از زمان شکل گرفتن عملیات طوفان الاقصی تا حمله رژیم صهیونیستی به لبنان و شهادت سیدحسن نصرالله، خبرنگاران تنها راویان صادق از آنچه می‌دیدند بودند. شبکه‌های مختلف خبری با اعزام خبرنگارانشان به خط مقدم جنگ تلاش کردند تا منعکس‌کننده روایت درست این ماجرا و روایتگر درستی از حقیقت جنگ در غزه و لبنان باشند. درست در شرایطی که رسانه‌های وابسته به رژیم صهیونیستی، هرگونه اطلاع‌رسانی و خبر را با تندترین حملات نشانه می‌گرفتند، شبکه‌های خبری و برون‌مرزی  العالم، هیسپان و الکوثر خبرنگاران خود را در غزه مستقر کرده، بخشی از این روایت حقیقت شدند. اما عناد واضح و عیان رژیم صهیونیستی با حضور خبرنگاران آزاد جان این راویان حقیقت را تهدید کرده و روزی نیست که خبر شهادت خبرنگاران بین‌المللی منتشر نشود. کشتار مستقیم خبرنگاران با این هدف که مشخص نشود در غزه چه جنایت‌هایی در حال وقوع است، بار دیگر ثابت کرد که صهیونیسم به هیچ اصل و قانونی پایبند نیست و عناد واضح و عیان این رژیم با حضور خبرنگاران آزاد، جان این راویان حقیقت را تهدید می‌کند. در تازه‌ترین جنایت این رژیم اشغالگر ۳ خبرنگار در روستای حاصبیا واقع در جنوب لبنان با شلیک مستقیم به شهادت رسیدند. با شهادت غسان نجار، عکاس المیادین، محمدرضا مهندس پخش زنده المیادین و وسام قاسم تصویربردار تلویزیون المنار تعداد شهدای خبرنگار در غزه به ۱۸۲ نفر رسیده ‌است.

در این میان، روایتگری خبرنگارانی که به خوبی به خطر کارشان آگاه هستند، ارزش دو چندانی پیدا کرده ‌است چرا که در این میدان در کنار روایت اول، روایت صادقانه و به دور از تحریف را برعهده دارند. گفت‌وگوی ما را با تعدادی از این خبرنگاران و برنامه‌سازان که اکنون در لبنان مستقر هستند می‌خوانید.

محسن اسلام‌زاده، مستندساز: اولویت جنگ رسانه‌ای

محسن اسلام‌زاده مستندسازی است که این روزها در لبنان مشغول اطلاع‌رسانی از اتفاقات جاری و تجاوز صهیونیست‌هاست. او فیلمسازی باتجربه در حوزه مستندسازی بحران و جنگ است و کارگردانی آثار موفقی، ازجمله «تنها میان طالبان»، «زندگی میان پرچم‌های جنگی»، «اسرار زندان ابوسلیم»، «به‌دنبال صلح» و «روز ناتمام من و فرمانده» را در کارنامه دارد. اسلام‌زاده که مدتی برای ساخت مستندی با موضوع حملات تروریستی رژیم صهیونیستی در لبنان حضور داشت، بعد از ماجرای انفجار پیجرها و شهادت سیدحسن نصرالله روند ساخت مستندش را متوقف کرد و اکنون مشغول مخابره اخبار حملات اسرائیل به جنوب لبنان به رسانه‌های مختلف است.

او درباره حضور رسانه‌ها و آرایش میدان رسانه‌ای در لبنان گفت: به‌نظرم، جنگ روانی و ترکیبی پیچیده‌ای در جریان است و ما شاهد یک جنگ ترکیبی هستیم که علیه محور مقاومت راه افتاده است. غربی‌ها طی یک تقسیم کار، اتاق فکر نظامی، امنیتی، رسانه‌ای و فرهنگی تشکیل داده‌اند و هم‌وزن توان نظامی و لجستیکی‌شان در میدان رسانه نیز فعال‌اند.

