان از مهمانان ویژه این رویداد بوده‌اند. لازم به ذکر است مرضیه برومند، سروش جمشیدی، رحمت امینی، رحمان هوشیاری، ابرو گولداک از ترکیه و گوران علی کریم از اقلیم کردستان عراق به عنوان داوران بخش‌های مختلف این جشنواره حضور داشتند. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار اعزامی صبا به مریوان با دست اندرکاران این جشنواره را می‌خوانید.

حمید نیلی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی: آرامش جشنواره تئاتر خیابانی در نقطه صفر مرزی

حمید نیلی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی، که برای جشنواره تئاتر خیابانی در مریوان حضور داشت به خبرنگار اعزامی صبا به این رویداد گفت:  اولاً که خیلی خوشحالم شما و دیگر دوستان خبرنگار پایتخت را در جشنواره مریوان می‌بینم چرا که حضور شما خبرنگاران در جشنواره مایه خیر و برکت است.

وی افزود: جشنواره مریوان از چند منظر در این نقطه و در این زمان خاص قابل بررسی است؛ یکی اینکه وضعیت منطقه خاص است و اتفاقات کمی نیفتاده یعنی همه در منطقه به نوعی درگیر جنگی هستند که رژیم صهیونیستی آن را به‌ راه انداخته است و به نوعی آسایش و آرامش منطقه به خاطر حماقت یک آدم دیوانه دچار‌ اخلال شده است. ولی در این فضا یک جشنواره‌ای پر از نشاط و پر از امید، آغاز به کار کرده که شور و نشاطی در یک شهری که چند مشخصه دارد برپا کرده ‌است؛ یکی از مشخصه‌ها این است که در این شرایط حساس منطقه مریوان در نقطه صفر مرزی قرار دارد. همچنین ما حضور کشورهای خارجی را در این جشنواره داریم که به نظر من از ویژگی‌های جدی است که در این دوره از جشنواره باید به آن پرداخت.

نیلی اظهار داشت: با فاتح بادپروا، دبیر جشنواره تئاتر خیابانی مریوان صحبت می‌کردیم و می‌خواستیم کار را شروع کنیم برایمان اهمیت داشت تا آثار از لحاظ کیفی، کارهای درست و با ثباتی باشند و به نظر من این شور و اشتیاق مردم که فکر می‌کنم با توجه به مشخصه‌های تئاتر خیابانی صورت می‌گیرد موجب ایجاد تعامل، دیالوگ و یک حرف مشترک با مخاطب است. با این شور و هیجانی که در این جشنواره دیدیم می‌توان گفت که به آن هدف نزدیک شدیم.

مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی ادامه داد: نکته بعدی این است که برای ما  حضور کشورهای بین‌المللی خیلی مهم بود و تاکید داشتیم یا کار خوب بیاروریم یا اصلاً کاری را به بخش مسابقه‌ نیاوریم. البته گروهی از ایتالیا و روسیه قرار بود که حضور داشته باشند و جایشان هم خالی است ولی همین گروه‌هایی که آمدند به نظر من آن ثبات و قوام لازم را دارا هستند. آخرین سالی که در جشنواره مریوان حضور پیدا کرده بودم سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ بود ولی امسال فکر می‌کنم یک تفاوت‌هایی نسبت به آن دو سال داشت؛ آن هم شور و هیجانی بود که امسال شاهد آن بودم .

وی تاکید کرد: ما به هر قیمتی نباید کار بین‌المللی ببینیم بلکه کاری باید باشد که مخاطب لذت ببرد یا نکته‌ای داشته باشد که بتوان در مورد آن فکر کرد. این آرامشی که الان وجود دارد و شما جمعیت بی‌نظیری را می‌بینید که به تماشای آثار آن هم در نقطه صفر مرزی نشسته‌اند، نشان از آن دارد این رویداد به درستی کارش را انجام داده است. درست است که بعضی از کشورها نیامدند ولی امیدوارم که این کشورهایی که حضور دارند اخبار را مخابره کنند و بتوانیم شاهد حضور بیشتر آثار بین‌المللی در جشنواره تئاتر فجر، جشنواره تئاتر کودک و نوجوان و همچنین جشنواره تئاتر عروسکی باشیم. رایزنی‌هایی هم اتفاق افتاده اما برخی از موضوعات به خود گروه‌ها برمی‌گردد؛ یعنی باید به این جمع بندی برسند و امیدوارم این اتفاقاتی که از مریوان در رسانه‌ها مخابره می‌شود، بتواند این آرامش و آسایشی را که وجود دارد القا بکند. ما از همین الان اعلام می‌کنیم که کشور جمهوری اسلامی ایران با آرامش و آسایش و اتفاقا بدون هیچ دغدغه‌ای جشنواره‌هایش را به لطف خدا در زمان مقرر برگزار می‌کند.