اسلام‌زاده تأکید کرد: یک شبکه آمریکایی حدود ۸۰ نفر خبرنگار به بیروت اعزام کرده است. فرانسوی‌ها که می‌دانند مطالبشان در لبنان طرفدار دارد، دست‌به‌قلم شده‌اند و با تولید محتوا خط اسرائیل را در پیش گرفته‌اند و با فتنه‎انگیزی در جبهه مقاومت و شایعه‌پراکنی می‌خواهند افکارعمومی را مسموم و القا کنند که ایران حزب‌الله و لبنان را رها کرده و حتی با طرح اتهامات دروغین بنیان همدلی دو ملت ایران و لبنان را سست کنند.

این مستندساز مهم‌ترین راهبرد را روایت صحیح دانست و افزود: امروز جنگ، جنگ روایت‌هاست و اینکه چگونه باید روایت شود. شاید در ابتدا رسانه‌های صهیونیستی روی حمله ۷ اکتبر و گروگان‌ها مانور دادند تا مردم فلسطین را جنایتکار معرفی کنند؛ ولی دنیا چنین چیزی را نپذیرفت و اکنون تمام دنیا فهمیده که غزه پیش‌از این حمله و در طول تاریخی دراز در حکم یک زندان واقعی بود و اعتراضاتی که در سراسر دنیا علیه اسرائیل می‌شود، برگرفته از همین روایت‌هاست.

وی افزود: هرکس می‌تواند بیاید اینجا و گوشه‌ای از روایت را به دست بگیرد؛ اما مهم این است که باید باری از دوش بردارد. بزرگ‎ترین وجه روایت صحیح و درست ماجرا مدیون دانستن زبان است که بسیاری از ما در این زمینه قوی نیستیم. ما نیاز داریم این روایت صحیح را به زبان‌های مختلف ارائه دهیم. چقدر برای زبان‌های رایج جهان اسلام تولید محتوا کرده‌ایم؟ اگر این روایت‌ها برای شبه‌قاره هند، مالزی و امریکای جنوبی درست شکل بگیرد، می‌توانیم مدعی رقابت با رسانه‌های آمریکایی و صهیونیستی شویم.

اسلام‌زاده درباره اینکه مستندسازان و خبرنگاران ایرانی چقدر در این موقعیت فعال بوده‌اند، بیان کرد: من خبرنگاران مختلفی را اینجا دیدم که زیاد هم هستند. روزهای اول جنگ بیروت پس از ماجرای انفجار پیجرها تعداد خبرنگاران خارجی زیاد شدند؛ اما پس از شهادت سیدحسن نصرالله تعداد بیشتری از برنامه‌سازان و مستندسازان به اینجا آمدند. یک زمانی آرزو داشتیم یک ایرانی از قلب درگیری‌های منطقه گزارش تهیه کند و حالا برای فضای فارسی‌زبان، علاوه ‎بر خبرنگارانی از معاونت سیاسی، تعدادی از برنامه‌سازان هم از معاونت سیما به لبنان آمده‌اند و این آرزو محقق شده است. امیدوارم این گروه‌ها بتوانند آورده مناسبی به جریان روایتی جنگ اضافه کنند.

این مستندساز درباره ترکیب برنامه‌سازان و خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای حاضر در لبنان متذکر شد: اکنون ما به تحلیلگرهای نظامی نیاز داریم. خبرنگاران راویانی‎اند که آنچه را در لحظه مشاهده می‌کنند، به تصویر می‌کشند؛ اما اینجا جای عکاسان خالی است و شاید اگر جنگ طولانی شود، باید گروه‌های برنامه‌ساز به ‌تناوب بیایند و به ثبت وقایع و مستندسازی آن اهتمام داشته باشند.

وی با اشاره به یک سال روایت عملیات رسانه‌ای طوفان‌الاقصی و تأثیر آن روی تولید محتوا از جنگ بیروت گفت: ما در عملیات طوفان‌الاقصی کار رسانه‌ای میدانی چندانی نداشتیم؛ چرا که شرایط برای حضور خبرنگاران و مستندسازان در غزه مساعد نبود. در آن زمان هم خبرنگاران در بیروت مستقر بودند و تولید محتوا می‌کردند؛ اما اوضاع اکنون بهتر شده و گروه‌های مختلف خبری از رسانه‌های مختلف، از جمله صداوسیما مشغول اطلاع‌رسانی و تولید محتوا هستند.

اسلام‌زاده که سال گذشته برای ساخت مستند «بهشت کوچک من» راهی شهر خیام در نقطه صفر مرزی با اراضی اشغالی شده بود، درخصوص شرایط برنامه‌سازی گفت:  من مستندسازی هستم که در شرایط میدانی بهتر عمل می‌کنم و سال‌ها در این عرصه تجربه کسب کرده‌ام؛ از این ‌رو، وقتی بعد از جنگ غزه وارد لبنان شدم تا مستندم را بسازم، درگیر موضوعات خبری شدم. این مستند درباره شخصیتی است که با وجود هشدارها به ترک منطقه، خانه‌اش را که در نقطه صفر مرزی بین لبنان و اراضی اشغالی فلسطین قرار دارد، ترک نمی‌کند. اکنون مراحل تدوین، صداگذاری و ساخت موسیقی مستند «بهشت کوچک من» به پایان رسیده و می‌خواهم آن را به جشنواره سینما حقیقت برسانم.

وی که اکنون مشغول کار خبری و تولید محتوا برای رسانه‌های مختلف درباره اوضاع بیروت است، درخصوص تأثیر وقایع اخیر بر تجربیاتش گفت: زمانی که ماجرای انفجار پیجرها رخ داد، یکی از دوستانم با من تماس گرفت و گفت بیا اینجا فیلم بساز. من هم که دیدم موقعیت ویژه‌ای اینجا حاکم است، آمدم و مستندم را شروع کردم. در روزهای پایانی کار مستندم بودم که شهادت سیدحسن نصرالله رخ داد و آنجا بود که مجبور شدم دوربینم را برای مخابره اخبار و گزارش زنده از اوضاع لبنان تنظیم کنم و وارد کار خبری شوم؛ اتفاقی که برای خودم هم سرشار از تجربه و آگاهی است و من را در این عرصه قوی‌تر کرده است.

سیدمحمدحسن حسینی، خبرنگار صداوسیما در لبنان: لزوم تحلیل و بررسی کارشناسانه رویدادها

سیدمحمدحسن حسینی، خبرنگار صداوسیما بیش از سه دهه است برای بازتاب وقایع جهان اسلام و محور مقاومت از لبنان، در این کشور حضور دارد. او از معدود خبرنگارانی است که پوشش خبری جنگ غزه را در یک سال اخیر بر عهده گرفت و اکنون نیز در محور مقاومت جنگ لبنان را پوشش می‌دهد. وی درخصوص جنگ رسانه‌ای در منطقه گفت: ما در سالگرد جنگی هستیم که از هر سو با دیگر جنگ‌های منطقه متفاوت بوده است. معمولاً جنگ‌های این منطقه در سرزمین دشمن و ضربتی و کوتاه‌مدت بوده؛ اما اکنون این جنگ به سالگردش رسیده و برای رژیم صهیونیستی هیچ دستاوردی نداشته است. نه گروگان‌هایش را آزاد کرده و نه حماس را درهم‌شکسته است.