فاتح بادپروا، دبیر جشنواره تئاتر خیابانی مریوان: نمی‌گذارم این جشنواره رنگ سیاسی بگیرد

فاتح بادپروا، دبیر جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان نیز به خبرنگار صبا گفت: این جشنواره دو سال به خاطر کرونا افت داشت، اما خوشحالم که دوستان نگذاشتند چراغ این جشنواره خاموش شود و من از همه‌ آن‌ها قدردانی می‌کنم چرا که آن‌ها و هنرمندان و مردم مریوان بودند که این جشنواره را پویا نگه داشتند. بعد از ورود حمید نیلی به اداره کل هنرهای نمایشی، جلسه‌ای با ایشان و علی‌اصغر دریایی مدیر کل فرهنگ کردستان داشتیم و پیرامون این جشنواره که افت کرده بود صحبت کردیم و تصمیم گرفتیم با تلاش مضاعف دوباره شروع کنیم و خوشحالم و خدا را شاکرم که این حرکت فردی نیست و همه با هم توانستیم آن را انجام دهیم. امیدوارم این حرکت بتواند یک نقطه امیدی در تئاتر خیابانی ایران باشد چرا که معتقدم جشنواره تئاتر خیابانی مریوان که تخصصی در این حوزه برگزار می‌شود، تخصصی‌ترین جشنواره تئاتر خیابانی ایران است.

وی ادامه داد:  نیت اصلی ما در برگزاری هفدهمین دوره تمرکز بر بخش بین‌المللی و همچنین ارتقای کیفیت آثار و تجمیع بخش‌های متفاوت جشنواره بود. شاید تجمیع هم کمی جرات می‌خواست و یکی از چالش‌های ما بود. البته نقدهایی هم پیرامون این رویکرد می‌شنوم. مثلا می‌گویند چرا دیگر در روستاها تئاتر خیابانی اجرا نمی‌شود و چرا بخش‌های کودک و نوجوان یا دفاع مقدس در این دوره حذف شده‌است! ‌اکنون می‌گویم به این دلیل که ما برای کل این بخش‌ها، جشنواره‌های تخصصی داریم و در ایران جشنواره‌های قارچی بسیاری برگزار می‌کنیم و متاسفانه ما فقط دوست داریم جشنواره برپا کنیم. یعنی به کیفیت اهمیت نمی‌دهیم. تمام تلاش ما این بود که جشنواره تئاتر خیابانی مریوان را تخصصی و با کیفیت برگزار کنیم و خدا را شاکرم که در ۱۳۶ تا اثر، کیفیت کارها نسبت به سال‌های قبل خیلی خوب بوده‌ است.

بادپروا، افزود: ما در بخش بین‌الملل خیلی تلاش کردیم که این جشنواره واقعا بین‌المللی برگزار بشود‌ و برای آن خیلی کارها و برنامه‌ریزی‌ها انجام و حتی  برای آن هزینه شد؛ اما متاسفانه کشور روسیه، ایتالیا و کره جنوبی با توجه به شرایط موجود و شرایطی که ناخواسته به نوعی درگیر آن شدیم، در این دوره حضور پیدا نکردند و دقیقه آخر انصراف دادند. حتی بلیت پروازشان را هم گرفته بودیم و کارهای فاخری هم داشتند و اصلا خودشان به دبیرخانه کار فرستاده بودند ولی در این جشنواره ثابت شد که ما امنیت و صلح و صفا و صمیمیت می‌خواهیم نه تنها برای خودمان بلکه برای جهان! به دبیرخانه این جشنواره ۷۷ اثر ارسال شد که این عدد برای یک جشنواره استانی بسیار قابل قبول است و از جشنواره تئاتر فجر هم بیشتر کار به این جشنواره ارسال شد. حالا به هرطریق اکنون از کشور ترکیه، داور داریم و آثاری از کشورهای ارمنستان، الجزایر و عراق در این شهر به اجرا پرداختند.