حسینی با اشاره به ویژگی جنگ لبنان افزود: در لبنان اوضاع متفاوت است. تمرکز بر روی مناطق شیعه‌نشین است و بعد  از انفجار پیجرها و شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان، تمرکز رسانه‌ها روی محور مقاومت بیشتر شده است. خبرنگار حوزه مقاومت تأکید کرد: پیش‌بینی اسرائیل این بود که با ترور فرماندهان، ساختار رزم از هم می‌پاشد و هرج‌ومرج می‌شود و اسرائیل پیشروی می‌کند؛ اما هرچه جلوتر آمده‌اند، با استیصال بیشتری روبه‌رو شده‌اند. هدف آن‌ها حذف حزب‌الله در جنوب لبنان است و ترکیب رسانه‌ای‌شان به شکلی است که با تحریف و دروغ کار را پیش می‌برند.  وی افزود: برای گروه‌های رسانه‌ای که در لبنان مستقرند، مخابره اطلاعات و اخبار دقیق اهمیت دارد و همه تلاششان را می‌کنند تا در این جدال رسانه‌ای پیروز شوند؛ چون درحال‌حاضر، رسانه‌های غربی، آمریکایی و صهیونیستی تلاش می‌کنند اخبار دروغی را منتشر و روحیه مقاومت را تضعیف کنند.

حسینی درخصوص پیوست رسانه‌ای این جنگ اظهار کرد: می‌توان بخشی از این عملیات رسانه‌ای را با برنامه‌ریزی جلو برد؛ اما با توجه ‎به رویدادهای ناگهانی باید بنا به شرایط موجود و با انعطاف‌پذیری جلو رفت تا صحنه نبرد را از دست ندهیم. ما در پیوست رسانه‌ای باید گسترده‌تر از جبهه نظامی‌باشیم و در کنار رسانه‌های جبهه مقاومت به‌طور هماهنگ عمل کنیم.

خبرنگار صداوسیما درخصوص ترکیب رسانه‌ای موجود گفت: ما با ترکیب‌های مختلفی در جنگ غزه و اکنون در لبنان رو‌به‌روییم. این تفاوت برگرفته از توان رسانه‌ای در کنار توان نظامی میان این دو جبهه است. ما در فضای محور مقاومت با یک انسجام و نظم براساس راهبردهای مشخص حرکت می‌کنیم؛ اما تفاوت این جنگ با همه نبردهایی که مقاومت با رژیم صهیونیستی داشت، زیاد است و نیاز به راهبردهای دقیق‌تری دارد. باید این تجربه‌ها مدون شود و طی کار کارشناسی نقاط ضعف و قوتش بررسی شود تا به خبرنگاری در بحران ارتقا ببخشد.

وی ادامه داد: نیاز اکنون مخاطب تحلیل و بررسی وقایع است تا خط فکری او را به‌ سمت جبهه مقاومت امیدوار کند. این کمبود در ترکیب رسانه‌ای مقاومت مشهود است. به‌طور مثال، ارتش اسرائیل یک هفته تلاش کرد روستایی را در جنوب لبنان بگیرد؛ اما نتوانست. این موضوع می‌تواند به‎تنهایی نمادی از مقاومت حزب‌الله باشد؛ اما به‌دلیل عدم تحلیل و نگاه کارشناسی، این استیصال رژیم صهیونیستی دیده نشد. به‌جایش، آن‌ها اگر این روستا را می‌گرفتند، از توان نظامی‌شان کلی محتوا تولید کرده بودند. حسینی با اشاره به دست برتر رسانه‌ای جبهه مقاومت گفت: شاید توان رسانه‌ای ما در حد رسانه‌های غربی نباشد؛ اما خبرنگار ما هرآنچه را می‌بیند، مخابره می‌کند. او ضمن مخابره لحظات واقعی نقاط ضعف و قوت را هم بررسی می‌کند و این موضوع خودش یک برتری به رسانه‌هایی می‌دهد که سوگیری‌هایشان در مسیر پوشاندن حقایق مشهود است.

علی صدری‌نیا، تهیه‌کننده و مستندساز: روایت صادقانه راه را برای خودش باز می‌کند

علی صدری‌نیا را با تهیه‌کنندگی برنامه «بی‌واسطه» و کارگردانی مستند «غیررسمی» می‌شناسیم. او که در تولید برنامه «به‌افق فلسطین» هم نقش بسزایی داشته، اکنون در مقام مستندساز و خبرنگار در بیروت حضور دارد و در کنار دیگر خبرنگاران روایت صادقانه از وقایع این روزهای در لبنان را برعهده گرفته است.