دبیر جشنواره تئاتر خیابانی مریوان توضیح داد: امسال برای جشنواره تئاتر خیاباتی مریوان ۱۲ رنگ را انتخاب کردیم و نماد جشنواره و کاراکتر جشنواره را معرفی کردیم. حالا چرا لک لک نماد جشنواره شد دلیلش این است که دریاچه زریبار مریوان قرن‌ها پذیرای لک‌لک‌هایی است که از سیبری یا نقاط دیگر جهان به اینجا مهاجرت می‌کنند و مردم روستاهای مریوان همواره میزبانان خوبی برای لک لک‌ها بوده‌اند و آنقدر برای آن‌ها ایجاد احساس امنیت کرده‌اند که در آن‌ سوی دریاچه روستایی به نام  دره‌تفی معروف به روستای لک لک‌های ایران شده است. اهالی روستا برای لک‌لک‌ها لانه‌سازی می‌کنند و به مداوای پرندگان آسیب‌ دیده می‌پردازند.

بادپروا، تاکید کرد: بسیار تلاش کرده‌ایم تا این رویداد به سمت سیاسی شدن نرود؛ اگر ما هر سال به هر دلیلی این جشنواره را سیاسی و رنگی می‌کردیم مطمئناً جشنواره به سال دوم برگزاری هم نمی‌رسید. اینجا پایه گذاران جشنواره مردم هستند و بدون هیچ دغدغه سیاسی از این جشنواره استقبال می‌کنند و این موضوع برای بنیانگذاران این جشنواره مهم است. مریوان می‌تواند کل تئاتر ایران را نمایندگی کند ولی تا زمانی که من در مریوان باشم نمی‌گذارم این جشنواره به سمت و سوی سیاسی برود، چون بحث‌های سیاسی زودگذر، لحظه‌ای و سلیقه‌ای است اما این جشنواره ثابت کرده‌ که مسئولان هرچند زحمت می‌کشند اما می‌روند و در نهایت این جشنواره و هنرمندان هستند که می‌مانند.

دبیر جشنواره تئاتر خیابانی مریوان اذعان داشت: همیشه همه مسئولان مریوان همکار بودند. از مرکز هنرهای نمایشی تا اداره کل استانداری از ما حمایت کردند و به جرات می‌توانم بگویم که برای برپایی این رویداد اذیت نشدیم. امیدوارم رسانه‌ها هم کار خودشان را بکنند چون یک دست صدا ندارد و ما کار می‌کنیم و رسانه‌ها باید انعکاس دهند و از هم یاد بگیریم تا مریوان محلی برای تبادل فرهنگ و تخصص در گونه‌های جدید تئاتر باشد. لازم به ذکر است مکان‌های اجرایی مریوان برایمان اهمیت دارد و به همین دلیل هم مکان‌های اجرا را تجمیع کردیم چون در دوره‌های قبل در روستاها هم اجرا می‌رفتیم و مردم دوست داشتند ولی اجراها کیفیت خودشان را از دست می‌دادند البته شاید در آینده نظرمان عوض شود و دوباره به روستاها رفتیم چون تئاتر برای مردم است و تئاتر بدون مردم هیچ معنایی ندارد.