وی درخصوص آرایش میدان رسانه‌ای در لبنان گفت: پس از اتفاقات ۷ اکتبر و طراحی عملیاتی که حماس در آن دست بالا را داشت، باید هر دو وجه نظامی و رسانه‌ای پررنگ می‌شد. از این‌ رو، نگاه رسانه‌ای از همان ابتدا مبتنی‎بر واقعیت شکل گرفت که در درون خودش خویشتن‌داری و درایت هم داشت. این نگاه مبتنی ‌بر واقعیت، فراتر از آن چیزی بود که رسانه‌های غربی منعکس می‌کردند. این‌ طرف در جبهه شمالی شهرک‌های صهیونیستی خالی از سکنه شده و خیلی از ساکنین فرار کردند و هر روز بر عدم توفیق اسرائیل صحه گذاشته می‌شد و تضعیف عملیات رسانه‌ای غربی را به همراه داشت.

صدری‌نیا تصریح کرد: راهبردی که در این میان جواب داده، ارائه روایت واقعی و صادقانه از رویدادها بوده است. به‎طور مثال، برخلاف سانسور شدید رژیم صهیونیستی درباره تلفاتش در این جنگ، حماس از ابتدا تعداد شهدایش را اعلام کرد و این نگاه صادقانه دنیا را متوجه عمق جنایت رخ‌داده کرد.

این مستندساز با اشاره به حضور گروه‌های خبری در لبنان گفت: تعدادی گروه در این یک سال در لبنان حضور داشتند؛ اما با همراهی معاونت سیما و اعزام برنامه‌سازان به لبنان این حضور بسیار پررنگ شده است؛ گروه‌هایی که هم تولید محتوا می‌کنند و هم بازوی رسانه‌ای برای مخابره وقایع به‌شکل زنده‌اند. درحالی‌که دشمن می‌خواهد این عملیات را تحریف کند، گروه رسانه‌ای مقاومت با بیان هر آنچه رخ می‌دهد، عمق فاجعه را به تصویر می‌کشد. ضمن اینکه مستندسازانی که در اینجا حضور دارند، علاوه‌بر تولید محتوا برای اثرشان، گزارش‌های دقیقی را از آنچه رخ می‌دهد هم ارائه می‌دهند و فعلاً همه گروه‌های رسانه‌ای در تکاپو برای روایت‌های متفاوت از این وقایع‌اند.

وی افزود: سال گذشته دوست داشتیم امکان حضور و کار رسانه‌ای برای ما مهیا می‌شد. آورده ما هر چند محدود، اما محتواهایی بود که صادقانه روایت شدند و دنیا را متوجه این جنایت کردند. هرچند میدان نبرد محدودیت‌هایی هم به‌لحاظ فیلمبرداری و هم حضور دارد، اکنون روایت دقیق از وقایع برای ما مهم است.

وحید یامین‌پور، پژوهشگر و فعال رسانه‌ای: حالا وقت تثبیت روایت ایرانی از جنگ است

وحید یامین‌پور، نویسنده، پژوهشگر، فعال رسانه‌ای و مجری شناخته شده برنامه‌هایی چون «دیروز امروز فردا»، «جهان‌آرا» و «کلمه» و… مدتی است به بیروت سفر و پوشش رسانه‌ای از تحولات لبنان و روایتگری این نبرد سرنوشت‌ساز را آغاز کرده است. وی درخصوص آرایش رسانه‌ای موجود در لبنان گفت: ما اکنون با لبنانی رو‌به‌روییم که فرازوفرودهای انتخاب رئیس‌جمهور در آن هنوز ادامه دارد. هرچند خبرهایی مبنی‌بر ضرورت انتخاب فوری رئیس‌جمهور برای این کشور منتشر شده، همچنان با کشوری رو‌به‌روییم که درحال فاصله‌گذاری رسانه‌ای با حزب‌الله لبنان است. این فاصله‌گذاری بین رسانه‌های مقاومت با رسانه‌های عربی، غربی، سعودی و صهیونیستی مشهود است و حتی از بیلبوردهایی که در سطح بیروت نصب شده و پیام خلع سلاح و «نه به جنگ» را می‌دهد، می‌توان متوجه این فاصله شد. شیوه بمباران شهرها هم به‎گونه‌ای است که فقط مناطق شیعه‌نشین و حزب‌الله را هدف گرفته است.