مرضیه برومند کارگردان و داور بخش بین‌الملل جشنواره مریوان: هنرمندان تئاتر خیابانی رودربایستی را کنار بگذارند و کلاه بچرخانند

مرضیه برومند کارگردان و داور بخش بین‌الملل جشنواره مریوان هم بی پرده درباره این رویداد و به طور کلی درباره تئاتر خیابانی به خبرنگار ما گفت: همواره اهالی مریوان تعصب خاصی نسبت به این جشنواره دارند و این شهر و مردمش با تئاتر خیابانی رابطه‌ای نزدیک و عمیق برقرار کرده‌اند و هرسال منتظر برگزاری جشنواره هستند اما متاسفانه اکثر کارهایی که دیدم حمایت مالی ندارند و نمی‌توانند سرمایه گذاری کنند و به نظرم هنرمندان جوان باید رودربایستی را کنار بگذارند عین همه کشورهای دنیا کلاه بچرخانند؛ مگر چه اشکالی دارد؟ در اروپا تئاترهای متحرک و سیار وجود دارد که شهر به شهر و کشور به کشور  با یک کوله پشتی راه میفتند، هم تفریح می‌کنند و هم کار می‌کنند و پول در می‌آورند، مانند اجرای «banana o rama» که توسط هنرمندی آلمانی-آمریکایی در همین جشنواره اجرا شد.

مرضیه برومند تاکید کرد: با مردم کوچه و خیابان باید با زبان ساده‌تری حرف زده شود؛ نباید آنقدر کارهای فرم و یا آثاری اجرا شود که حرف‌های قلمبه سلمبه داشته باشد. به هرحال کاری با مردم ارتباط بهتری می‌گیرد که  مفهوم ساده‌تری دارد و سرگرم کننده‌تر است. باید توجه داشته باشیم که در تئاتر خیابانی تو تماشاگر را انتخاب نمی‌کنی بلکه تماشاگر تو را انتخاب می‌کند. آثار باید جنبه‌های سرگرمی و شادابی و جذابیتش تقویت شود و فکر می‌کنم اینگونه شاهد استقبال بی‌نظیرتر مخاطبان خواهیم بود.

این هنرمند پیشکسوت در پایان گفت: مریوان  پارکی به نام شانو دارد که به زبان کردی معنای آن تئاتر است که ۵ سال پیش تاسیس شده و این نشان می‌دهد که یک مدیر دلسوز، آگاه و خوش فکری این کار را انجام داده ‌است. ما باید نسبت به داشته‌هایمان حساس باشیم و از نظر کارشناسان استفاده کنیم. تئاتر خیابانی می‌تواند درباره همه‌ چیز حتی همین احتمال خشکی دریاچه‌ زریبار بواسطه نیزارهای پیش روی این منطقه صحبت کند. البته جوانان به خاطر داشته باشند که عنصر جذابیت بصری بسیار مهم است.

مالک آبسالان کارگردان: جشنواره مریوان بزرگترین جشنواره در خاورمیانه است

در ادامه این گفت‌وگوها به سراغ یکی از کارگردانانی که در جشنواره تئاتر خیابانی مریوان حضور دارد رفتیم تا درباره کم و کیف این جشنواره با او نیز صحبتی داشته باشیم.

مالک آبسالان کارگردان و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون اهل دهلران است. او برگزیده جشنواره‌های داخلی و خارجی تئاتر از جمله جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، جشنواره بین‌المللی مریوان، جشنواره فتح خرمشهر، جشنواره بین‌المللی هایفست ارمنستان می‌باشد و امسال در بخش جنبی با نمایش «سفر» که یک تم دفاع مقدسی دارد حضور داشت.

وی درباره جشنواره تئاتر خیابانی مریوان گفت: در کشور ما جشنواره‌های تئاتر خیابانی زیادی حالا چه تخصصی، چه مناسبتی، چه موضوعی و چه آزاد برگزار می‌شود ولی جشنواره تئاتر خیابانی مریوان از لحاظ کمی و کیفی یکی از بزرگترین جشنواره‌های نه تنها ایران بلکه خاورمیانه است و این موضوع را بدون اغراق باید بگویم چون من خودم یکی از گروه‌هایی هستم که تقریبا سالیان سال در جشنواره مریوان حضور داشتم و حدود ۱۵ سال در آن شرکت کردم و حتی با بچه‌های شهرمان هم از قدیم به این جشنواره می‌آمدیم و بالاخره شرایط را بهتر می‌دانم.

آبسالان افزود: جشنواره تئاتر خیابانی مریوان تفاوت خیلی عمده‌ای با بقیه جشنواره دارد. این جشنواره تمام سبک‌ها و موضوع‌ها را شامل می‌شود و اهداف و شیوه‌های اجرایی متفاوتی دارد و مانند یک سبد خیلی بزرگ همه انواع تئاتر خیابانی را در خود جای داده‌است.در واقع جشنواره مریوان همه جشنواره‌ها نظیر جشنواره شهروند، دفاع مقدس و… را در قالب یک پکیج کامل ارائه می‌دهد.

این کارگردان ادامه داد: نکته دیگری که وجود دارد این است که آثار جشنواره از لحاظ فنی و کیفی بسیار خوب هستند و از کارگردانان با تجربه و سطح بالا بهره برده ‌است و گروه‌های خارجی‌ای هم که آمده‌اند از نظر فنی گروه‌های حرفه‌ای و شناسنامه‌دار هستند. بین‌المللی بودن این جشنواره موجب می‌شود تا سطح کارهای دیگر هم بالاتر برود و من معتقدم مهمترین نکته‌ای که جشنواره مریوان را از دیگر جشنواره‌ها متمایز می‌کند، این است که تماشاگران مریوان یعنی مردم این خطه آنقدر تئاتر دیده‌اند و آنقدر تئاتر را در سبد زندگی خودشان قرار داده‌اند که خیلی تخصصی آثار را دیده و نقد می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود که جشنواره مریوان از اهمیت و گستردگی خوب و خاصی برخوردار شود. البته کم و کاستی‌هایی وجود دارد که من هر ساله می‌بینم. مثلاً یکی این است که مکانی مناسب برای اجراهای مقابل دریاچه زریبار تعبیه نشده ‌است و این موضوع خیلی اهمیت دارد و به نظر من باید یک مکان بهتری را تعبیه کنند و حداقل یک استیج صاف‌تری وجود داشته باشد! نه این که گروه‌ها روی سنگ فرش زبر اجرا کنند بالاخره شاید گروهی یک اکسسوری داشته باشد که نباید حرکت کند یا کسی ویلچری باشد. حتی من معتقدم که می‌توانند یک ایستگاه خیابانی خیلی بزرگی را در دریاچه درست کنند که اصلاً اینجا ثابت و شناسنامه‌دار بشود.

وی اظهار داشت: در ایران جشنواره‌های زیادی هست ولی اینکه دیگر جشنواره‌ها بتوانند مانند جشنواره مریوان شوند، مستلزم این است که خود مسئولان بومی شهرهایی که فضای توریستی دارند پای کار بیایند و از لحاظ مادی و معنوی، زیرساخت‌ها را ایجاد کنند. حمایت سراسری هم باید وجود داشته باشد. یعنی متولیان فرهنگ و هنر در جای جای ایران سعی کنند جشنواره‌های بزرگی را به وجود بیاورند. بالاخره در کشور شاید پنج جشنواره مثل مریوان داشته باشیم و واقعیت این است که هیچ چیزی اندازه هنر و فرهنگ نمی‌تواند جامعه را بسازد و در همه هنرها هیچ چیزی به اندازه تئاتر نمی‌تواند فرهنگ‌سازی کند و این یک واقعیت است.

آبسالان با توضیح این که شیوه اجرایی خاص در اجرای نمایش در خیابان دارد گفت:  اکثر آثارم بر پایه بازیگر محوری است و کارهایم کم جمعیت هستند. یعنی یا تک پرسوناژند یا نهایتاً ۲ بازیگر دارند. همچنین برایم مهم است که اجرای بازیگران بر پایه کمدی باشد. حتی اگر اثر تم تراژیک داشته باشد دوست دارم شروع کار کمدی باشد تا مخاطبان دوست داشته باشند و با نمایش ارتباط برقرار کنند. امسال در بخش مسابقه نبودم و به عنوان برگزیده جشنواره ایثار به این دوره از جشنواره مریوان معرفی شدم. نمایش «سفر» یک تم دفاع مقدسی دارد ولی بالاخره یک فضای فولکلور، کمدی و تراژدی در آن وجود دارد. این نمایش در پارک ملت اجرا شد و از نظر خودم اجرای خیلی شیرینی بود و بازخوردهای خوبی داشت. همچنین در دریاچه زریوار هم اجرا داشتیم و امیدوارم مورد پسند مردم قرار گرفته باشد.

پگاه زارعی