یامین‌پور در پاسخ به این پرسش که در مقایسه با رسانه‌های دشمن چه راهبردهایی برای برتری رسانه‌های مقاومت دنبال می‌شود، بیان کرد: فعلاً در راهبردهای رسانه‌ای یکپارچگی عمیقی دیده نمی‌شود و همچنان شبکه‌های المیادین و الجزیره نقش پررنگی در عرصه اطلاع‌رسانی ایفا می‌کنند؛ رسانه‌هایی که مورداعتماد جهان عرب‌اند و روایت عربی را از ۷ اکتبر در دست گرفته‌اند.

نکته مهم در سخنان یامین‌پور اشاره به مقطع مغتنم و بسیار حساس برای رسانه‌های ایرانی است تا جایگاه خود در جان‌بخشی هرچه بیشتر و سرآمد روایت ایرانی از جنگ تثبیت کنند. او گفت: اکنون در جنگ لبنان این فضا برای ما مهیاست تا روایت ایرانی را قوت ببخشیم.

این نویسنده و پژوهشگر درخصوص ترکیب روایت ایرانی در لبنان اظهار کرد: اکنون بخشی از تمرکز بر اخبار نظامی است که آن‎هم برگرفته از رسانه‌هایی مانند المیادین و الجزیره است.

یامین‌پور ادامه داد: در جانب ایرانی، هر گروه رسانه به شکل خودجوش و براساس علاقه شخصی گوشه‌ای از کار را گرفته، عده‌ای برای تهیه مستند و عده‌ای برای تولید محتوا، آنچه را رخ می‌دهد، ثبت می‌کنند. دلیل آن هم مشخص است؛ چراکه در اینجا به‌دلیل شرایط ویژه‎ای که حاکم است، دسترسی‌ها به حتی نیروهای حزب‌الله بسیار دشوار است. فقط باید راوی هر آنچه رخ می‌دهد، باشیم؛ هرچند امیدواریم در هفته‌های آتی شاهد انسجام بیشتری در این روند رسانه‌ای باشیم.

وی با اشاره به تجربه حضورش در لبنان گفت: از سال ۲۰۰۳ بیش از هفت بار به لبنان سفر کردم و با شهیدان مصطفی بدرالدین و سیدحسن نصرالله گفت‌وگو کردم. اما در این سفر که بیشتر به قصد نوشتن سفرنامه و تولید محتواست، سعی کرده‌ام روایت‌هایم را از زاویه‌ای متفاوت ثبت و در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر کنم.  به‌گفته یامین‎پور، چندین گروه رسانه‌ای در اینجا مستقر شده‌اند و هرکدام روایت خود را برای رسانه‌شان بیان می‌کنند. ما به این روایت‌ها نیاز داریم. ما در وضعیت تاریخی ویژه‌ای هستیم و به‌حقیقت، این جنگ، جنگ ما هم هست و ما به‌نوعی خودمان را روایت می‌کنیم. این فعال رسانه با تأکید بر حضور فعال رسانه‌های ایران در لبنان گفت: این حضور برای همه ما کوله‌باری از تجربه را به همراه خواهد داشت. همه کسانی که در حوزه خبر و مستند صاحب‌ تجربه‌اند، اینجا حضور دارند و همگان با تولیدات آن‌ها چه در رسانه ملی و چه در رسانه‌های خبری و فضای مجازی همراه هستند.